Du lịch Cao Bằng - Khát vọng bứt phá từ Nghị quyết Đại hội XIX - Kỳ 3
Kỳ 3: Bảo tồn di sản - phát triển du lịch bền vững
Cao Bằng không chỉ là miền đất của nhiều cảnh quan thơ mộng, hoang sơ, kỳ vĩ, mà còn là kho báu di sản văn hóa giàu bản sắc và bề dày lịch sử vẻ vang. Thách thức lớn nhất đặt ra cho tỉnh hiện nay là làm thế nào để vừa khai thác du lịch, vừa bảo tồn được bản sắc và giá trị nguyên gốc. Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX (2020 - 2025) đã xác định: phát triển du lịch gắn với bảo tồn các loại hình di sản văn hóa, coi đây là nhiệm vụ song hành, là nguồn lực để phát triển du lịch, giáo dục cho thế hệ mai sau. Với tinh thần đó, các cấp ủy, chính quyền, ngành chức năng, doanh nghiệp và người dân đã tích cực gìn giữ, phát huy giá trị di sản thiên nhiên, văn hóa và lịch sử, biến chúng thành nguồn lực nội sinh, tạo động lực để Cao Bằng vươn lên trên bản đồ du lịch trong nước và quốc tế.
Kho báu thiên nhiên gắn với sản phẩm du lịch hấp dẫn
Nằm trải dài trên diện tích hơn 3.000 km², của hơn 20 xã, phường, Công viên địa chất (CVĐC) Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng được ví như “bảo tàng địa chất ngoài trời” với hàng trăm điểm di sản thiên nhiên, địa mạo với cảnh quan đẹp tầm cỡ quốc tế: thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, Mắt Thần núi, hang Dơi, hồ Thang Hen, Vườn quốc gia Phja Oắc; núi Các Mác, suối Lê-nin, Rừng Trần Hưng Đạo gắn liền lịch sử cách mạng và sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Từ “báu vật thiên nhiên” vô giá ấy, Ban Chỉ đạo Chương trình trọng tâm phát triển du lịch tỉnh chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương, Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng triển khai hàng trăm nhiệm vụ, chương trình cụ thể, góp phần vừa bảo tồn nguyên vẹn di sản, vừa khai thác hiệu quả phục vụ phát triển du lịch bền vững. Xây dựng 5 tuyến du lịch trải nghiệm CVĐC, kết nối hơn 200 điểm di sản xây dựng, phát triển những sản phẩm du lịch độc đáo như: tuyến hướng Bắc “Hành trình về với cội nguồn” khám phá di sản vườn đá Hoàng Tung, thung lũng treo Sóc Hà, Cúc đá tay cuộn Kéo Yên… gắn với địa chỉ đỏ lịch sử cách mạng về Chủ tịch Hồ Chí Minh hoạt động cách mạng tại Cao Bằng (1941 - 1945); tuyến hướng Tây khám phá “Vùng đất của những đổi thay” trải nghiệm rừng nguyên sinh Phja Oắc, văn hóa dân tộc Dao Tiền đặc sắc, Homestay Hoài Khao gắn với địa chỉ đỏ Khu di tích Quốc gia đặc biệt Rừng Trần Hưng Đạo - nơi thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân… Những tuyến du lịch trải nghiệm này thu hút khách quốc tế ngày càng tăng, đã trở thành thương hiệu riêng.
Phần lớn du khách đều lựa chọn tham quan 5 tuyến trải nghiệm CVĐC, đặc biệt là du lịch thác Bản Giốc, Mắt Thần núi, hồ Thang Hen, suối Lê-nin, Khau Cốc Chà, đồi cỏ Ba Quáng… Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nông Thị Tuyến khẳng định: Kết quả này có đóng góp rất lớn từ hoạt động của CVĐC Non nước Cao Bằng. Các chương trình của Ban Quản lý không chỉ góp phần quảng bá hình ảnh mà còn nâng cao ý thức cộng đồng trong gìn giữ tài nguyên, tạo sinh kế cho người dân địa phương.
Đồi cỏ Ba Quáng với phong cảnh thiên nhiên kỳ vĩ là điểm đến hấp dẫn du khách.
Song song với phát triển sản phẩm du lịch, Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng chú trọng bảo vệ môi trường, tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày Trái đất, Ngày Môi trường Thế giới, triển khai mô hình “du lịch không rác thải nhựa” tại những điểm du lịch cộng đồng; giới thiệu sản phẩm thủ công truyền thống như: hương thơm Phja Thắp, giấy bản Dìa Trên, thổ cẩm Cao Bằng… tại hội chợ, sự kiện văn hóa lớn để giới thiệu và bán sản phẩm, tăng thu nhập từ dịch vụ du lịch cộng đồng từ 30 - 40% so với trước. Mở rộng mạng lưới, tập huấn nâng cao năng lực cho hơn 50 thành viên đối tác về bảo tồn di sản, xây dựng mô hình homestay gắn với bảo tồn di sản văn hóa bản địa, bảo vệ tài nguyên môi trường, xây dựng không gian du lịch văn hóa bản địa giàu bản sắc.
CVĐC Non nước Cao Bằng đã mở rộng ký kết hợp tác trao đổi và kết nối du lịch với CVĐC các nước: Trung Quốc, Pháp, Thái Lan, Hàn Quốc… tham gia chương trình đào tạo về quản lý và phát triển bền vững CVĐC toàn cầu. Qua đó góp phần quảng bá hình ảnh Non nước Cao Bằng, vừa giúp đội ngũ quản lý học hỏi kinh nghiệm quốc tế, áp dụng vào thực tiễn.
Nhờ cách làm bài bản, sáng tạo và kiên trì, Non nước Cao Bằng đã thực sự trở thành động lực phát triển du lịch của tỉnh. Các chỉ tiêu về khách, doanh thu, việc làm đều tăng trưởng tích cực, đồng thời hệ thống di sản được bảo tồn tốt hơn.
Du khách người Pháp, bà Clara Martin đến thác Bản Giốc cho biết: Điều khiến tôi ấn tượng là thác nước vẫn giữ được vẻ tự nhiên, không bị “bê tông hóa” như nhiều điểm du lịch khác ở châu Á, người dân mộc mạc, thân thiện và vẫn giữ bản sắc.
Bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số - di sản sống khai thác phát triển du lịch
Cao Bằng có 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó người Tày, Nùng chiếm đa số… Sự đa dạng này đã tạo nên một kho tàng di sản văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú, từ hát Then, đàn tính của người Tày - Nùng (đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại), đến lễ hội lồng tồng - cầu mùa, Lễ hội Nàng Hai, Lễ hội Pháo hoa Quảng Uyên, hội chùa Đà Quận…, nhiều lễ hội được công nhận văn hóa phi vật thể quốc gia.
Các cấp, sở, ngành quan tâm đẩy mạnh công tác bảo tồn di sản, bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch. Đặc biệt, phục dựng nhiều lễ hội độc đáo, đầu tư phát triển du lịch cộng đồng homestay tái hiện lại không gian văn hóa đặc sắc các dân tộc, thu hút khách du lịch vào các mùa lễ hội, trải nghiệm: làng đá Khuổi Ky (xã Đàm Thủy) của người Tày sinh sống trong những ngôi nhà sàn bằng đá có tuổi đời hàng trăm năm; Homestay làng hương thơm Phja Thắp, làm giấy bản Dìa Trên (xã Quảng Uyên), Homestay dân tộc Lô Lô (xã Hưng Đạo)… trở thành điểm đến hấp dẫn, mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ dân.
Du khách trải nghiệm tại làng làm giấy bản Dìa Trên, xã Quảng Uyên.
Chị Lý Thị Liên, chủ homestay Tày ở làng đá Khuổi Ky chia sẻ: Trước đây gia đình tôi chỉ làm nông, thu nhập bấp bênh. Từ khi làm homestay, tôi có thêm nguồn thu nhập ổn định, giới thiệu văn hóa Tày tới bạn bè quốc tế. Du khách rất thích tham gia nấu ăn và nghe hát Then, đàn tính vào buổi tối.
Ông Vi Trần Thùy, Giám đốc Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng nhấn mạnh: Từ bảo tồn phát huy các giá trị di sản đồng bào dân tộc thiểu số trong vùng di sản CVĐC nên du lịch cộng đồng ở Cao Bằng không chạy theo thương mại hóa mà dựa trên chính đời sống văn hóa thực của người dân. Đó là cách bảo tồn tự nhiên, bền vững nhất. Hiện có gần 50 homestay đạt chuẩn, thu hút hàng chục nghìn lượt khách mỗi năm.
Nhờ sự kết hợp hài hòa, bản sắc văn hóa các dân tộc vừa được bảo tồn, vừa trở thành sản phẩm du lịch đặc thù, tạo sinh kế cho người dân, góp phần giữ hồn cốt văn hóa Cao Bằng trong dòng chảy hội nhập.
Di sản cách mạng - “địa chỉ đỏ” tour du lịch hấp dẫn
Cao Bằng là “cái nôi cách mạng” của cả nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về Tổ quốc năm 1941, gắn bó những năm tháng đầu tiên trong hành trình lãnh đạo cách mạng (1941 - 1945). Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó, với suối Lê-nin, núi Các Mác đã trở thành điểm đến thiêng liêng. Bên cạnh đó, khu rừng Trần Hưng Đạo (Tam Kim), nơi thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân năm 1944 gắn với trải nghiệm Vườn quốc gia Phja Oắc, mỏ thiếc Tĩnh Túc… cũng là những tuyến trải nghiệm di sản lịch sử và di sản CVĐC hấp dẫn.
Theo Ban Quản lý các khu di tích quốc gia đặc biệt, tỉnh đã chú trọng ứng dụng công nghệ số, như xây dựng hệ thống thuyết minh tự động, không gian trưng bày 3D tại Pác Bó, để du khách có trải nghiệm sinh động hơn nhưng vẫn giữ nguyên giá trị gốc của di tích.
Thực tế cho thấy, nhiều tour du lịch kết hợp “theo dấu chân Bác Hồ ở Cao Bằng” với trải nghiệm văn hóa bản địa các dân tộc thiểu số đã được khai thác hiệu quả, thu hút du khách cả trong và ngoài nước. Đây là sản phẩm độc đáo mà ít địa phương có được.
Em Nguyễn Thảo Linh, sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ: Tham quan suối Lê-nin, hang Cốc Bó, nơi Bác Hồ từng sống và làm việc, em cảm nhận được sự gần gũi, vĩ đại của Bác và hiểu được văn hóa bản địa dân tộc Tày, Nùng. Đây là một bài học lịch sử sống động.
Du khách tham quan Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó.
Du lịch xanh - gìn giữ di sản cho mai sau
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, việc phát triển du lịch xanh, thân thiện môi trường không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu tất yếu để bảo tồn di sản. Tỉnh xác định “du lịch xanh” là trụ cột quan trọng trong định hướng phát triển.
Nhiều mô hình cụ thể đã được triển khai. Tại hồ Thang Hen, người dân tham gia cung cấp dịch vụ thuyền chèo tay, không dùng động cơ gây ô nhiễm, đồng thời cam kết không xả rác thải ra hồ. Tại thác Bản Giốc, hệ thống xe điện phục vụ khách thay thế xe cá nhân đã giúp giảm tải phương tiện cơ giới. Tại các homestay, khách sạn, phong trào “Du lịch không rác thải nhựa” được đẩy mạnh: dùng ống hút tre, túi giấy, chai thủy tinh thay cho nhựa dùng một lần.
Đến nay có hơn 60% cơ sở lưu trú du lịch ở Cao Bằng chuyển sang sử dụng vật liệu, sản phẩm thân thiện với môi trường. Nhiều doanh nghiệp lữ hành cam kết xây dựng tour du lịch xanh, hạn chế rác thải nhựa, kết hợp hoạt động bảo vệ môi trường cùng du khách.
Du khách người Đức, ông Thomas Keller sau chuyến trải nghiệm ở hồ Thang Hen bày tỏ: Tôi rất thích thú khi thấy người dân chèo thuyền bằng tay, giữ cho mặt hồ yên ả. Cảm giác như mình đang hòa mình vào thiên nhiên. Chính sự mộc mạc, tự nhiên này đã tạo nên sự khác biệt của du lịch Cao Bằng.
Từ việc gắn bảo tồn di sản thiên nhiên với phát triển du lịch xanh đã và đang mở ra hướng đi tất yếu, giúp Cao Bằng vừa gìn giữ được kho báu thiên nhiên cho mai sau, tăng sức cạnh tranh với các tỉnh phía Bắc, vừa nâng cao sức hút trong mắt bạn bè quốc tế.
Ông Guyni Mactini, Tổng thư ký Mạng lưới CVĐC Toàn cầu UNESCO: Với cách làm bài bản, Cao Bằng đang từng bước biến di sản CVĐC là giá trị thiên nhiên độc đáo thành sản phẩm du lịch sinh thái hấp dẫn, đồng thời khẳng định thương hiệu của mình trên bản đồ du lịch xanh của Việt Nam.
