Du lịch cộng đồng tạo sức sống mới cho văn hóa bản địa

Ấp Thiềng Liềng, xã Thạnh An, huyện Cần Giờ, là điểm du lịch cộng đồng mới thu hút du khách đến TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Hoàng Tuyết/Báo Tin tức

Phát triển trên nền tảng bản sắc văn hóa

Cách trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 70 km, ấp Thiềng Liềng xã đảo Thạnh An, huyện Cần Giờ khá yên bình, không khí trong lành, mát mẻ với những rừng đước trải dài, cánh đồng muối trắng trong nắng. Từ cuối năm 2022, Thiềng Liềng trở thành điểm đến du lịch cộng đồng đầu tiên ở Thành phố Hồ Chí Minh, phát triển trên nền tảng bản sắc văn hóa của địa phương và hệ sinh thái rừng ngập mặn, cửa sông - biển độc đáo.

Bước chân lên ấp đảo Thiềng Liềng, du khách có cảm giác nhẹ nhàng, được thư thái tản bộ hoặc đạp xe trên con đường vòng quanh đảo, ngắm những ngôi nhà mộc mạc với cụm hoa nở rực rỡ, cánh đồng muối trắng xóa, tàu, thuyền di chuyển ngoài khơi. 24 điểm đến là 24 sản phẩm du lịch gắn với từng hộ gia đình được bố trí rải rác trên cung đường dạo quanh đảo khiến du khách có cảm giác thực sự hòa mình vào đời sống người dân, hiểu phong tục tập quán, tín ngưỡng, hay những nghề truyền thống đậm nét văn hóa của cư dân trên đảo.

Ông Nguyễn Văn Yến, Trưởng ấp Thiềng Liềng cho biết, là ấp nhỏ của xã Thạnh An, Thiềng Liềng có hơn 240 hộ dân. Từ chỗ không biết làm du lịch, chỉ quen sản xuất muối, khai thác, nuôi thủy sản, nay làm du lịch cộng đồng người dân trong ấp rất phấn khởi được đón tiếp du khách tới tham quan, tìm hiểu đời sống giản dị của mình. Đến đảo, du khách được hướng dẫn đi thăm núi Giồng Chùa, khám phá dấu tích “bàn chân bà Nữ Oa” dưới chân núi, trở về cánh đồng muối có thể tự tay cầm dụng cụ dẫn nước làm muối theo phương pháp truyền thống của người dân Thiềng Liềng, thưởng thức đặc sản trong không gian nồng vị biển, du khách rất thích thú.

Bà Bùi Thị Giạ, đại diện hộ có điểm đến mang tên “Homestay và nước mát Mười Giạ” ở ấp Thiềng Liềng chia sẻ, được sự tư vấn của cán bộ Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh, các cấp chính quyền, bà Giạ và thành viên Hợp tác xã nông nghiệp thương mại, dịch vụ du lịch Thiềng Liềng phục vụ du khách đặc sản gắn với đời sống hàng ngày như, ly nước mát nấu từ những cây trồng thân thuộc trên đảo, món ăn dân giã, bánh dân gian. Nếu khách muốn ở lại đêm trên đảo sẽ có các phòng nghỉ theo dạng homestay được bố trí hài hòa, mang đậm nét quê nhưng vẫn có các tiện nghi, tạo sự tiện lợi cho du khách. Người dân trên đảo luôn tự hào và có ý thức gìn giữ những nét nổi bật trong đời sống của mình từ cách chế biến thức ăn, điệu đờn ca tài tử, sản xuất nghề truyền thống và bảo vệ môi trường để thu hút du khách.

Khác với văn hóa gắn đời sống cư dân biển, đảo ở ấp Thiềng Liềng, tại Đồng bằng sông Cửu Long, ấp Cồn Chim (xã Hòa Minh, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh) lại là mô hình hình du lịch cộng đồng hấp dẫn bởi nét văn hóa miệt vườn, cù lao trên sông. Các sản phẩm du lịch cộng đồng ở đây gắn với nét văn hóa bản địa của người dân xứ cù lao như, phiên chợ quê, tham quan cánh đồng lúa hữu cơ, du khách cùng hòa mình vào không khí vui tươi, náo nhiệt của trò chơi câu cua, kéo mo cau, tham quan không gian bếp xưa Nam Bộ cùng đi hái rau, xay bột bằng cối đá làm bánh xèo, bánh lá mơ, bánh lá dừa, bánh lá mít...

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh Lâm Hữu Phúc, mỗi năm, điểm du lịch cộng đồng Cồn Chim đón khoảng 17.000 du khách, đạt tổng doanh thu gần 5 tỷ đồng/năm, giúp người dân nâng cao thu nhập và gìn giữ nét văn hóa đặc sắc từ chính đời sống sinh hoạt, cách thức sản xuất nông nghiệp của mình. Đầu năm 2025, tại Diễn đàn Du lịch ASEAN 2025 ở Malaysia, điểm du lịch cộng đồng này được vinh danh Giải thưởng Du lịch ASEAN năm 2025, hạng mục du lịch cộng đồng.

Không gian xanh tại điểm du lịch cộng đồng Cồn Chim (Châu Thành, Trà Vinh). Ảnh: TTXVN phát

Trở thành một trong các sản phẩm du lịch chủ đạo

Mô hình du lịch cộng đồng tại nhiều địa phương đang cho thấy hiệu quả rõ rệt, tạo điều kiện để người dân nâng cao thu nhập, giao lưu, hội nhập, đồng thời phát huy giá trị văn hóa bản địa và giới thiệu, quảng bá những nét văn hóa độc đáo tới du khách.

Quan điểm phát triển du lịch cộng đồng trở thành sản phẩm hoàn chỉnh, chủ đạo trong hệ thống sản phẩm của du lịch Việt Nam, gắn dịch vụ du lịch cộng đồng với hoạt động phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, hình thành đặc trưng của mỗi địa phương, vùng miền, tháng 10/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Đề án Phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam.

Nhiều giải pháp được đề ra để du lịch cộng đồng phát triển hiệu quả hơn nữa. Đó là, các cấp, ngành, địa phương tổ chức quy hoạch không gian điểm du lịch cộng đồng; hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch của điểm du lịch cộng đồng; hỗ trợ kết nối và thu hút khách du lịch, thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông minh, tích hợp hình thức giao dịch thương mại điện tử trong phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng.

Từng địa phương phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa của người dân bản địa và vì cuộc sống người dân, có sự tham gia của người dân địa phương; có chính sách quan tâm của Nhà nước để tuyên truyền, vận động các hộ tham gia làm du lịch cộng đồng. Việc xây dựng hình ảnh điểm đến du lịch cộng đồng phải gắn với giá trị văn hóa của địa phương, có sự phối hợp, liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan trên nguyên tắc bình đẳng cùng thụ hưởng quyền lợi công bằng.

Nhìn nhận ở góc độ chuyên gia phát triển sản phẩm, bà Phan Yến Ly (Công ty Tư vấn truyền thông và sự kiện Cánh Cam) cho rằng, cần nâng cao nhận thức cộng đồng địa phương về lợi ích của phát triển du lịch cộng đồng và sự gìn giữ giá trị truyền thống. Từ đó, mỗi thành viên thực sự là một sứ giả phát triển thương hiệu du lịch tại địa phương. Ở địa phương, các mô hình du lịch cộng đồng chú ý thu hút nhiều nguồn lực xã hội hóa bên cạnh đề xuất những chính sách hỗ trợ kịp thời từ các cấp, ngành để sản phẩm du lịch cộng đồng ngày càng hoàn thiện hơn.

Đề cập về phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng ngày càng hấp dẫn, khẳng định được bản sắc, Phó Giám đốc Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh Bùi Thị Ngọc Hiếu chia sẻ, ngành chức năng, chính quyền địa phương không chỉ dừng lại ở định hướng chiến lược mà còn đồng hành với cộng đồng địa phương trong quá trình phát triển từng sản phẩm du lịch cộng đồng. Sản phẩm du lịch cộng đồng chỉ có thể giữ được sức hút lâu bền nếu bắt nguồn từ môi trường sinh thái, đời sống văn hóa của cư dân bản địa, không "sao chép" từ nơi này sang nơi khác.

Nói về việc nâng cao sức hấp dẫn cho các sản phẩm du lịch cộng đồng ở Trà Vinh, trong đó có sản phẩm du lịch cộng đồng Cồn Chim đã được nhận Giải thưởng Du lịch ASEAN năm 2025, hạng mục du lịch cộng đồng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh Lâm Hữu Phúc cho rằng, cần tiếp tục gìn giữ, phát huy những nét văn hóa của người dân bản địa. Đội ngũ nhân lực tham gia làm du lịch cộng đồng ở Cồn Chim cần được nâng cao nâng cao kỹ năng giao tiếp, trình độ ngoại ngữ phục vụ du khách ngày càng tốt hơn, luôn là một trong những điểm đến khó có thể bỏ qua của du khách trên hành trình về Đồng bằng sông Cửu Long.

Thanh Trà (TTXVN)