Du lịch Diên Khánh, có thể bạn chưa biết?

Diên Khánh xưa thuộc phủ Diên Ninh, dinh Thái Khang. Năm 1742, Diên Ninh đổi thành Diên Khánh, thủ phủ Khánh Hòa. Năm 1946, thủ phủ Khánh Hòa chuyển về Nha Trang. Năm 1975, Diên Khánh mất tên. Năm 1977, tái lập. Có nhiều cách giải thích, nhưng hợp lý nhất “Diên” - vùng đất hoang sơ, “Khánh” - niềm vui.

Diên Khánh chưa có tên trên bản đồ du lịch Khánh Hòa. Nhiều người biết cây dầu đôi cửa ngõ phía nam Nha Trang (thật ra ở Diên Khánh) và thành cổ Diên Khánh. Gần đây, có khu du lịch Làng Nhỏ - hồ Láng Nhớt, nơi khởi xướng loại hình du lịch Net Zero bền vững, xịn xò. Ra Làng Nhỏ cả tuần, tôi vẫn chưa đi hết Diên Khánh, bất ngờ vì nhiều điều mới biết.

Cây dầu đôi cao 30m, tán rộng 15m; gắn liền lịch sử Khánh Hòa. Theo các lão nông tri điền truyền ngôn, khi xây thành Diên Khánh năm 1793, cây dầu đôi đã rất lớn. Những năm 1880, gắn liền các hoạt động của Trịnh Phong, thủ lĩnh Cần Vương Khánh Hòa, dưới ngọn cờ Bình Tây Đại Tướng. Ông mất năm 1886, có miếu thờ bên cạnh cây dầu đôi. Nhiều bạn trẻ gọi cây dầu đôi là cây dầu tình yêu.

Năm 1793, Nguyễn Ánh xây thành Diên Khánh làm vành đai phòng ngự kiên cố. Thành có diện tích 36.000m2, kiến trúc quân sự kiểu Vauban. Tường thành hình lục giác không đều, chu vi 2.693m bằng đất, cao 3m5. Mỗi cạnh, tường chia nhiều đoạn nhỏ, uốn lượn, góc không nhô ra mà vẫn quan sát được hai bên. Mặt ngoài tường dựng đứng, mặt trong thoải, đắp thành hai bậc, tạo đường vận chuyển thuận lợi ven thành.

Ngoài thành có hào nước sâu từ 3 – 5m, rộng từ 20 – 30m bao quanh. Thành có sáu cửa, hiện chỉ còn bốn cửa Đông - Tây - Tiền (Nam) - Hậu (Bắc). Đi từ hướng quốc lộ 1 có đường độc đạo xuyên cửa Đông đến cửa Tây. Xưa, thành có hoàng cung, dinh Tuần Vũ, dinh Án Sát, dinh Lãnh Binh, dinh Tham Tri, nhà kho, nhà lao... do hoàng tử Cảnh cùng Bá Đa Lộc chỉ huy trấn giữ và từng là tổng hành dinh nghĩa quân Cần Vương. Nay, thành có các cơ quan hành chính huyện lỵ, nhiều nhà dân và sân bóng đá.

Cạnh thành cổ, khởi dựng cùng năm 1793; Hà Dừa, nhà thờ cổ nhất Khánh Hòa, kiến trúc gothic cách tân. Cột gỗ căm xe, trần và các thánh tích chạm trổ bằng gỗ quý. Bàn ghế cũng bằng gỗ. Nhìn bên ngoài nhà thờ có phong cách châu Âu nhưng bên trong thuần Việt, đơn giản mà tinh tế, sắc sảo. Tôi gặp mấy cháu nhỏ cực kỳ lễ phép, đưa đi tham quan như hướng dẫn viên.

Chùa Suối Đổ, danh thắng độc đáo từ tên gọi đến cảnh quan. Gọi là Suối Đổ vì chùa nằm trên núi Hoàng Ngưu, cao hơn 200m. Đường lên chùa, có bậc thang, ven bờ suối róc rách, như đàn đá ngày đêm giữa đại ngàn. Chùa có giếng tiên không đáy và động Maha như túp lều đá với nhiều huyền tích hư thực. Từ sân chùa nhìn xuống, ruộng đồng Diên Khánh đẹp ngỡ ngàng.

Ban đầu chùa có tên Phật Tổ, còn gọi là Phổ Đà Sơn Tự, thờ Phật Bổn Sư Di Đà. Sau có thêm chùa Quan Âm bên phải (từ dưới lên), miếu thờ Thánh mẫu Thiên Y A Na và Ngũ hành Thánh mẫu nương nương. Trước sân là tượng phật quan âm bao dung chở che cả vùng Diên Khánh. Cả hai chùa có lối lên riêng, cách nhau hơn trăm mét và đều dựa lưng vách thác, bao năm đổ nhạc thay lời cầu kinh.

Am Chúa nằm trên núi Đại An (còn gọi núi Đại Điền, núi Dưa, Chủ Sơn), cao hơn trăm mét, thế “Tiền thủy, hậu sơn”. Tương truyền là nơi hiển linh của Thánh mẫu Thiên Y A Na - người mẹ xứ sở, được Việt hóa từ tục thờ Bà Ponagar. “Am Chúa hiển nhân, Tháp Bà hiển thánh” – Am Chúa, nơi Bà đản sanh (mồng 1 tháng 3 ÂL) – Tháp Ponagar, nơi Bà hiển thánh (ngày 23 tháng 3 ÂL).

Kiến trúc Am Chúa kiểu đình làng Khánh Hòa, gồm bái đường, chính điện, như các chùa Việt Nam với các hình tứ linh "Long, lân, quy, phụng" đắp nổi, bái đường có đôi câu đối bằng chữ Hán kể sự tích thánh mẫu; có Tam quan, mộ ông bà Tiều, bia ký, miếu Sơn Lâm, miếu Ngũ hành,… Chưa rõ năm khởi dựng nhưng được vua Tự Đức sắc phong từ 1849. Cây mã tiền (còn gọi là củ chi, cổ chi) cổ thụ trước am, khoảng 350 năm tuổi, nhìn xuống thành phố Nha Trang như bài thơ tuyệt tác.

Khánh Hòa là thủ phủ trầm hương Đông Dương và Khu bảo tồn trầm hương - bảo tàng trầm hương Hoàng Trầm là điểm đến ấn tượng. Khu bảo tồn rộng hơn 30ha, có 5ha dành cho du khách tìm hiểu, trải nghiệm về cây dó bầu tạo trầm. Hoàng Trầm là bảo tàng trầm duy nhất ở Đông Dương, rộng 1.200m2 với hàng ngàn sản phẩm, hiện vật, cổ vật lịch sử trầm hơn 3.000năm, có cả kỳ nam.

Trầm hương ẩn chứa nhiều giá trị bí ẩn, thanh cao, u nhã của vua chúa, vương tôn quý tộc, trưởng thượng và tầng lớp thượng lưu; có tác dụng khử mùi và thanh lọc không khí siêu việt nên được dùng trong nghi thức tôn giáo quan trọng, trong phòng các đế vương và chữa bệnh.

Ngày nay, trầm hương có giá hợp lý nên phổ biến hơn. Tìm hiểu quy trình trồng và tạo trầm, nghệ thuật chế tác, xỉa trầm, thưởng trà trầm, ngoạn nghệ thuật thưởng trầm cung đình… là những trải nghiệm chỉ có ở Hoàng Trầm.

Một góc bảo tàng trầm hương Hoàng Trầm

Khu du lịch Làng Nhỏ 'nhưng có võ', rộng 173ha, 30% là rừng nguyên sinh; có hồ Láng Nhớt, suối Thần, hang Dơi, hang Năm Cô, hồ bơi liên hoàn nước suối tự nhiên… Lưu trú có nhà lều, bulgalow, biệt thự mang phong cách Net Zero thân thiện môi trường. Nằm trên giường cứ ngỡ phiêu linh giữa rừng bạt ngàn xanh, đầy ắp hương trời đất và âm thanh dìu dặt hòa tấu côn trùng.

Điểm nhấn là đi bộ trong rừng, lên đỉnh núi Khỉ ngắm toàn cảnh Làng Nhỏ, lội suối cho vã mồ hôi rồi tắm suối. Ăn trưa dân dã, thư giãn, nghỉ ngơi giữa suối Thần, óng ánh tinh thể vàng là trải nghiệm cực chất loại hình mới – Tắm rừng (Shinri Yoku). Đón bình minh, tiễn hoàng hôn hoặc cà phê trăng, cà phê sao trên hồ Láng Nhớt là những trải nghiệm nhớ đời. Làng Nhỏ đang có dự án thành lập “Viet Nature Training Center”…

Diên Khánh còn có suối khoáng nóng Đảnh Thạnh, suối Tiên, suối Bạch Đằng, suối Dầu, suối Cây Sung, chùa Thiên Lộc, chùa Đại Phước, Văn Miếu, núi Đá Đen, hòn Dữ, hòn Chuông, sông Cái, sông Chò, làng đúc đồng, làng bánh tráng, các trải nghiệm nông nghiệp và văn hóa 35 tộc người vùng bán sơn địa, thuộc cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Nếu được tư vấn thực tiễn, biết cách làm, liên kết tốt các vùng phụ cận; Diên Khánh thừa khả năng trở thành điểm sáng, đột phá du lịch cộng đồng nông nghiệp bền vững theo hướng “thuận thiên”, không chỉ của Khánh Hòa mà cả khu vực.

Nguyễn Văn Mỹ, Chủ tịch Lửa Việt Tours