Du lịch rượu vang đánh thức di sản nông nghiệp toàn cầu

Một vườn nho gia đình, một hầm rượu truyền thống hay một xưởng sản xuất nhỏ cũng có thể trở thành điểm đến, chỉ cần họ có câu chuyện để kể cho du khách nghe

Di sản sống động đang làm thay đổi kinh tế nông thôn

Nhìn từ bên ngoài, du lịch rượu vang gợi liên tưởng đến hoạt động thưởng thức rượu. Nhưng Báo cáo Du lịch rượu vang toàn cầu 2025 (tổng hợp dữ liệu từ hơn 1.300 cơ sở ở 47 quốc gia) lại cho thấy, bản chất của loại hình này lại nằm ở ngoài ly rượu: du khách không đi để uống, họ đi để hiểu.

Những hành trình du lịch rượu vang giúp du khách nhận thấy, từ thổ nhưỡng, khí hậu, cách canh tác, triết lý sản xuất đến lịch sử trăm năm của các vùng trồng nho, tất cả hợp thành một di sản sống động mà mỗi địa phương đang nỗ lực bảo tồn. Cũng từ đó, nghề làm rượu trở thành chất liệu để các cộng đồng kể về cuộc sống của chính mình, về sự kiên nhẫn, về cách con người thích nghi với thiên nhiên và về những truyền thống được tiếp nối không gián đoạn.

Theo khảo sát, có 58% cơ sở có quy mô nhỏ và 36% cơ sở có quy mô vừa tham gia làm du lịch rượu vang. Điều này cho thấy rượu vang đang mở ra một hướng sinh kế du lịch cho những cộng đồng nông thôn không có điều kiện đầu tư hạ tầng lớn. Một vườn nho gia đình, một hầm rượu truyền thống hay một xưởng sản xuất nhỏ cũng có thể trở thành điểm đến, chỉ cần họ có câu chuyện để kể cho du khách nghe.

Du khách ngày nay có nhu cầu tìm kiếm chiều sâu văn hóa nhiều hơn bao giờ hết. Họ muốn gặp người làm nghề, muốn nghe về sự thay đổi của khí hậu trong từng mùa nho, muốn biết vì sao có chai rượu chỉ làm từ một khoảnh đất và vì sao hương vị lại thay đổi theo năm… Họ đến để quan sát quy trình, để học hỏi phương pháp sản xuất bền vững, và để cảm nhận cảnh quan - những yếu tố không thể tìm thấy ở các không gian đô thị.

Không phải ngẫu nhiên mà nhóm du khách trung niên lại chiếm tỷ trọng lớn trong loại hình du lịch này. Đây là những người có xu hướng muốn sống chậm, tìm kiếm hiểu biết và ưu tiên trải nghiệm có chất lượng hơn số lượng. Đáng chú ý hơn, phần lớn là khách nội địa, cho thấy mô hình không phụ thuộc vào thị trường bên ngoài mà phát triển dựa trên chính nhu cầu khám phá di sản của người dân sở tại.

Điều này phù hợp với xu hướng chung mà nhiều quốc gia trên thế giới đã theo đuổi trong nhiều thập kỷ: phát triển du lịch từ nhu cầu tự thân của người dân và sự quan tâm ngày càng lớn đối với di sản văn hóa bản địa.

Trải nghiệm du lịch rượu vang ở Texas Hill Country

Tại Pháp, đất nước được coi là chiếc nôi của văn hóa rượu vang, vùng Champagne hay Bourgogne không chỉ làm rượu mà còn biến toàn bộ cảnh quan trồng nho thành “phòng trưng bày sống”. UNESCO đã công nhận các vùng này là di sản văn hóa thế giới từ năm 2015, mở ra hướng phát triển du lịch dựa trên cảnh quan nông nghiệp, một mô hình mà ở đó chính quyền địa phương và cộng đồng nhỏ lẻ đều được hưởng lợi.

Chủ một vườn nho hữu cơ ở Alsace cho biết, khoảng 40% sản phẩm của ông được bán trực tiếp cho du khách mà không cần qua trung gian. Điều này khẳng định rằng sức hấp dẫn của du lịch rượu vang đến từ chính hành trình mà du khách được trải nghiệm trong không gian làm nghề, chứ không chỉ từ những sản phẩm được mang về.

Có thể thấy, du lịch rượu vang không chỉ làm sống dậy các vùng nông nghiệp lâu đời mà còn mở ra con đường phát triển kinh tế cho những cộng đồng từng ít được hưởng lợi từ làn sóng toàn cầu hóa.

Khi du khách lựa chọn giá trị bền vững

Trong giai đoạn biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, những vùng trồng nho trên thế giới trở thành nơi cảm nhận rõ nhất tác động của thiên nhiên. Chính điều này buộc ngành rượu vang phải thay đổi để tồn tại và trở thành hình mẫu cho nông nghiệp bền vững.

Báo cáo Du lịch rượu vang toàn cầu 2025 cho thấy, 34% cơ sở đã chuyển sang canh tác hữu cơ, 32% phát triển theo mô hình bền vững. Đây là những con số đáng kể trong bối cảnh chi phí chuyển đổi và rủi ro kinh tế vẫn còn cao. Nhưng lý do không chỉ nằm ở đạo đức môi trường, mà còn xuất phát từ kỳ vọng của du khách.

Theo khảo sát, 43% du khách cho biết tiêu chí bền vững ảnh hưởng trực tiếp đến lựa chọn điểm đến của họ. Họ quan tâm đến cách vườn nho xử lý nước, quản lý đất, bảo tồn hệ sinh thái, hạn chế hóa chất hay giảm khí thải...

Du lịch rượu vang đang bước sang một mô hình có giá trị xã hội và văn hóa lớn hơn

Nắm bắt nhu cầu của du khách, một số quốc gia đã xác định yếu tố bền vững là tiêu chí cốt lõi trong xây dựng sản phẩm du lịch. Tại vùng Tuscany của Ý, nhiều tour được xây dựng theo hướng kết hợp tham quan với lưu trú trong các lâu đài cổ nằm giữa vườn nho, nơi du khách được đi bộ qua các khu canh tác lâu đời, học về phương pháp trồng nho truyền thống và nếm thử các dòng rượu như Merah, Terre Di Vico hay Castello Di Vicarello. Không gian địa chất - nông nghiệp được giữ gần như nguyên bản, biến khung cảnh thành một lớp học mở về canh tác bền vững và lịch sử nông nghiệp vùng Địa Trung Hải.

Trong khi đó, Moldova - một quốc gia ít được nhắc tới trên bản đồ du lịch châu Âu lại chứng minh rằng quy mô nhỏ không phải là rào cản. Nhà máy rượu Milestii Mici sở hữu mạng lưới hầm ngầm dài 200km, sâu tới 80m, được ghi nhận trong Sách kỷ lục Guinness với hơn hai triệu chai rượu. Tour du lịch tại đây đưa du khách kết hợp tham quan các nhà máy lớn, các cơ sở gia đình và cả nhà máy rượu ở thủ đô Chisinau. Mô hình này cho thấy tiềm năng của các quốc gia mới nổi trong việc gắn nông nghiệp địa phương với sản phẩm du lịch có chiều sâu.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra những thách thức trong hoạt động khai thác du lịch rượu vang như thiếu nhân sự, biến động kinh tế, thay đổi thị hiếu và hạn chế về thời gian vận hành khiến nhiều cơ sở khó mở rộng quy mô đón khách.

Công nghệ - vốn được kỳ vọng là công cụ hỗ trợ lại được ứng dụng rất hạn chế: chỉ 11% cơ sở triển khai trải nghiệm trực tuyến và 6% xây dựng tour tham quan ảo. Nguyên nhân không chỉ vì thiếu nguồn lực, mà còn vì bản chất của ngành này: giá trị nằm ở sự hiện diện và tiếp xúc thật, điều mà công nghệ chưa thể thay thế.

Tuy nhiên, chính khoảng trống này lại mở ra dư địa phát triển trong tương lai. Khi du lịch văn hóa - nông nghiệp được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh, các công cụ số, nền tảng giáo dục trực tuyến hay hệ thống đặt chỗ đa điểm có thể giúp các cơ sở nhỏ tiếp cận khách hàng mà không đánh mất bản sắc.

Điểm chung của các phân tích trong Báo cáo Du lịch rượu vang 2025 là du lịch rượu vang đang rời xa hình ảnh gắn với tiêu thụ đồ uống có cồn để bước sang một mô hình có giá trị xã hội và văn hóa lớn hơn. Không phải ly rượu, mà câu chuyện phía sau ly rượu mới là vấn đề trung tâm.

Trong bức tranh ấy, du lịch rượu vang trở thành ví dụ tiêu biểu về cách một ngành nông nghiệp truyền thống có thể tự mở ra cơ hội mới bằng cách tôn trọng di sản, gìn giữ cảnh quan và biến tri thức bản địa thành tài sản du lịch. Điều này lý giải vì sao mô hình hoàn toàn phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững, và tại nhiều quốc gia, nó được coi như cầu nối giữa cộng đồng địa phương với du khách, giữa quá khứ và hiện tại.

Có thể nói, sự tham gia của Đại học Geisenheim (Đức), UN Tourism, OIV, mạng lưới Great Wine Capitals và WineTourism.com trong quá trình xây dựng Báo cáo Du lịch rượu vang 2025 cho thấy đây là lĩnh vực mang giá trị kinh tế, là khu vực nghiên cứu liên ngành đang nhận được sự quan tâm ở tầm quốc tế.

Trong tương lai gần, khi du khách tiếp tục ưu tiên tính bản địa, tri thức và trải nghiệm chậm rãi, du lịch rượu vang nhiều khả năng sẽ trở thành một trong những mô hình du lịch văn hóa - nông nghiệp tiêu biểu nhất của thập kỷ mới.

HỒ THẢO