Du lịch Việt tìm cách 'sống chung' với mưa lũ

Mưa lũ kéo dài khiến một đoạn tường Hoàng thành Huế đổ sập, tiếp giáp công viên dọc đường Đặng Thái Thân. Ảnh: Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế.

Trong vòng một tuần (27/10 - 3/11), Trung tâm bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã 2 lần phải tạm ngừng đón khách tại tất cả điểm di tích do mưa lũ. Đến sáng 4/11, các điểm tham quan đã mở cửa trở lại. Một số thiết bị và hệ thống điện vẫn đang trong quá trình khắc phục, nên trung tâm tạm thời phát hành vé dự phòng.

Theo ghi nhận, từ ngày 27/10 đến nay, mực nước sông Bồ tại trạm Phú Ốc (Huế) đã 3 lần lập đỉnh: 5,25 m, 5,28 m và 5,31 m, đều vượt mốc lịch sử năm 2020 (5,24 m). Người dân địa phương đã phải 3 lần chạy lũ chỉ trong một tuần.

Tại miền Trung, nhiều doanh nghiệp lữ hành những ngày qua đã phải căng mình xử lý các tình huống bất ngờ khi du khách mắc kẹt do mưa lũ. Các doanh nghiệp như Vietravel, Saigontourist hay VinaGroup đều có đội ngũ trực theo dõi thời tiết để kịp thời thay đổi lịch trình, hoặc bố trí điểm đến thay thế. Trước đó, tình trạng tương tự cũng diễn ra trong cơn lũ ở Lạng Sơn, Cao Bằng, hay Hải Phòng, Quảng Ninh trong cơn bão Yagi hồi tháng 9/2024.

Điều này cho thấy, Việt Nam cần một chiến lược quốc gia để thích ứng với những biến động thiên nhiên và biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Phát triển Du lịch châu Á, cho rằng để khôi phục niềm tin du lịch sau thiên tai, cần triển khai chiến lược tổng thể với ba trọng tâm: An toàn – Khắc phục – Truyền thông.

Công tác dọn dẹp, vệ sinh sau mưa lũ tại Quần thể Di tích Cố đô Huế sáng ngày 4/11.

Các địa phương phải rà soát, đánh giá mức độ an toàn của điểm đến, chỉ mở cửa trở lại khi đủ điều kiện; công khai tình trạng giao thông và lắp cảnh báo sớm ở khu vực nguy hiểm. Doanh nghiệp lữ hành cần cung cấp bảo hiểm du lịch rõ ràng để du khách yên tâm. Cùng đó, muốn du khách quay lại, phải làm thật, nói thật và truyền thông rõ ràng.

Về phía doanh nghiệp, ông Lê Trương Hoàng Nam, Phó trưởng phòng Phát triển sản phẩm của Vietravel, do năm nào cũng bị ảnh hưởng bởi mưa bão nên công ty luôn chuẩn bị kịch bản dự phòng. Dù vậy ông Nam thừa nhận năm nay bão lũ xuất hiện sớm và dày hơn. Biến đổi khí hậu khiến thiên tai diễn biến phức tạp hơn, ảnh hưởng sớm hơn mọi năm.

Ông Lê Trương Hoàng Nam lo lắng nếu xu hướng thời tiết cực đoan tiếp tục cần có chiến lược dài hạn về sản phẩm du lịch ứng phó thiên tai. "Chúng tôi có thể điều chỉnh ngắn hạn, nhưng nếu năm nào cũng mưa bão dày, thì phải tái cấu trúc tour. Cần phát triển thêm các sản phẩm mùa mưa, như tắm khoáng nóng, du lịch chăm sóc sức khỏe hoặc các tour nghỉ dưỡng kết hợp trị liệu", ông nói.

Theo các doanh nghiệp lữ hành, vấn đề lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở hạ tầng giao thông và điểm đến. Khi một trận lũ quét hoặc bão lớn xảy ra, thiệt hại không chỉ dừng lại ở việc phá hủy cơ sở hạ tầng du lịch mà còn gây ra những hệ lụy phức tạp hơn đối với toàn bộ chuỗi giá trị.

Ảnh hưởng rõ rệt nhất là đối với các khu nghỉ dưỡng ven biển, khách sạn thấp tầng và hệ thống giao thông. Chi phí sửa chữa, phục hồi là rất lớn, đôi khi vượt quá khả năng tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Hình ảnh phố cổ Hội An ngập trong mưa lũ những ngày cuối tháng 10.

Thực tế này yêu cầu ngành du lịch Việt Nam cần sớm chuyển sang chiến lược phát triển dựa trên khả năng chống chịu, tức là không chỉ phục hồi sau thiên tai mà còn chủ động dự báo, thích ứng. Trọng tâm trước hết là thay đổi tư duy quy hoạch, lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu vào mọi dự án đầu tư du lịch.

Bên cạnh đó, cần xanh hóa và bảo vệ đệm tự nhiên bằng cách đầu tư vào việc khôi phục các hệ sinh thái bảo vệ tự nhiên. Trong đó, các cơ chế ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp du lịch chủ động thích ứng sẽ đặt nền tảng kiến tạo ngành du lịch phát triển bền vững và có khả năng chống chịu tốt hơn trước biến đổi khí hậu.

Biến bất lợi thành lợi thế và thích ứng an toàn trong mưa lũ để sáng tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng là chiến lược mà nhiều địa phương đang áp dụng. Tại vùng rốn lũ Tân Hóa, Quảng Bình, Công ty du lịch Oxalis đã hợp tác với địa phương xây dựng một loạt homestay “thích ứng thời tiết” dựa trên mô hình nhà nổi chống lũ của người bản địa.

Hay mới đây, cộng đồng mạng lan truyền đoạn video ghi lại cảnh một nhóm du khách nước ngoài ở Hà Giang cùng người dân dọn dẹp bùn sau mưa lũ. Tuy nhiên, TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia dự báo thời tiết và biến đổi khí hậu độc lập, đại diện Oxalis, cho biết: “Loại hình du lịch tận dụng các hiện tượng thời tiết cực đoan này phải đảm bảo những yêu cầu rất khắt khe về mặt an toàn”.

Nhà phao tại xã Tân Hóa giúp người dân thích ứng với mưa lũ.

Cùng ý kiến, TS. Hồ Anh Tuấn (Hiệp hội Du lịch Việt Nam) lưu ý cũng cho rằng, không thể khuyến khích khách tham gia vào các hoạt động có nguy cơ sau mưa lũ lớn, sạt lở. “Chúng ta có thể hướng dẫn khách tham gia hoạt động cộng đồng, nhưng phải có tổ chức, có người hướng dẫn chuyên nghiệp. Còn nếu tự phát, rất dễ biến tấu thành trò đùa nguy hiểm”, ông nhấn mạnh.

Đánh giá về hoạt động du lịch mùa mưa bão, theo Chủ tịch Chi hội Du lịch Xanh Việt Nam Phùng Quang Thắng, nhiều điểm du lịch cộng đồng còn thiếu phương án ứng phó, sơ tán, cứu hộ du khách. Hạ tầng du lịch ở vùng đồi núi, ven biển chưa được đầu tư đồng bộ để bảo đảm an toàn cho du khách.

Để bảo đảm an toàn trong mùa mưa bão, ông Phùng Quang Thắng cho rằng, trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan, các tỉnh, thành phố thường bị ảnh hưởng bởi bão hoặc bị sạt lở cần trang bị hệ thống cảnh báo hiện đại, đồng thời có chỉ đạo sát sao trong hoạt động du lịch. Các doanh nghiệp cần theo dõi sát thông tin thời tiết trong mùa mưa lũ, xây dựng phương án dự phòng để bảo đảm an toàn cho du khách.

Thành phố Hạ Long từng tan hoang sau cơn bão Yagi vào năm ngoái.

Một khi đã đưa ra các sản phẩm du lịch thích ứng thời tiết, thì yếu tố an toàn cho du khách cần phải đặt lên hàng đầu. Các địa phương cần chú trọng xây dựng thêm các mô hình lưu trú và giải trí trong nhà, đảm bảo cơ sở vật chất có khả năng chống chịu thời tiết.

Các điểm du lịch cũng cần thường xuyên kiểm tra hệ thống điện, thoát nước và các phương tiện di chuyển bảo đảm an toàn trong điều kiện thời tiết bất lợi. Ngoài ra, đội ngũ nhân sự du lịch cần được đào tạo kỹ lưỡng về an toàn, kỹ năng sơ cứu và ứng phó với các tình huống khẩn cấp.

Tường Bách