Dữ liệu 'dễ mích lòng'

Thị trường bảo mật dữ liệu đang được nhiều doanh nghiệp quan tâm. Doanh nghiệp cũng đang đòi hỏi sự minh bạch và tính xác thực của dữ liệu trong báo cáo thị trường. Ảnh: RoundTable Technology

Dữ liệu từng là nguồn cơn gây ra các vụ tranh cãi, kiện tụng giữa doanh nghiệp và các hãng nghiên cứu thị trường ở nhiều nước và nay là ở Việt Nam.

Hai vụ khiếu nại đầu tiên ở Việt Nam

Đây là lần đầu tiên các doanh nghiệp tại Việt Nam “khiếu nại” một hãng nghiên cứu thị trường của nước ngoài.

Hôm 4-9, Be Group đã ra thông cáo khẳng định không hợp tác với Mordor Intelligence trong các báo cáo thị trường. Doanh nghiệp này nhấn mạnh rằng mọi con số liên quan đến Be trong đó chỉ là kết quả ước tính từ phía đơn vị nghiên cứu.

“Chúng tôi tôn trọng các nghiên cứu độc lập, nhưng Be Group không chia sẻ tổng giá trị giao dịch (GMV) hay dữ liệu kinh doanh nhạy cảm cho bất kỳ tổ chức nghiên cứu thị trường nào nếu không có thỏa thuận bảo mật chặt chẽ”, đại diện Be Group nói.

Be Group cho rằng mọi sự so sánh về thị phần trên thị trường cần phải có sự thống nhất về phạm vi và phương pháp đo lường, chẳng hạn như cần làm rõ đang so sánh mảng dịch vụ xe hai bánh hay bốn bánh; giữa các nền tảng kết nối với các đơn vị vận hành đội xe; hay dựa trên tiêu chí nào (GMV, số chuyến, lượng người dùng hoạt động). Phía Be nhận định: “Việc dựa trên giả định từ nguồn không thể kiểm chứng rất dễ dẫn đến kết luận gây hiểu nhầm”. Công ty này khuyến nghị các bên nên tham chiếu dữ liệu đã được kiểm toán hoặc do cơ quan quản lý nhà nước xác thực.

Chỉ vài chục phút trước đó, Grab Việt Nam đã có phản ứng mạnh hơn. Grab khẳng định chưa từng thảo luận hay cung cấp bất kỳ thông tin kinh doanh, dữ liệu giao dịch nào cho Mordor Intelligence. Do đó, Grab không chứng thực sự chính xác của các báo cáo được công ty nghiên cứu này công bố trong quí 4-2024 và hai quí đầu năm 2025.

Grab chỉ ra rằng các báo cáo của Mordor Intelligence chủ yếu dựa trên những giả định và ước tính về GMV của các hãng taxi, từ đó suy ra GMV của riêng mảng taxi chở khách hay tách riêng dịch vụ hai bánh và bốn bánh mà không có nguồn dữ liệu đáng tin cậy để xác minh. Đáng chú ý, Grab còn cho biết các ước tính này dường như dựa trên thông tin từ một số nhân viên cũ, được Mordor Intelligence gọi là “chuyên gia”, thu thập qua phỏng vấn trực tuyến, dẫn đến nguy cơ thông tin đã lỗi thời.

Vì những lý do nói trên, Grab Việt Nam khẳng định có cơ sở để tin rằng các báo cáo đã sử dụng nguồn dữ liệu không thể xác minh và phương pháp nghiên cứu không đầy đủ, đưa đến những kết luận sai lệch, gây nhầm lẫn. Doanh nghiệp này đã gửi văn bản pháp lý chính thức, yêu cầu Mordor Intelligence thu hồi các báo cáo nói trên để đánh giá lại và cải thiện phương pháp luận bằng những nguồn dữ liệu đáng tin cậy hơn.

Và câu chuyện ở các nước

Có không ít doanh nghiệp trên toàn cầu đã phản bác sự chính xác hay phương pháp thu thập dữ liệu của các hãng nghiên cứu thị trường. Nhẹ thì phản đối về phương pháp luận, nặng hơn là cáo buộc thao túng hay trục lợi, thậm chí có trường hợp đưa nhau ra tòa.

Trong suốt thời gian dịch Covid-19, Hiệp hội Quảng cáo video Mỹ (VAB), đại diện cho các mạng lưới truyền hình lớn của Mỹ như NBC, CBS và Fox đã công khai cáo buộc Nielsen đếm thiếu một lượng lớn khán giả truyền hình. VAB cho rằng phương pháp thu thập dữ liệu của Nielsen có lỗ hổng nghiêm trọng trong bối cảnh đại dịch, gây thiệt hại hàng tỉ đô la cho ngành quảng cáo. VAB đang tìm cách phát triển và sử dụng các giải pháp đo lường thay thế để cung cấp dữ liệu công bằng và đáng tin cậy hơn cho ngành(1).

Tương tự, Nielsen tại Anh cũng gặp phải sự phản đối dai dẳng trong nhiều năm của ITV, một trong những đài truyền hình thương mại lớn nhất tại đây.

Tháng 8-2025, Tập đoàn Tài chính Marex Group có trụ sở chính tại London bác bỏ hoàn toàn một báo cáo của hãng nghiên cứu NINGI Research của Nam Phi. Marex gọi báo cáo này là “độc hại”, chứa đựng “những thông tin không chính xác và các cáo buộc sai lệch”. Tập đoàn này cho rằng NINGI đã cố tình tung tin xấu để thao túng giá cổ phiếu và trục lợi từ việc bán khống. Họ thậm chí còn nhận báo cáo được công bố mà không có bất kỳ sự tham gia nào của Marex(2).

Cũng có trường hợp doanh nghiệp “lôi” hãng nghiên cứu ra tòa bởi các báo cáo đã gây thiệt hại cho họ.

Gartner là hãng nghiên cứu và tư vấn lớn hàng đầu thế giới, đặt trụ sở tại Stamford ở bang Connecticut, Mỹ. Gartner đã ít nhất hai lần bị kiện ra tòa trong năm 2009 và 2014. Tòa ra phán quyết trong cả hai vụ. Tuy vậy, khách hàng cũng từ đó bắt đầu dè chừng tính minh bạch của các báo cáo do Gartner thực hiện(3).

Có hay không sự đồng nhất về dữ liệu thị trường?

Quay trở lại thị trường gọi xe công nghệ Việt Nam. Có nhiều đánh giá khác nhau về quy mô của thị trường này.

Hãng dữ liệu thị trường B-Company của Nhật Bản nói thị trường này đạt giá trị 1,7 tỉ đô la trong năm 2024, và dự kiến đạt 2,5 tỉ đô la vào năm 2029. Số lượng người dùng dự báo sẽ tăng từ 28,1 triệu trong năm 2024 lên 37 triệu vào năm 2029.

Còn hãng dữ liệu thị trường Agile Tech có trụ sở tại Hà Nội có số liệu tương tự, với 1,73 tỉ đô trong năm ngoái và dự báo sẽ đạt 2,46 tỉ đô la trong năm 2029, tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) 7,29%.

Trong khi đó, hãng dữ liệu Statista của Đức lại nói các con số này lần lượt là 1,9 tỉ đô la trong năm 2025 và dự kiến đạt 2,72 tỉ đô la, tỷ lệ CAGR là 7,44%. Số liệu của Mordor Intelligence thấp hơn với 880 triệu đô la trong năm 2024 và dự kiến khoảng 2,16 tỉ đô la vào năm 2029.

Như vậy, sự minh bạch và rõ ràng trong thu thập dữ liệu và phương pháp luận vẫn là dấu hỏi còn bỏ ngỏ đối với thị trường dữ liệu còn non trẻ tại Việt Nam.

Luật Dữ liệu được ban hành hồi cuối tháng 11-2024, với nhiều ràng buộc về thu thập và xử lý dữ liệu. “Với luật mới, các hãng nghiên cứu thị trường sẽ buộc phải thay đổi, chuyên nghiệp và minh bạch hơn”, theo lời luật sư Nguyễn Văn Phúc, thuộc hãng luật HM&P.

Nhưng câu hỏi rất lớn là thời kỳ “áng chừng” hay “xào nấu” dữ liệu sẽ sớm kết thúc?

(1) https://www.thecurrent.com/streaming-messy- world-how-competitors-trying-unseat-nielsen-comscore-tv-currency-data

(2) https://ir.marex.com/news-releases/news-release-details/marex-group-plc-issues-statement-regarding-ningi-research-report

(3) https://www.itnews.com.au/news/vendor-sues-gartner-over-magic-quadrant-390837

Ricky Hồ