Dữ liệu là tài sản kinh tế đặc biệt

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, Bộ Công an - Ảnh: VGP.

Theo báo cáo e-Conomy SEA 2025 của Google, Temasek và Bain & Company, quy mô nền kinh tế số Việt Nam dự kiến năm 2025 tăng khoảng 17% so với năm trước và nằm trong nhóm tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á. Con số này cho thấy thị trường số đủ lớn để doanh nghiệp khai thác, nhưng chỉ những doanh nghiệp biết tận dụng dữ liệu mới có thể hưởng lợi.

Không chỉ về quy mô, vai trò của kinh tế số trong nền kinh tế cũng ngày càng rõ nét. Theo các mục tiêu được Chính phủ đặt ra, kinh tế số dự kiến đóng góp khoảng 20,5% GDP vào năm 2025, với tổng doanh thu ước đạt hơn 50 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa với việc ngày càng nhiều hoạt động kinh doanh sẽ dựa trên nền tảng số và dữ liệu, từ thương mại, tài chính đến logistics và dịch vụ.

DỮ LIỆU CẦN ĐƯỢC QUẢN TRỊ NHƯ MỘT LOẠI TÀI SẢN CÓ GIÁ TRỊ

Tại Diễn đàn quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ III ngày 20/12, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, dữ liệu là "tài nguyên mới, tư liệu sản xuất mới của nền kinh tế số".

Trong môi trường kinh doanh ngày càng biến động, với cạnh tranh toàn cầu gay gắt và nhu cầu khách hàng thay đổi nhanh chóng, dữ liệu trở thành công cụ giúp doanh nghiệp chuyển từ phản ứng bị động sang chủ động dẫn dắt, từ quản lý dựa trên kinh nghiệm sang ra quyết định dựa trên phân tích và dự báo khoa học.

Mặc dù tiềm năng của dữ liệu là rất lớn, song thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa coi dữ liệu là một loại tài sản kinh tế đúng nghĩa.

Dữ liệu trong nhiều trường hợp vẫn chỉ được sử dụng để phục vụ báo cáo, thống kê hoặc số hóa quy trình hiện hữu, thay vì trở thành nền tảng cho đổi mới mô hình kinh doanh và tạo giá trị mới.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ hạn chế trong nhận thức chiến lược, khi không ít doanh nghiệp coi dữ liệu là "phần phụ" của hoạt động kinh doanh, chưa gắn dữ liệu với chiến lược phát triển dài hạn.

Bên cạnh đó, việc thiếu hạ tầng dữ liệu đồng bộ, thiếu nhân lực có năng lực phân tích và quản trị dữ liệu chuyên sâu, cũng như khung khổ pháp lý về quản trị và chia sẻ dữ liệu đang trong quá trình hoàn thiện, đã tạo ra những rào cản nhất định cho doanh nghiệp trong quá trình đầu tư bài bản vào dữ liệu.

Dữ liệu cần được đặt vào trung tâm chiến lược phát triển, được quản trị như một loại tài sản có giá trị, với các hệ thống thu thập, lưu trữ, bảo mật và phân tích đồng bộ, xuyên suốt toàn bộ hoạt động sản xuất - kinh doanh. Song song với đó là đầu tư cho nguồn nhân lực dữ liệu chất lượng cao, những người không chỉ làm chủ công nghệ mà còn có khả năng chuyển hóa dữ liệu thành tri thức và quyết định kinh doanh.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần tham gia sâu vào hệ sinh thái dữ liệu quốc gia, thông qua hợp tác với Nhà nước, các doanh nghiệp công nghệ, tổ chức nghiên cứu và cơ sở đào tạo, nhằm chia sẻ dữ liệu an toàn, chuẩn hóa và gia tăng giá trị dữ liệu đa nguồn.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày báo cáo dẫn đề về phát triển kinh tế số và xã hội số Việt Nam - Ảnh: VGP.

ĐÂY LÀ THỜI ĐẠI CỦA DỮ LIỆU VÀ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, Bộ Công an, nhấn mạnh: "Nhân loại đã trải qua nhiều hình thái kinh tế, mỗi hình thái đều gắn liền với những tư liệu sản xuất đặc trưng. Thế kỷ XXI hiện nay là thời đại của dữ liệu và trí tuệ nhân tạo".

Dữ liệu hiện là tài sản kinh tế đặc biệt, có thể được trao đổi, định giá và thương mại hóa; dữ liệu là nền tảng cho trí tuệ, cho dự báo và cho việc ra quyết định. Do đó, dữ liệu cần được nhìn nhận như một loại tài sản có thể sinh lợi nếu được khai thác đúng cách.

Thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam không thiếu dữ liệu. Họ có dữ liệu khách hàng, dữ liệu bán hàng, dữ liệu vận hành, dữ liệu tài chính. Vấn đề nằm ở chỗ, rất ít doanh nghiệp biến những dữ liệu này thành lợi thế cạnh tranh.

Nhiều doanh nghiệp vẫn dừng ở mức số hóa cơ bản, đó là lưu trữ dữ liệu rời rạc ở các bộ phận khác nhau, sử dụng dữ liệu chủ yếu để tổng hợp báo cáo. Việc phân tích dữ liệu để dự báo xu hướng, tối ưu chiến lược hay thiết kế sản phẩm mới vẫn còn khá hạn chế, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Một điểm đáng chú ý được nhấn mạnh tại diễn đàn là mối liên hệ giữa dữ liệu quốc gia và hoạt động của doanh nghiệp. Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đầu tư mạnh vào xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, doanh nghiệp, bảo hiểm, đất đai. Những hệ thống này giúp cơ quan quản lý giảm thủ tục giấy tờ, tăng tính minh bạch và nâng cao hiệu quả điều hành.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cho rằng nếu được khai thác đúng cách, dữ liệu quốc gia có thể trở thành "nguyên liệu đầu vào" cho khu vực tư nhân. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ chờ dữ liệu "chảy" về, mà phải chủ động xây dựng năng lực tiếp nhận, phân tích và kết nối dữ liệu với chiến lược kinh doanh của mình.

Khoảng cách hiện nay nằm ở chỗ, nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng về hạ tầng và nhân lực để tận dụng nguồn dữ liệu ngày càng phong phú này. Nếu không chuẩn bị, doanh nghiệp có thể đứng ngoài một dòng chảy giá trị mới đang hình thành.

Nhìn rộng hơn, "cuộc chơi" dữ liệu không chỉ là cuộc đua công nghệ mà còn là cuộc đua về tư duy quản trị. Doanh nghiệp muốn đi xa cần chuyển từ quản lý dựa trên kinh nghiệm sang ra quyết định dựa trên dữ liệu. Điều này đòi hỏi thay đổi từ lãnh đạo đến bộ máy vận hành, từ cách đầu tư đến cách chấp nhận rủi ro.

Thực tế, số lượng doanh nghiệp công nghệ và doanh nghiệp số tại Việt Nam đang tăng nhanh. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, đến năm 2025, Việt Nam có hơn 75.000 doanh nghiệp công nghệ số hoạt động ổn định. Đây vừa là cơ hội, vừa là áp lực cạnh tranh, bởi doanh nghiệp nào làm chủ dữ liệu tốt hơn sẽ có lợi thế rõ rệt.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức về an toàn thông tin, bảo mật dữ liệu và tuân thủ pháp luật. Việc khai thác dữ liệu đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư bài bản, không thể làm theo phong trào. Nếu coi dữ liệu là tài sản, doanh nghiệp cũng phải quản trị dữ liệu như quản trị tài sản, với quy trình, tiêu chuẩn và trách nhiệm rõ ràng.

Theo Thiếu tướng, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng ở ngã rẽ của "cuộc chơi" dữ liệu. Một bên là con đường quen thuộc: sử dụng dữ liệu ở mức tối thiểu, phục vụ vận hành hàng ngày. Bên còn lại là con đường đòi hỏi đầu tư và thay đổi tư duy, nhưng mở ra cơ hội tăng trưởng dài hạn.

Doanh nghiệp càng sớm coi dữ liệu là tài sản chiến lược, càng có cơ hội tận dụng làn sóng kinh tế số đang hình thành mạnh mẽ tại Việt Nam.

Hạ Chi