Dự phòng bệnh hô hấp do RSV ở trẻ sơ sinh và vai trò của miễn dịch từ mẹ

Thông tin này được các chuyên gia nhấn mạnh tại hội thảo chuyên đề “Tiêm chủng cho phụ nữ mang thai hiện nay tại Việt Nam và trên thế giới” do Công ty TNHH Pfizer Việt Nam phối hợp cùng Hội Phụ sản Việt Nam (VAGO) tổ chức. Thuộc khuôn khổ Hội nghị Sản phụ khoa Toàn quốc lần thứ 2 năm 2025, hội thảo ” nhằm cập nhật những tiến bộ khoa học về các giải pháp dự phòng cho phụ nữ mang thai, nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ y tế sản phụ khoa và triển khai các giải pháp dự phòng an toàn, hiệu quả.

PGS-TS-BS. Vũ Văn Tâm – Phó Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, cập nhật về tình hình tiêm chủng phụ nữ mang thai, nhấn mạnh về vai trò của việc truyền kháng thể từ mẹ sang con để từ đó thấy được lợi ích của việc tiêm chủng này trong việc bảo vệ trẻ sơ sinh trong giai đoạn đầu đời.

Tại đây, các diễn giả đã tập trung trao đổi về ba chủ đề trọng tâm: vai trò, thách thức và triển vọng của tiêm chủng cho phụ nữ mang thai trong dự phòng bệnh nhiễm ở trẻ nhỏ; giải pháp miễn dịch từ mẹ trong việc dự phòng bệnh viêm phổi do RSV gây ra ở trẻ sơ sinh; và tối ưu hóa việc bảo vệ cộng đồng trước virus RSV.

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh và trẻ em trên toàn cầu là các bệnh về đường hô hấp dưới cấp tính do RSV. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu như tất cả trẻ em đều đã từng bị nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi[1].

Thống kê cho thấy, năm 2019, có khoảng 33 triệu ca nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính liên quan đến RSV. Trong khi đó, mỗi năm, RSV khiến hơn 3,6 triệu trẻ phải nhập viện và cướp đi sinh mạng hơn 100.000 trẻ dưới 5 tuổi, trong đó 97% ca tử vong xảy ra tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nơi khả năng tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế.

RSV là tác nhân gây ra các bệnh lý từ viêm đường hô hấp trên nhẹ đến nhiễm trùng đường hô hấp dưới nghiêm trọng, đe dọa tính mạng[2].

Thông tin tại hội thảo, các chuyên gia nhấn mạnh, khi mang thai, những thay đổi về sinh lý và hệ miễn dịch khiến thai phụ dễ mắc bệnh truyền nhiễm, tạo gánh nặng sức khỏe cho cả mẹ, thai nhi và trẻ sơ sinh. Trong khi đó, những tháng đầu đời là giai đoạn trẻ sơ sinh dễ mắc các bệnh truyền nhiễm do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trong khi tiêm chủng trực tiếp ở giai đoạn này thường kém hiệu quả. Lúc này, trẻ chủ yếu dựa vào kháng thể thụ động từ mẹ để bảo vệ cơ thể cho đến khi có thể hình thành miễn dịch chủ động.

Chính vì vậy, việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai được xem là giải pháp then chốt, giúp bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời qua cơ chế kháng thể mẹ truyền sang thai nhi. Kháng thể được tạo ra ở mẹ không chỉ cao hơn kháng thể tự nhiên mà còn duy trì ít nhất 6 tháng sau sinh, góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong do nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh.

Trẻ nhiễm virus hợp bào hô hấp (RSV) bị suy hô hấp cần phải thở oxy hỗ trợ. Ảnh: Quỳnh Mai/Sức khỏe và Đời sống

Phát biểu tại hội thảo, PGS-TS-BS. Huỳnh Nguyễn Khánh Trang, Trưởng khối Sản – Bệnh viện Hùng Vương, Chủ nhiệm bộ môn Sản phụ khoa, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, chia sẻ: “Nhập viện do RSV tập trung nhiều nhất trong 3-6 tháng đầu đời, bất kể tuổi thai khi sinh. Nhiễm trùng hô hấp dưới do RSV ở trẻ sơ sinh có thể gây di chứng ngắn hạn và dài hạn như viêm tiểu phế quản, viêm phổi, thở khò khè, viêm tai giữa cấp, nhiễm trùng hô hấp dưới tái phát, suy giảm chức năng phổi và hen suyễn. Hiện nay, những tiến bộ khoa học đã giúp đáp ứng nhu cầu y tế chưa được giải quyết, thông qua việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai nhằm tạo kháng thể đặc hiệu đa dòng, bảo vệ trẻ sơ sinh trong suốt 6 tháng đầu đời.”

Trong khi đó, GS-TS-BS. Nguyễn Viết Tiến, Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, cho biết việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai hiện được nhiều tổ chức y tế lớn, trong đó có Hội Y học Dự phòng Việt Nam, đề xuất như một biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ trẻ nhũ nhi trong giai đoạn đầu đời. Trong đó, các giải pháp giúp dự phòng RSV là một hướng đi mới giúp giảm gánh nặng bệnh tật ở nhóm trẻ sơ sinh – đối tượng có nguy cơ cao nhất mắc RSV nặng và tử vong.

Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam nhấn mạnh: “Mặc dù mang lại lợi ích sức khỏe rõ rệt, việc tạo miễn dịch dự phòng RSV cho thai phụ vẫn gặp nhiều rào cản. Điển hình như một nghiên cứu được thực hiện tại miền Nam nước Anh cho thấy có đến 88% phụ nữ mang thai không có hoặc chỉ có rất ít kiến thức về bệnh này[3]. Vì thế, nhân viên y tế cần giữ vai trò then chốt trong tư vấn, giáo dục cộng đồng, và đặc biệt là các bậc làm cha mẹ, về RSV, biến chứng nguy hiểm, cũng như thực tế hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu ngoài chăm sóc hỗ trợ. Việc tạo miễn dịch RSV trong thai kỳ giúp truyền kháng thể qua nhau thai, bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời và kéo dài ít nhất đến 6 tháng tuổi”.

Nhờ những nỗ lực không ngừng trong công tác phòng ngừa bệnh truyền nhiễm, các giải pháp dự phòng RSV thông qua việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai đã được cấp phép sử dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Song song đó, các hiệp hội sản phụ khoa và nhi khoa trên thế giới cũng đã thảo luận về các phương pháp dự phòng RSVcho trẻ sơ sinh thông qua miễn dịch từ mẹkhi mang thai từ tuần 24 đến tuần 36.

BS-CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Trung tâm Tiêm chủng VNVC, cho biết: “Hiện đã có 60 quốc gia phê duyệt các giải pháp dự phòng RSV cho phụ nữ mang thai nhằm bảo vệ trẻ sơ sinh. Trong bản cập nhật mới nhất của WHO năm 2025, tổ chức này cân nhắc sử dụng các biện pháp để dự phòngbệnh đường hô hấp dưới do RSV gây ra ở trẻ sơ sinh. Theo đó, trẻ được sinh ra với kháng thể chống RSV truyền từ mẹ sẽ được bảo vệ khỏi bệnh trong giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tháng tuổi – thời kỳ có nguy cơ cao nhất mắc bệnh nặng.”

Nguyên Hoa

__________________

[1] [2] Respiratory syncytial virus, World Health Organization (WHO). Access August 2025.

[3] Attitudes of Pregnant Women and Healthcare Professionals Toward Clinical Trials and Routine Implementation of Antenatal Vaccination Against Respiratory Syncytial Virus: A Multicenter Questionnaire Study (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31261362/ ), National Library of Medicine. Access August 2025.