Dự phòng bệnh hô hấp do RSV ở trẻ sơ sinh: vai trò của miễn dịch từ mẹ
Những tháng đầu đời là giai đoạn trẻ sơ sinh dễ mắc các bệnh truyền nhiễm do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trong khi tiêm chủng trực tiếp ở giai đoạn này thường kém hiệu quả. Lúc này, trẻ chủ yếu dựa vào kháng thể thụ động từ mẹ để bảo vệ cơ thể cho đến khi có thể hình thành miễn dịch chủ động.
Công ty TNHH Pfizer Việt Nam mới đây đã phối hợp cùng Hội Phụ sản Việt Nam (VAGO) tổ chức hội thảo chuyên đề “Tiêm chủng cho phụ nữ mang thai hiện nay tại Việt Nam và trên thế giới”. Sự kiện nhằm cập nhật những tiến bộ khoa học về các giải pháp dự phòng cho phụ nữ mang thai, nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ y tế sản phụ khoa trong công tác tư vấn và triển khai các giải pháp dự phòng an toàn, hiệu quả.
Tại đây các diễn giả đã tập trung trao đổi về ba chủ đề trọng tâm: vai trò, thách thức và triển vọng của tiêm chủng cho phụ nữ mang thai trong dự phòng bệnh nhiễm ở trẻ nhỏ; giải pháp miễn dịch từ mẹ trong việc dự phòng bệnh viêm phổi do virus hợp bào hô hấp (RSV) gây ra ở trẻ sơ sinh; và tối ưu hóa việc bảo vệ cộng đồng trước virus RSV.
Theo các chuyên gia tại hội thảo, khi mang thai, những thay đổi về sinh lý và hệ miễn dịch khiến thai phụ dễ mắc bệnh truyền nhiễm, tạo gánh nặng sức khỏe cho cả mẹ, thai nhi và trẻ sơ sinh.
Trong khi đó, những tháng đầu đời là giai đoạn trẻ sơ sinh dễ mắc các bệnh truyền nhiễm do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trong khi tiêm chủng trực tiếp ở giai đoạn này thường kém hiệu quả. Lúc này, trẻ chủ yếu dựa vào kháng thể thụ động từ mẹ để bảo vệ cơ thể cho đến khi có thể hình thành miễn dịch chủ động.
Chính vì vậy, việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai được xem là giải pháp then chốt, giúp bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời qua cơ chế kháng thể mẹ truyền sang thai nhi 2,4. Kháng thể được tạo ra ở mẹ không chỉ cao hơn kháng thể tự nhiên mà còn duy trì ít nhất 6 tháng sau sinh, góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong do nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh.
Hội thảo thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia đầu ngành.
Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh và trẻ em trên toàn cầu là các bệnh về đường hô hấp dưới cấp tính do virus hợp bào hô hấp (RSV) 7. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu như tất cả trẻ em đều đã từng bị nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi 8.
Thống kê cho thấy, năm 2019 có khoảng 33 triệu ca nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính liên quan đến RSV. Trong khi đó, mỗi năm, RSV khiến hơn 3,6 triệu trẻ phải nhập viện và cướp đi sinh mạng hơn 100.000 trẻ dưới 5 tuổi, trong đó 97% ca tử vong xảy ra tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nơi khả năng tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế.
RSV là tác nhân gây ra các bệnh lý từ viêm đường hô hấp trên nhẹ đến nhiễm trùng đường hô hấp dưới nghiêm trọng, đe dọa tính mạng.
Phát biểu tại hội thảo, TTND.PGS.TS.BS. Huỳnh Nguyễn Khánh Trang, Trưởng khối Sản – Bệnh viện Hùng Vương, Chủ nhiệm bộ môn Sản phụ khoa, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, cho biết: “Nhập viện do RSV tập trung nhiều nhất trong 3-6 tháng đầu đời, bất kể tuổi thai khi sinh. Nhiễm trùng hô hấp dưới do RSV ở trẻ sơ sinh có thể gây di chứng ngắn hạn và dài hạn như viêm tiểu phế quản, viêm phổi, thở khò khè, viêm tai giữa cấp, nhiễm trùng hô hấp dưới tái phát, suy giảm chức năng phổi và hen suyễn. Hiện nay, những tiến bộ khoa học đã giúp đáp ứng nhu cầu y tế chưa được giải quyết, thông qua việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai nhằm tạo kháng thể đặc hiệu đa dòng, bảo vệ trẻ sơ sinh trong suốt 6 tháng đầu đời".
GS.TS.BS Nguyễn Viết Tiến, Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam nhấn mạnh: Việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai hiện được nhiều tổ chức y tế lớn, trong đó có Hội Y học Dự phòng Việt Nam, đề xuất như một biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ trẻ nhũ nhi trong giai đoạn đầu đời. Trong đó, các giải pháp giúp dự phòng virus hợp bào hô hấp là một hướng đi mới giúp giảm gánh nặng bệnh tật ở nhóm trẻ sơ sinh – đối tượng có nguy cơ cao nhất mắc RSV nặng và tử vong.
Mặc dù mang lại lợi ích sức khỏe rõ rệt, việc tạo miễn dịch dự phòng RSV cho thai phụ vẫn gặp nhiều rào cản. Điển hình như một nghiên cứu được thực hiện tại miền Nam nước Anh cho thấy có đến 88% phụ nữ mang thai không có hoặc chỉ có rất ít kiến thức về bệnh này 9. Vì thế, nhân viên y tế cần giữ vai trò then chốt trong tư vấn, giáo dục cộng đồng, và đặc biệt là các bậc làm cha mẹ, về RSV, biến chứng nguy hiểm, cũng như thực tế hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu ngoài chăm sóc hỗ trợ. Việc tạo miễn dịch RSV trong thai kỳ giúp truyền kháng thể qua nhau thai, bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời và kéo dài ít nhất đến 6 tháng tuổi.
Nhờ những nỗ lực không ngừng trong công tác phòng ngừa bệnh truyền nhiễm, các giải pháp dự phòng RSV thông qua việc tạo miễn dịch cho phụ nữ mang thai đã được cấp phép sử dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Song song đó, các hiệp hội sản phụ khoa và nhi khoa trên thế giới cũng đã thảo luận về các phương pháp dự phòng RSV cho trẻ sơ sinh thông qua miễn dịch từ mẹ khi mang thai từ tuần 24 đến tuần 36.
Ông Darrell Oh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Pfizer Việt Nam, chia sẻ: “Pfizer Việt Nam luôn đồng hành cùng cộng đồng và đội ngũ y tế trong nỗ lực phòng ngừa, điều trị các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt ở những nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. Chúng tôi rất vinh dự đồng hành cùng Hội Phụ sản Việt Nam để các chuyên gia cập nhật kiến thức y khoa về phòng bệnh do virus hợp bào hô hấp và tầm quan trọng của phương pháp dự phòng trong thai kỳ, từ đó hỗ trợ nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên y tế. Chúng tôi cam kết sẽ tiếp tục mang đến những giải pháp khoa học tiên tiến, góp phần bảo vệ sức khỏe mẹ và bé ngay từ những ngày đầu đời".
