Dự thảo Luật Dân số: Khuyến sinh, kiểm soát mất cân bằng giới tính

Ngày 7/11, Cục Dân số (Bộ Y tế) tổ chức buổi gặp gỡ, trao đổi với báo chí về những nội dung mới trong Dự thảo Luật Dân số - văn bản được xây dựng nhằm thay thế Pháp lệnh Dân số hiện hành.

Theo đại diện Cục Dân số, việc xây dựng dự thảo luật nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác dân số, phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe nhân dân. Dự thảo kế thừa 5 điều, sửa đổi 39 điều, đồng thời bãi bỏ một số quy định trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 để mở rộng phạm vi điều chỉnh, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Cục Dân số (Bộ Y tế) trao đổi với báo chí về những nội dung mới trong Dự thảo Luật Dân số - văn bản được xây dựng nhằm thay thế Pháp lệnh Dân số hiện hành

Phó Cục trưởng Cục Dân số Phạm Vũ Hoàng cho biết, so với Pháp lệnh Dân số, dự thảo luật lần này cụ thể hơn về các chính sách và biện pháp nâng cao chất lượng dân số, truyền thông, giáo dục, và vận động xã hội về dân số. Việc ban hành Luật Dân số sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người dân Việt Nam.

Một trong 4 nhóm chính sách trọng tâm được đề cập trong dự thảo là duy trì mức sinh thay thế. Luật tiếp tục khẳng định quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con, đồng thời đưa ra nhiều chính sách khuyến khích, hỗ trợ sinh và nuôi con.

Các đề xuất đáng chú ý gồm: tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ dân tộc thiểu số, phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi hoặc sinh con tại địa phương có mức sinh thấp; ưu tiên mua, thuê nhà ở xã hội đối với phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có hai con đẻ mà vợ đã mất.

Làm rõ quy định về đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, thời gian gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến quy định liên quan đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội, trong đó có ý kiến cho rằng, nam giới có 2 con nhưng chưa có vợ cũng thuộc nhóm được hưởng chính sách này. Nhiều người lo ngại quy định này có thể tạo ra “kẽ hở pháp lý”, thậm chí dẫn đến tình trạng giả ly hôn để đủ điều kiện mua nhà ở xã hội.

Theo ông Dũng, dự thảo luật mới nhất đã nêu rõ: chỉ nam giới có 2 con đẻ và vợ đã mất mới thuộc nhóm được ưu tiên mua nhà ở xã hội. Quy định này được điều chỉnh để đảm bảo tính chặt chẽ, loại bỏ khả năng bị lợi dụng, đồng thời phản ánh đúng tinh thần chính sách an sinh.

“Thông tin lan truyền trên mạng xã hội trước đó là không chính xác. Dự thảo đã được rà soát kỹ để không còn khoảng trống pháp lý”, ông Dũng khẳng định.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) trao đổi thông tin với báo chí

Bên cạnh nhóm đối tượng này, phụ nữ sinh đủ hai con cũng thuộc diện được ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội. Theo ông Dũng, quá trình xây dựng dự thảo đã được tham vấn rộng rãi ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học nhằm hoàn thiện nội dung trước khi trình Quốc hội xem xét.

Bà Đặng Quỳnh Thư, chuyên gia Cục Dân số cho hay, việc quy định phụ nữ sinh đủ 2 con được hưởng thêm thời gian nghỉ thai sản và hỗ trợ tài chính, đồng thời được ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội là chính sách khuyến sinh, khuyến khích các cặp vợ chồng duy trì mức sinh thay thế. Ngoài ra, địa phương có thể linh hoạt áp dụng các biện pháp hỗ trợ khác như giảm học phí, hỗ trợ dịch vụ giữ trẻ hay giáo dục mầm non cho gia đình sinh đủ hai con.

Siết chặt quy định để ngăn chặn lựa chọn giới tính thai nhi

Liên quan đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, Cục Dân số cho biết, báo cáo quốc gia về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021-2024 cho thấy, tỷ lệ này đang có chiều hướng gia tăng. Bắc Ninh hiện là địa phương có tỷ lệ chênh lệch cao nhất với 119,6 bé trai trên 100 bé gái. Bộ Y tế cảnh báo, nếu xu hướng này không được kiểm soát, đến năm 2034 Việt Nam có thể thừa 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi 15-49, con số này có thể tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059.

Trước thực trạng trên, dự thảo Luật Dân số bổ sung nhiều quy định nghiêm ngặt: nghiêm cấm mọi hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, trừ trường hợp phục vụ chẩn đoán và điều trị bệnh di truyền; khuyến khích lồng ghép nội dung bình đẳng giới vào hương ước, quy ước cộng đồng; xử lý nghiêm người hành nghề y tiết lộ giới tính thai nhi trái quy định.

Theo ông Lê Thanh Dũng, trước khi trình Quốc hội, Dự thảo Luật Dân số đã được tham vấn rộng rãi ý kiến từ các chuyên gia, nhà khoa học nhằm hoàn thiện, bảo đảm tính khả thi và phù hợp thực tiễn. Ông Dũng nhấn mạnh, dân số luôn là yếu tố trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển. Phát triển kinh tế - xã hội tạo điều kiện nâng cao chất lượng dân số, trong khi yếu tố dân số được lồng ghép vào các chiến lược và kế hoạch phát triển ở mọi cấp.

Nhiều câu hỏi được phóng viên đặt ra với cơ quan chức năng xung quanh các quy định mới trong dự thảo

Thống kê cho thấy, mức sinh toàn quốc đang giảm dưới mức thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021 xuống còn 1,91 con/phụ nữ năm 2024 - mức thấp nhất trong lịch sử. Vì vậy, dự thảo Luật Dân số đặc biệt nhấn mạnh các biện pháp duy trì mức sinh hợp lý, song song với chính sách hỗ trợ tài chính, nghỉ thai sản, và ưu tiên tiếp cận phúc lợi xã hội cho các gia đình sinh đủ 2 con.

Cùng với đó, dự thảo luật cũng quy định các hành vi bị nghiêm cấm như lựa chọn giới tính thai nhi, ép buộc phá thai vì giới tính, kỳ thị giới trong chăm sóc sức khỏe sinh sản hay nhân bản người vô tính.

Để thích ứng với tình trạng già hóa dân số, dự thảo bổ sung nhiều nội dung mới liên quan đến chăm sóc người cao tuổi, phát triển cơ sở và nguồn nhân lực trong lĩnh vực lão khoa. Đại diện Cục Dân số cho biết, nhu cầu chăm sóc người cao tuổi ngày càng tăng, đòi hỏi xây dựng hệ thống cơ sở bán trú, trung tâm chăm sóc ban ngày và các chính sách ưu đãi đầu tư cho lĩnh vực này. Đồng thời, việc đào tạo chuyên ngành lão khoa, phát triển đội ngũ nhân lực chuyên trách sẽ được đẩy mạnh để đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong giai đoạn mới.

Dự thảo Luật Dân số được xem là bước chuyển trọng tâm chính sách dân số từ “kế hoạch hóa gia đình” sang “dân số và phát triển”, hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng dân số, bảo đảm phát triển bền vững đất nước.

Chung Thủy/VOV.VN