Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh: Làm rõ ranh giới thẩm quyền, tránh chồng chéo pháp lý
Các đại biểu nhận định, dự thảo Luật thể hiện tinh thần cải cách cắt giảm rào cản kinh doanh nhưng cần hoàn thiện để làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa các luật, khắc phục tình trạng chồng chéo
Các đại biểu nhận định, dự thảo Luật thể hiện tinh thần cải cách cắt giảm rào cản kinh doanh nhưng cần hoàn thiện để làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa các luật, khắc phục tình trạng chồng chéo. Ảnh: Ngọc Quỳnh/Bnews/vnanet.vn
Ngày 24/9 tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo góp ý dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh. Ý kiến đóng góp của đại biểu dự hội thảo cho thấy dự thảo đã thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, cắt giảm rào cản kinh doanh. Tuy nhiên, cần tiếp tục hoàn thiện để làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa các luật, khắc phục tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn pháp lý gây ách tắc dự án.
Khai mạc hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho hay, nhìn lại hành trình phát triển kinh tế của Việt Nam trong những thập kỷ qua, không thể phủ nhận rằng hành lang pháp lý về đầu tư, đặc biệt là Luật Đầu tư, đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo dựng môi trường kinh doanh ổn định, thúc đẩy dòng vốn tư nhân và FDI, phát triển khu vực kinh tế tư nhân, và đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Cụ thể, như: Cắt giảm mạnh mẽ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện – một trong những rào cản lớn nhất đối với quyền tự do kinh doanh; đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục xin chấp thuận chủ trương đầu tư; phân cấp mạnh mẽ về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư; cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án cụ thể, tạo sự bình đẳng giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài; thay đổi cách tiếp cận trong ưu đãi đầu tư, hướng tới các ngành nghề thực sự có giá trị gia tăng cao, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển bền vững; đề xuất các phương án cải cách lớn đối với quản lý đầu tư ra nước ngoài, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn đầu tư của doanh nghiệp Việt Nam, theo hướng bỏ Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực, dự thảo cũng cần tiếp tục hoàn thiện ở nhiều khía cạnh. Theo VCCI, đầu tiên là cần làm rõ ranh giới giữa thẩm quyền của các luật khác nhau, tránh tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đầu tư Kinh doanh và các luật chuyên ngành như Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản, Luật Quy hoạch…
Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc “dự án bị treo”, “thẩm định đi thẩm định lại”, gây lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh. Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh, đây là một nội dung đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau.
Nhiều doanh nghiệp cho rằng việc phải chấp thuận chủ trương đầu tư khiến quy trình trở nên phức tạp, kéo dài, trong khi các giai đoạn sau đó dự án đã chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật chuyên ngành.
Câu hỏi đặt ra là: có nên tiếp tục duy trì thủ tục này hay không, và nếu có, thì phạm vi, đối tượng áp dụng cần được xác định thế nào cho hợp lý? Ngoài ra, là cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện, việc Luật Đầu tư 2014 quy định Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã tạo ra bước tiến lớn về minh bạch.
Tuy nhiên, thực tế gần đây cho thấy việc bổ sung ngành nghề mới vào danh mục diễn ra khá dễ dàng, đôi khi chỉ dựa trên giải trình chính sách chưa thực sự thuyết phục. Điều này đặt ra thách thức về tính hiệu quả của cơ chế kiểm soát, và nguy cơ tái diễn tình trạng tùy nghi trong việc ban hành ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh.
Các quy định về ưu đãi đầu tư cần được thiết kế gắn với hiệu quả thực tế, có điều kiện rõ ràng và dễ kiểm chứng. Tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào, hoặc ưu đãi mà không đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuyển đổi chuỗi giá trị tại địa phương.
Cuối cùng, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân quyền đi đôi với phân trách nhiệm và tăng cường giám sát. Việc giao thẩm quyền cho địa phương là cần thiết, nhưng phải đi kèm với năng lực thực thi và trách nhiệm giải trình, tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, gây khó khăn cho nhà đầu tư, ông Tuấn khuyến nghị.
Đề cập tới các dự án không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư, Luật sư Vũ Tuấn Anh, Tập đoàn KN đề xuất, nên xem xét việc tiếp cận trường hợp chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ và chấp thuận chủ trương đầu tư của Chủ tịch UBND cấp tỉnh và các trường hợp không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư trong các điều này.
Lý do là vì việc quy định chấp thuận chủ trương đầu tư đối với trường hợp loại trừ và quy định đối với trường hợp chấp thuận chủ trương đầu tư dẫn đến khó áp dụng và có thể dẫn tới việc bỏ sót trường hợp nào được chấp thuận chủ trương đầu tư và trường hợp nào không chấp thuận chủ trương đầu tư.
Tương tự, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI), ông Trần Chủng cho hay, đầu tư kinh doanh là lĩnh vực quan trọng để phát triển kinh tế đất nước. Đây cũng là vấn đề được Đảng, Nhà nước rất quan tâm và ban hành nhiều Nghị quyết quan trọng, qua đó hoàn thiện hệ thống pháp luật, xóa bỏ các rào cản tiếp cận thị trường, bảo đảm môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, rõ ràng, nhất quan, ổn định lâu dài và dễ tuân thủ.
Tuy nhiên, việc thay đổi tên từ Luật Đầu tư thành Luật Đầu tư kinh doanh cần cân nhắc thêm về việc giữ lại tên cũ hay sửa đổi như dự thảo để đảm bảo tính thông dụng; đồng thời, việc bổ sung thêm từ kinh doanh có thể sẽ gây phiền phức thêm một cách không cần thiết xét về mặt kỹ thuật lập pháp cũng như đảm bảo tính nhất quán trong sử dụng.
Để quá trình chuyển đổi này thành công, thì thể chế – đặc biệt là các đạo luật nền tảng như Luật Đầu tư Kinh doanh – phải đi trước một bước. Pháp luật phải là công cụ thúc đẩy cái mới, dẫn đường cho xu thế, chứ không phải là rào cản khiến doanh nghiệp e dè, thận trọng, bị động.
