Dự thảo xuất khẩu gạo sẽ hạn chế doanh nghiệp nhỏ thâm nhập thị trường mới

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản gửi Bộ Công Thương, đóng góp ý kiến đối với dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo (phiên bản 4).

Theo VCCI, Điều 1.1 Dự thảo bổ sung quy định về ủy thác xuất khẩu gạo, theo đó thương nhận có giấy phép xuất khẩu gạo chỉ được ủy thác hoặc nhận ủy thác từ thương nhân có giấy phép.

Theo Tờ trình Dự thảo, quy định này để tránh trường hợp doanh nghiệp không được cấp phép ủy thác nhận từ doanh nghiệp được cấp phép để thực hiện thủ tục xuất khẩu gạo tại cơ quan hải quan, không đảm bảo công tác quản lý cũng như truy xuất nguồn gốc, chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, quy định này cũng sẽ không cho phép doanh nghiệp được cấp phép xuất khẩu gạo nhận ủy thác xuất khẩu từ doanh nghiệp chưa có giấy phép, từ đó hạn chế cơ hội xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp nhỏ đang cố gắng thâm nhập các thị trường mới.

Theo phản ánh của doanh nghiệp, các yêu cầu về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo vẫn yêu cầu chi phí đầu tư lớn, kể cả trong trường hợp đi thuê. Các điều kiện này chỉ phù hợp với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo số lượng lớn nhưng rất khó đáp ứng đối với doanh nghiệp nhỏ đang cố gắng thâm nhập các thị trường mới.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp của Việt Nam rất năng động trong việc tìm kiếm các thị trường mới như Châu Âu, Canada, Trung Đông… Đây là những thị trường đòi hỏi số lượng gạo ít, nhưng chất lượng cao, quy cách bảo quản, đóng gói tốt và có giá tốt.

Hơn nữa, khách hàng tại các thị trường này (như các siêu thị, chuỗi của hàng…) thường có nhu cầu tìm kiếm các doanh nghiệp cung cấp nhiều loại nông sản cùng lúc, chứ không chỉ riêng mặt hàng gạo. Các doanh nghiệp này vẫn không thể đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cao như trên mà buộc phải ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đủ điều kiện.

Do vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bỏ quy định doanh nghiệp có giấy phép chỉ được nhận ủy thác xuất khẩu từ thương nhân khác có giấy phép.

Điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo

Theo Tờ trình Dự thảo, cơ quan soạn thảo đang đưa ra phương án về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo:

Phương án 1: bổ sung điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo theo hướng “có hợp đồng liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm” (theo đề xuất của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).

Phương án 2: giữ nguyên như quy định hiện hành.

Mặc dù liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm lúa gạo được coi là khâu then chốt giúp làm tăng sản lượng, chất lượng nông sản Việt Nam, mối liên kết này không thể tồn tại chỉ bằng yêu cầu hành chính (điều kiện kinh doanh) mà cần sự đồng thuận và thiện chí từ các bên tham gia.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp và người nông dân cũng đã tự ký các thỏa thuận liên kết để nâng cao giá trị nông sản mà không cần đến bất kỳ sự hỗ trợ từ phía Nhà nước.

Tuy nhiên, mỗi khi có biến động giá hoặc sản lượng, cả phía doanh nghiệp và nông dân đều dễ dàng vi phạm các hợp đồng đã ký kết. Các cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng (đặc biệt từ tòa án) hiện chưa đảm bảo để xử lý các vi phạm hợp đồng, giúp duy trì các liên kết như vậy một cách lâu dài.

Do đó, về dài hạn, biện pháp tốt nhất để tăng cường liên kết sản xuất – tiêu thụ là cải thiện các thiết chế tư pháp bảo đảm thực thi hợp đồng, còn các biện pháp hành chính chỉ nên mang tính ngắn hạn. Do vậy, tiêu chí này nên được coi là một nội dung khuyến khích, không phải bắt buộc cản trở hoạt động kinh doanh.

"Trong bối cảnh chưa cắt giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh, đề nghị cơ quan soạn thảo giữ nguyên quy định như Nghị định 107/2018/NĐ-CP (Phương án 2)", VCCI đề nghị.

Cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính

Nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh theo tinh thần Nghị quyết 68/NQ-CP năm 2020 và tăng cường phân cấp, phân quyền theo Nghị quyết 04/NQ-CP năm 2022, đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi các quy định sau:

Phân cấp thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu gạo từ Bộ Công Thương về địa phương (UBND tỉnh hoặc Sở Công Thương).

Thời hạn Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh: bãi bỏ quy định về thời hạn của Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo.

T.M