Đưa âm nhạc hàn lâm đến gần công chúng

Trước nay, sách chuyên sâu về hòa âm, sáng tác thường chỉ có ở thư viện các trường nhạc, độc giả đại chúng khó tiếp cận. Ngược lại, phần lớn sách âm nhạc phổ thông chỉ dừng ở giới thiệu, nhập môn, thiếu đi chiều sâu cần thiết. Quan sát thấy điều này, nhạc sĩ, tác giả Ngô Càn Chiếu đã viết Hòa âm & Sáng tác với mong muốn đưa kiến thức hàn lâm đến gần công chúng hơn.

Sách Hòa âm & Sáng tác. Ảnh: PNB.

Phần đầu là nền móng kiến thức vững chắc về âm nhạc. Với tiêu đề Bộ khóa - Quãng - Thang âm, chương I cuốn sách đưa ra định nghĩa các thuật ngữ, đồng thời giúp người đọc hình dung bức tranh toàn cảnh về lý thuyết âm nhạc cơ bản bằng cách chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa các khái niệm, tạo nên một hệ thống lý thuyết hoàn chỉnh.

Khái niệm “Vòng tròn quãng 5” được trình bày trực quan giúp dễ dàng hình dung và ghi nhớ mối quan hệ giữa các hợp âm. Tác giả phân tích cấu trúc, đặc điểm, phương thức sử dụng các loại thang âm (trưởng, thứ, điệu thức...), từ đó gợi ý cách ứng dụng trong thực tế.

Trong Chương II - Hợp âm, tác giả chia sẻ về bí quyết, kỹ thuật tạo âm điệu hài hòa, đầy màu sắc; qua đó giới thiệu các loại hợp âm (ba nốt, bốn nốt, mở rộng...) và hướng dẫn cách sử dụng hợp âm sao cho sáng tạo, hiệu quả. Cách vận dụng “nốt căng” (tension notes), “đảo hợp âm”, “đổi tông hợp âm” để tạo thêm sự thú vị và cảm xúc cho âm nhạc cũng được tác giả bàn luận.

Phần Hòa âm diatonic trên cung trưởng, Hệ thống trưởng và thứ giải thích mối quan hệ giữa các hợp âm trong một cung, từ đây có thể xây dựng những tiến trình hợp âm hấp dẫn, mang dấu ấn cá nhân. Cuốn sách cũng giới thiệu các “giải kết” (cadence) và “tiến trình hợp âm” phổ biến để người đọc hình dung được yếu tố cấu thành một bản nhạc cấu trúc rõ ràng, mang tính nghệ thuật cao.

Phần cuối Sáng tác ca khúc cung cấp kiến thức để người thực hành thỏa sức sáng tạo, biến ý tưởng âm nhạc thành hiện thực. Tác giả Ngô Càn Chiếu chắt lọc hơn 50 năm hoạt động trong lĩnh vực âm nhạc: từ việc xây dựng cấu trúc ca khúc, viết lời ca, đến việc lựa chọn hợp âm và tạo tác giai điệu.

Phần Cấu trúc cơ bản giới thiệu chi tiết các thành phần của một ca khúc: đoạn giới thiệu (introduction), chủ đề (verse), tiền điệp khúc (pre-chorus), điệp khúc (chorus), đoạn chuyển tiếp (bridge), đoạn kết (outro)... và vai trò của từng phần trong việc tạo nên một tổng thể hài hòa, hấp dẫn. Tác giả chia sẻ kinh nghiệm viết làm sao để lời ca và giai điệu hòa quyện.

Cuốn sách cũng giới thiệu việc sáng tác giai điệu dựa trên âm nhạc điệu thức Trung cổ và âm nhạc ngũ cung Việt Nam, khám phá nét đẹp trong âm nhạc truyền thống kết hợp với yếu tố hiện đại, từ đó tạo ra những tác phẩm đậm bản sắc văn hóa và dấu ấn cá nhân.

Tác giả Ngô Càn Chiếu sinh năm 1957, từng học Trường Pétrus Trương Vĩnh Ký và Đại học Bách Khoa TP.HCM. Ông định cư ở Pháp từ năm 1979, nguyên là kỹ sư trưởng ngành Tin học tại Pháp. Ông bắt đầu sáng tác nhạc từ năm 15 tuổi, đến nay có hơn 600 nhạc phẩm gồm các ca khúc, truyện ca và nhạc kịch. Ông hiện là giảng viên khoa Hòa âm và sáng tác, Nhạc viện Sen Hồng, TP.HCM.

Phong Khang