Đưa giấc mơ lương hưu đến gần lao động tự do

Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện đang ngày càng khẳng định vị trí, vai trò trong việc bảo đảm an sinh xã hội cho nhân dân, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Trên thực tế, nhiều người lao động tham gia BHXH tự nguyện đã nhận được lương hưu.

Niềm vui của ngày nhận lương hưu

Ông Nguyễn Nhật Đình ở quận Hoàng Mai, Hà Nội năm nay đã hơn 70 tuổi. Ông Đình là chuyên gia tư vấn môi trường cho các tổ chức trong và ngoài nước có đóng BHXH. Sau một thời gian, ông chuyển ra làm tự do, văn phòng làm việc là ở nhà, ông Đình vẫn không rút BHXH một lần.

Lương hưu không phải để sống một cách giàu có nhưng mang lại sự ổn định, đảm bảo cho cuộc sống người già bớt phụ thuộc vào người thân

"Lý do đầu tiên là để có lương hưu. Tôi đã làm việc ở các cơ quan khác nhau, có sổ BHXH rồi, không có lý do để ngừng chuỗi nộp. Khi công việc làm ở nhà là chính, hợp đồng ngắn hạn, văn phòng tuyển mình làm, họ rất khó đóng cho mình theo quy trình của BHXH. Mình lấy tiền đó nộp BHXH tự nguyện cho mình và chủ động mức độ thu nhập, sao cho phù hợp, để mình không thiệt", ông Đình chia sẻ.

Nhiều người bảo ông là “lo xa” trong khi bản thân luôn có nguồn thu nhập ổn định với vai trò là chuyên gia, cố vấn. Nhưng “người tính không bằng trời tính”, ông Đình khẳng định.

"Bảo hiểm là bảo hiểm, tức là không cân nhắc mất nhiều tiền hay ít nhưng mà chúng ta đang trả tiền cho một tương lai bất định để có nguồn thu nhập an toàn sau này". Ở tuổi nghỉ hưu, ông Đình có cuộc sống thảnh thơi bên vợ và con cháu. Số tiền đóng BHXH đã trở thành của để dành ý nghĩa.

"Tôi có đủ số năm được hưởng lương hưu. Khi đủ 60 tuổi, tôi cộng lại các năm, BHXH họ xác nhận nhanh, chỉ mấy ngày là họ có quyết định, rất minh bạch. Lương hưu thì không phải cao vì mình nộp chủ động mức mong muốn của mình nhưng nó là nguồn thu nhập dài hạn và ổn định, cho dù thời thế lạm phát có thay đổi thế nào mình cũng có một nguồn dựa vào đấy".

Nhớ lại ngày nhận quyết định hưởng chế độ hưu trí từ cơ quan BHXH nhưng đến nay bà Huỳnh Ngọc Huệ, ở ấp Phú Lợi, xã Tân Phú Thạnh, huyện Châu Thành A (Hậu Giang), chia sẻ: “Bây giờ có lương hưu hàng tháng bản thân rất mừng và yên tâm, bởi có một khoản thu nhập nhất định để lo cuộc sống”.

Có thể thấy, lương hưu không phải để sống một cách giàu có nhưng mang lại sự ổn định, đảm bảo cho cuộc sống người già bớt phụ thuộc vào người thân. Không chỉ hưởng chế độ hưu trí, khi tham gia BHXH tự nguyện, người dân còn được hỗ trợ chế độ tử tuất. Vì vậy, đây được coi là hình thức bảo hiểm thân thiện với người lao động tự do và ở khu vực nông thôn.

Đề xuất được nghỉ hưu sớm 2-5 năm

Để tăng thêm hấp dẫn cho chính sách BHXH tự nguyện, Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đã đề xuất lao động tham gia BHXH tự nguyện trước tháng 7/2025 có thể hưởng lương hưu ở tuổi 55 với nữ và 60 tuổi với nam. Lao động không bị trừ 2% như trường hợp nghỉ hưu trước tuổi. Nếu đề xuất được thông qua, người tham gia ở khu vực tự nguyện được nghỉ hưu sớm 2-5 năm so với lao động ở khu vực bắt buộc.

Xây dựng chính sách BHXH tự nguyện để hấp dẫn người dân tham gia.

Chính sách không áp dụng với người tham gia BHXH bắt buộc. Điều kiện hưởng lương hưu của lao động khu vực này theo quy định hiện hành là 20 năm đóng BHXH, sắp tới giảm xuống 15 năm và đủ tuổi về hưu theo lộ trình, 60-62 tuổi.

Với người tham gia BHXH tự nguyện sau tháng 7/2025, điều kiện hưởng lương hưu được đề xuất áp dụng theo quy định chung. Cụ thể, lao động đóng 15 năm BHXH và đủ 61 tuổi 3 tháng với nam và 56 tuổi 8 tháng với nữ. Sau đó, tuổi hưởng lương hưu mỗi năm tăng thêm ba tháng với nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và 4 tháng với nữ cho đến khi đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Bộ LĐ-TB&XH lý giải Luật BHXH 2014 quy định người đóng BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi tham gia đủ 20 năm BHXH và đủ 55 tuổi với nữ, 60 tuổi với nam. Các cơ quan, tỉnh thành vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu trên cơ sở này. Trong khi đó, tuổi hưu đã tăng theo lộ trình trong Bộ luật Lao động năm 2019. Đề xuất nhằm phù hợp định hướng tăng tuổi hưu và kế thừa cam kết của nhà nước, tránh ảnh hưởng niềm tin của người dân vào chính sách tự nguyện.

Hiện nay, khi tham gia BHXH tự nguyện người dân không chỉ được Nhà nước hỗ trợ mức đóng mà còn có cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng, được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí; người thân được nhận chế độ tử tuất khi người tham gia qua đời...

Theo số liệu của Bộ LĐ-TB&XH, sau 15 năm thực hiện chính sách BHXH tự nguyện, số người tham gia đạt 1,45 triệu người. Sau khi được Nhà nước hỗ trợ, mức đóng thấp nhất của người tham gia BHXH tự nguyện hiện nay là: 231.000 đồng/tháng (với người thuộc hộ nghèo); 247.000 đồng/tháng (với người thuộc hộ cận nghèo); 297.000 đồng/tháng (với đối tượng khác).

Không chỉ được thụ hưởng nhiều quyền lợi, chế độ, thủ tục đăng ký đóng, nộp BHXH tự nguyện cũng rất thuận tiện, nhanh chóng tạo thuận lợi cho người tham gia. Người tham gia nộp hồ sơ và đóng tiền BHXH tự nguyện theo quy định tại tổ chức dịch vụ được ủy quyền thu BHXH, bảo hiểm y tế hoặc cơ quan BHXH nơi cư trú hoặc tạm trú.

Bổ sung thêm chế độ thai sản

Nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện, ngoài đề xuất thay đổi về điều kiện hưởng lương hưu như trên, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) cũng bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện.

Theo đó, người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con nếu đáp ứng đủ điều kiện đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con, thì được hưởng trợ cấp bằng 2 triệu đồng cho một người con.

Chế độ trợ cấp thai sản của BHXH tự nguyện do ngân sách nhà nước đảm bảo, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ không phải đóng thêm so với hiện hành.

Thẩm tra nội dung này trong dự án Luật, Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội đánh giá quy định trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện ở mức 2 triệu đồng là chưa phù hợp với thực tế, đây là mức hỗ trợ được triển khai từ năm 2015. Do đó, để thu hút người lao động sớm tham gia vào hệ thống BHXH, đề nghị Chính phủ nghiên cứu nâng mức hỗ trợ này lên mức phù hợp hơn.

Về trợ cấp thai sản đối với người lao động tham gia BHXH tự nguyện, Thường trực Ủy ban Xã hội nhận thấy các quy định của chế độ trợ cấp thai sản mới chỉ chú trọng vào lợi ích vật chất mà người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng, chưa chú trọng đến những quyền lợi cũng rất quan trọng như được nghỉ việc để đi khám thai, nghỉ việc khi thực hiện biện pháp tránh thai, nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản, nghỉ việc khi đình chỉ thai nghén…

Ủy ban Xã hội cho rằng, đây là những lợi ích rất cần thiết đối với người lao động nữ khi mang thai, đồng thời thể hiện được tính bình đẳng giữa các chế độ bảo hiểm xã hội trong hệ thống BHXH quốc gia.

Ngoài ra, ngành BHXH cũng tạo thuận lợi về các thủ tục cho người tham gia BHXH tự nguyện. Sau khi nộp tiền đóng BHXH tự nguyện cho nhân viên thu của tổ chức dịch vụ thu, người dân có thể thực hiện tra cứu, kiểm soát thông tin đóng BHXH tự nguyện của mình. Nhờ đó, thông tin được công khai, minh bạch và quyền lợi của người tham gia luôn được đảm bảo theo quy định.

Hoặc người tham gia không cần trực tiếp đến cơ quan BHXH hay tổ chức dịch vụ được ủy quyền thu BHXH, bảo hiểm y tế mà có thể đóng, nộp BHXH tự nguyện online qua Cổng Dịch vụ công BHXH Việt Nam hoặc Cổng Dịch vụ công quốc gia với quy trình được tự động hóa mức độ cao; hoặc trên ứng dụng trực tuyến của một số ngân hàng đảm bảo giao dịch nhanh gọn, thuận tiện.

Nguyệt Ánh