Đưa mô hình chăm sóc 1.000 ngày đầu đời về với thôn bản

Thành viên đoàn giám sát trực tiếp hướng dẫn cán bộ xã cập nhật sổ sách và báo cáo hoạt động nhóm nuôi dưỡng trẻ nhỏ. Ảnh: Mỹ Hạnh

Thiết thực nhưng còn nhiều trở ngại

Từ đầu tháng 7 đến nay, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (TTKSBT) TP. Huế đã tiến hành giám sát mô hình chăm sóc 1.000 ngày đầu đời tại các xã A Lưới 1, A Lưới 2, A Lưới 3, A Lưới 4 và Long Quảng. Đây là các địa phương thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số, được lựa chọn triển khai theo Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng miền núi giai đoạn 2021 - 2030.

Mô hình tập trung vào giai đoạn "vàng" của trẻ - từ khi mang thai đến lúc trẻ tròn hai tuổi thông qua các hoạt động truyền thông, tư vấn dinh dưỡng, vệ sinh và chăm sóc sức khỏe. Tính đến tháng 7/2025, toàn thành phố đã có 6 phòng tư vấn trẻ nhỏ và 18 nhóm nuôi dưỡng trẻ tại cộng đồng đi vào hoạt động.

Tuy vậy, thực tế triển khai cho thấy mô hình vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Hạ tầng tại các thôn còn đơn sơ, các góc truyền thông chưa được trang bị đầy đủ. Do hạn chế về nhân lực và kinh phí, các buổi sinh hoạt nhóm phải lồng ghép vào các hoạt động khác. Lực lượng cộng tác viên dinh dưỡng được xem là then chốt, dù có tinh thần trách nhiệm và đã được tập huấn nhưng vẫn chưa thực sự chủ động. Phần lớn chỉ hoạt động khi có nguồn hỗ trợ cụ thể.

Chị Hồ Thị Lành, một cộng tác viên dinh dưỡng tại xã A Lưới 2 chia sẻ: “Nhiều khi muốn tổ chức buổi sinh hoạt lắm, nhưng không có kinh phí in tài liệu, mua đồ trực quan hay hỗ trợ nước uống cho các bà mẹ. Mình chỉ có thể tranh thủ lúc trạm y tế có hoạt động mới lồng ghép vào, chứ khó làm đều đặn hàng tuần được”.

Thay đổi từ những điều nhỏ nhất

Dù còn khó khăn, mô hình đang dần tạo ra những thay đổi đáng ghi nhận. Không ít bà mẹ lần đầu được tiếp cận kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ, thực hành ăn bổ sung đúng cách hay nhận biết dấu hiệu bệnh lý nguy hiểm ở trẻ. Các nhóm nuôi dưỡng trẻ nhỏ bước đầu trở thành nơi kết nối cộng đồng, giúp chia sẻ kinh nghiệm chăm con một cách gần gũi, thực tế.

Bà Hồ Thị Thủy (52 tuổi, xã Long Quảng), bà ngoại của một bé 8 tháng tuổi cho biết: “Tui tưởng con nít chỉ cần ăn no là được, ai dè nghe cô cộng tác viên nói mới biết còn phải đủ chất, cho bú mẹ đến 2 tuổi chớ không phải 6 tháng là thôi. Ở đây mà không có mấy buổi nói chuyện đó, chắc vẫn làm theo thói quen cũ”.

Đoàn giám sát của TTKSBT TP. Huế cũng đã hướng dẫn trực tiếp cán bộ chuyên trách tại các xã truy cập khóa học trực tuyến về nuôi dưỡng trẻ nhỏ do Viện Dinh dưỡng tổ chức. Qua đó, từng bước nâng cao năng lực quản lý mô hình, giúp cán bộ địa phương cập nhật kiến thức kịp thời, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các lớp tập huấn truyền thống.

Mô hình chăm sóc 1.000 ngày đầu đời tại cộng đồng là hướng đi đúng, nhưng muốn bền vững phải có sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền địa phương. Ngoài tập huấn, cần phân bổ ngân sách ổn định để hỗ trợ truyền thông, sinh hoạt nhóm, đồng thời tạo điều kiện để cộng tác viên hoạt động liên tục chứ không mang tính chiến dịch như hiện nay.

Theo ông Hoàng Văn Thám, Phó Giám đốc TTKSBT TP. Huế, dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời là yếu tố quyết định đến tầm vóc, thể lực và trí tuệ của trẻ em sau này. Việc triển khai mô hình này đến tận thôn bản giúp rút ngắn khoảng cách tiếp cận dịch vụ y tế giữa miền núi và đô thị. Tuy nhiên, để mô hình “chạy” đều, ngoài việc giám sát định kỳ và hỗ trợ chuyên môn, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa y tế và các hội đoàn thể ở cơ sở, cũng như tăng cường lồng ghép vào các chương trình phát triển nông thôn, xóa đói giảm nghèo.

Trong thời gian tới, TTKSBT TP. Huế cam kết tiếp tục đồng hành, giám sát và tháo gỡ khó khăn cho từng nhóm nuôi dưỡng, từng phòng tư vấn trẻ nhỏ tại các xã miền núi. Niềm hy vọng lớn nhất là những thay đổi từ cộng đồng sẽ dần lan tỏa từ thói quen nhỏ trong bữa ăn của trẻ đến nhận thức lớn về chăm sóc sức khỏe sinh sản, dinh dưỡng, để không một đứa trẻ nào bị bỏ lại phía sau trong hành trình khôn lớn.

Hải Băng