Đưa nhà ở xã hội trở về đúng bản chất chính sách nhân văn

Ảnh minh họa

Từ bán sai đối tượng đến "cò" NƠXH

Trong năm 2025, nhiều vụ việc sai phạm liên quan đến NƠXH đã được cơ quan chức năng phát hiện và xử lý tại nhiều địa phương. Điểm chung là tình trạng mua bán NƠXH không đúng đối tượng, hồ sơ bị "phù phép", thậm chí có dấu hiệu trục lợi chính sách có tổ chức.

Bắc Ninh là một trong những địa phương xử lý quyết liệt các vi phạm. Sở Xây dựng tỉnh này đã hủy hợp đồng và thu hồi 166 căn hộ tại nhiều dự án: 54 căn tại NƠXH Bắc Từ Sơn, 7 căn tại phường Tân Hồng, 9 căn tại phường Khắc Niệm, 95 hợp đồng tại khu nhà ở công nhân CT1-CT2 thị trấn Nếnh và 1 căn tại khu dân cư số 3 phường Bắc Giang. Các chủ đầu tư được yêu cầu xóa tên và hủy hợp đồng, thu hồi căn hộ; Sở Tài nguyên - Môi trường thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Ngân hàng Chính sách xã hội hủy hợp đồng tín dụng và thu hồi vốn vay. Ngoài ra, Sở còn phát hiện một số tổ chức, cá nhân nhận giữ chỗ, đặt cọc, quảng cáo rao bán trái phép tại các dự án chưa đủ điều kiện mở bán.

Tại Hải Phòng, Thanh tra Sở Xây dựng kiểm tra 4 dự án NƠXH (Tổng kho 3 Lạc Viên, 384 Lê Thánh Tông, 39 Lương Khánh Thiện, An Đồng) và phát hiện 14/155 hồ sơ không đủ điều kiện. Tại dự án 384 Lê Thánh Tông, 7/30 hồ sơ khai báo sai tình trạng việc làm, có người đứng tên mua nhưng thực tế không làm việc tại cơ quan liên quan. Thanh tra đề nghị công khai công tác xét duyệt, đẩy nhanh xác minh điều kiện và ngăn chặn "cò mồi" trục lợi.

Tại Lâm Đồng, kết luận thanh tra dự án NƠXH phường Nam Gia Nghĩa (Đắk Nông cũ) chỉ ra sai phạm nghiêm trọng. Thanh tra tỉnh kiến nghị chuyển hồ sơ sang Công an để điều tra hành vi mua bán nhà sai đối tượng và "nghiệm thu khống" để vay vốn ngân hàng. Chủ đầu tư huy động hơn 96 tỷ đồng từ 106 cá nhân, nhưng chỉ 7 hợp đồng đủ điều kiện; 99 hợp đồng còn lại đều không đạt quy định. Nhiều hộ đã vào ở khi dự án chưa nghiệm thu và hạ tầng chưa hoàn thiện.

Bên cạnh hành vi bán sai đối tượng, sự xuất hiện của "cò" NƠXH gây bức xúc dư luận. Tại nhiều địa phương, khi dự án vừa công bố tiếp nhận hồ sơ, người dân phải xếp hàng từ đêm, chen chúc nộp hồ sơ. Trên mạng xã hội và các nhóm môi giới, những lời mời chào "bao đậu", "giữ suất", "lo trọn gói hồ sơ" xuất hiện với giá hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng.

Giải pháp quyết liệt của Chính phủ và Bộ Xây dựng

Trước tình trạng chính sách NƠXH bị méo mó, Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu siết chặt kỷ cương, bảo đảm công bằng và minh bạch trong phát triển và phân phối NƠXH.

Trong các cuộc họp về thị trường bất động sản và an sinh nhà ở, Thủ tướng khẳng định NƠXH là chính sách nhân văn của Đảng và Nhà nước, tuyệt đối không để bị lợi dụng, trục lợi hay gây bức xúc xã hội.

Mới đây, Thủ tướng đã ban hành Chỉ thị 34/CT-TTg về tăng cường minh bạch và phòng, chống tiêu cực trong xét duyệt, mua bán, cho thuê NƠXH. Chỉ thị yêu cầu các địa phương công khai đầy đủ thông tin về dự án, giá bán, thời gian tiếp nhận hồ sơ, danh sách người đủ điều kiện và kết quả xét duyệt. Việc công khai này không chỉ tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận thông tin mà còn là cơ sở để xã hội giám sát, hạn chế tiêu cực.

Một yêu cầu quan trọng là người dân có nhu cầu mua NƠXH chỉ nộp hồ sơ đăng ký mua hoặc thuê mua NƠXH tại một dự án trong cùng thời điểm, nhằm ngăn chặn tình trạng "ôm suất" hoặc nộp hồ sơ tràn lan để đầu cơ. Sau khi ký hợp đồng, danh sách người mua phải được cập nhật công khai trên cổng thông tin điện tử của Sở Xây dựng để phục vụ công tác hậu kiểm.

Thủ tướng giao Bộ Công an phối hợp với địa phương nắm tình hình, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi môi giới trái phép, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thao túng hồ sơ mua NƠXH.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Xây dựng liên tiếp ban hành văn bản chấn chỉnh. Bộ yêu cầu các địa phương công khai thông tin dự án NƠXH ít nhất 30 ngày trước khi tiếp nhận hồ sơ, đồng thời hướng dẫn cụ thể về điều kiện, giấy tờ để người dân chuẩn bị đầy đủ, tránh tình trạng "nhờ vả", "chạy chọt". Bộ cũng nhấn mạnh trách nhiệm của chủ đầu tư không được nhận tiền giữ chỗ, đặt cọc trái quy định và phải phối hợp với chính quyền địa phương bảo đảm an ninh trật tự khi tiếp nhận hồ sơ.

Song song với các biện pháp quản lý, Bộ Xây dựng tham mưu Chính phủ hoàn thiện khung pháp lý. Các nghị định hướng dẫn Luật Nhà ở đã được sửa đổi, bổ sung theo hướng làm rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, chính quyền địa phương và tăng chế tài xử phạt. Dự thảo quy định xử phạt hành chính về xây dựng đang được xây dựng với mức phạt lên tới hàng trăm triệu đồng, kèm biện pháp khắc phục hậu quả như buộc thu hồi NƠXH bán sai đối tượng.

Các sai phạm gần đây cho thấy thực tế đáng lo ngại: nếu không kiểm soát chặt chẽ, chính sách NƠXH dễ trở thành "mảnh đất màu mỡ" cho lợi ích nhóm và đầu cơ trá hình. Người chịu thiệt thòi nhất chính là những người lao động, công nhân, người thu nhập thấp – đối tượng mà chính sách này hướng tới.

Tuy nhiên, việc các sai phạm được phát hiện, xử lý và chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ cho thấy quyết tâm không khoan nhượng với tiêu cực. Minh bạch hóa thông tin, siết chặt khâu xét duyệt, tăng hậu kiểm và xử lý nghiêm vi phạm là những giải pháp căn cơ để lập lại trật tự.

Về lâu dài, bên cạnh kiểm soát, cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ NƠXH để giảm tiếp xúc trực tiếp, qua đó hạn chế cơ hội phát sinh tiêu cực. Khi người dân có thể tra cứu thông tin dự án, nộp hồ sơ, theo dõi tiến trình xét duyệt công khai và minh bạch, vai trò của "cò mồi" sẽ dần bị triệt tiêu.

NƠXH không chỉ là câu chuyện xây bao nhiêu căn nhà mà quan trọng hơn là "xây đúng, bán đúng, đến đúng người". Chỉ khi chính sách được thực thi nghiêm túc, NƠXH mới thực sự trở thành chỗ dựa an sinh cho hàng triệu người lao động và góp phần ổn định, phát triển bền vững xã hội.

Minh Nhật