Đưa sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội ra thế giới

Sản phẩm làng nghề vẫn còn yếu trong khâu tiếp thị và phân phối sản phẩm. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Hà Nội – nơi hội tụ của hàng nghìn làng nghề truyền thống từ lâu đã nổi tiếng với các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, ngành nghề này đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Để vươn xa, khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, thủ công mỹ nghệ Hà Nội cần một chiến lược phát triển toàn diện, đồng bộ và bền vững.

Với 1.350 làng nghề hiện có trên toàn thành phố; trong đó có 268 làng nghề và 59 làng nghề truyền thống được công nhận, Hà Nội là một trong những trung tâm sản xuất thủ công mỹ nghệ lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, hiện nay là các hộ gia đình chiếm tới 86,56%, trong khi doanh nghiệp chỉ chiếm khoảng 11%, còn lại là các tổ hợp tác và hợp tác xã. Mô hình nhỏ lẻ, thiếu liên kết và quy mô sản xuất hạn chế khiến năng lực cung ứng của ngành chưa ổn định, đặc biệt với những sản phẩm yêu cầu kỹ thuật cao và thời gian chế tác lâu dài.

Trong khi đó, nhóm khách hàng mục tiêu của thủ công mỹ nghệ lại là những người có gu thẩm mỹ cao, am hiểu về nghệ thuật và sẵn sàng chi trả mức giá lớn để sở hữu những sản phẩm độc bản, có giá trị văn hóa và thể hiện được cá tính riêng. Điều này tạo áp lực không nhỏ cho các nghệ nhân và cơ sở sản xuất trong việc duy trì chất lượng và sáng tạo liên tục.

PGS.TS Nguyễn Thừa Lộc, nguyên Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định rằng, thị trường tiêu thụ sản phẩm chính là thước đo phản ánh sự từng trải và kinh nghiệm của người làm nghề. Mỗi sản phẩm thủ công mỹ nghệ không chỉ là hàng hóa đơn thuần, mà còn là sự kết tinh của văn hóa, lịch sử và bản sắc vùng miền. Chính tính độc bản, sự đa dạng trong mẫu mã và kỹ thuật chế tác tinh xảo là những yếu tố làm nên giá trị quý báu của sản phẩm. Tuy nhiên, ngành này vẫn đang thiếu một “người bảo trợ” đủ tầm để dẫn dắt, quy tụ và phát triển toàn diện. Sự thiếu vắng một cơ quan chủ quản rõ ràng khiến các làng nghề khó khăn trong việc khẳng định thương hiệu và mở rộng thị phần.

Một trong những điểm yếu lớn hiện nay là khâu phân phối và tiếp thị sản phẩm. Hình thức bán hàng chủ yếu vẫn qua các cửa hàng nhỏ lẻ tại làng nghề, ít tận dụng được nền tảng số hoặc các hình thức tiếp thị hiện đại. Trong khi đó, yếu tố quan trọng để tiếp cận khách hàng không chỉ nằm ở sản phẩm, mà còn là “câu chuyện” phía sau nó – câu chuyện về bàn tay nghệ nhân, về tinh thần sáng tạo và hành trình tạo tác. Việc kể chuyện, tạo cảm xúc kết nối là một phương thức marketing hiệu quả nhưng vẫn chưa được khai thác triệt để.

Hiện tại, hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng đang gặp nhiều khó khăn trong việc giữ vững thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản. Tuy nhiên, lại ghi nhận sự tăng trưởng 15% tại các thị trường mới nổi như Thái Lan, Philippines và Indonesia. Dù năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam ước đạt khoảng 4 tỷ USD, song tốc độ tăng trưởng của ngành lại thấp hơn so với mức tăng toàn cầu. Sản phẩm thủ công của Việt Nam vẫn chưa tạo được lợi thế cạnh tranh rõ rệt so với Trung Quốc hay các nước trong khu vực, cả về mẫu mã, giá thành lẫn khả năng đáp ứng đơn hàng lớn.

Trước thực trạng đó, các chuyên gia cho rằng, để ngành thủ công mỹ nghệ phát triển bài bản và bền vững, cần xác định rõ chiến lược phát triển dài hạn với sự tham gia đồng bộ từ các bên liên quan. Đầu tiên là sự đổi mới về tư duy. Việc phát triển ngành thủ công mỹ nghệ không chỉ là câu chuyện về kinh tế, mà còn là gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống. Cần đầu tư mạnh mẽ, lâu dài từ Nhà nước, hiệp hội làng nghề, doanh nghiệp cho đến từng nghệ nhân.

Mỗi sản phẩm thủ công mỹ nghệ là sự kết tinh của văn hóa, lịch sử và bản sắc vùng miền. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Từ nghiên cứu thực tiễn, PGS.TS Nguyễn Thừa Lộc đề xuất 6 nhóm giải pháp chiến lược. Thứ nhất, đổi mới nhận thức, nâng cao năng lực cạnh tranh. Thứ hai, định vị lại sản phẩm, nâng cao chất lượng và cải tiến kỹ thuật để gia tăng giá trị sản xuất. Thứ ba, chú trọng đầu tư vào thiết kế, kết tinh yếu tố văn hóa và biến sản phẩm thành biểu tượng độc đáo. Thứ tư, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, đa dạng hóa kênh phân phối, đặc biệt là thương mại điện tử để tiếp cận thị trường toàn cầu. Thứ năm, kết hợp giữa sản xuất và du lịch, tạo ra các không gian trải nghiệm mua sắm gắn với văn hóa, từ đó tăng giá trị kinh tế lẫn quảng bá truyền thống. Thứ sáu, xây dựng thương hiệu sản phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng và kể câu chuyện cho từng món đồ để tạo ra sự gắn kết cảm xúc và uy tín với khách hàng.

Tuy nhiên, những nỗ lực từ làng nghề và doanh nghiệp thôi là chưa đủ. PGS.TS Nguyễn Thừa Lộc nhấn mạnh vai trò của Nhà nước và chính quyền các cấp thông qua 5 nhóm giải pháp then chốt: hoàn thiện cơ chế chính sách, hỗ trợ tín dụng và mặt bằng sản xuất; đào tạo nghề, xúc tiến thương mại, truyền nghề và đãi ngộ nghệ nhân; hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ và xây dựng tiêu chuẩn chất lượng; thúc đẩy xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý và gắn với phát triển du lịch; cuối cùng là bảo vệ môi trường và phát triển bền vững thông qua quy hoạch sản xuất tập trung và nâng cao ý thức cộng đồng. Đặc biệt, cần xây dựng hệ sinh thái “tám nhà” gồm Nhà nước, nhà sản xuất, nhà khoa học, nhà kinh doanh, nhà văn hóa, nhà thiết kế, nhà du lịch và nhà băng – trong đó vai trò của ngân hàng là then chốt để biến ý tưởng thành hiện thực thông qua hỗ trợ tài chính thiết thực.

Người tiêu dùng toàn cầu đang chuyển hướng mạnh mẽ sang các sản phẩm xanh, sáng tạo và mang dấu ấn cá nhân. Đây chính là cơ hội vàng để thủ công mỹ nghệ Hà Nội định vị lại vai trò trong chuỗi giá trị xuất khẩu toàn cầu. Tuy nhiên, muốn tận dụng được xu hướng này, sản phẩm cần có sự cải thiện mạnh mẽ cả về mẫu mã, chất lượng và khả năng thích ứng với thị hiếu quốc tế.

Bnews/TTXVN