Dùng bản đồ số để tuyển sinh đầu cấp, thầy cô dự đoán 'chạy trường' sẽ chấm dứt

Trong nỗ lực nâng cao hiệu quả công tác tuyển sinh và đảm bảo quyền lợi học tập cho học sinh, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội dự kiến sẽ triển khai hệ thống thông tin địa lý (GIS – bản đồ số) để hỗ trợ việc phân tuyến tuyển sinh theo vị trí cư trú cụ thể. Theo lộ trình, từ năm học 2026–2027, phương án phân tuyến sẽ được thay đổi căn bản, không còn dựa trên ranh giới hành chính phường như hiện nay, mà căn cứ trực tiếp vào khoảng cách từ nhà đến trường.

Chủ trương này nhằm tạo điều kiện để học sinh được học tại trường gần nhất, thuận tiện cho việc đi lại, đồng thời góp phần giảm tỷ lệ học sinh trái tuyến – một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng quá tải tại nhiều trường học.

Giảm gánh nặng đưa đón, tăng tính tự lập cho học sinh

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Nguyễn Thanh Hà - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Điện Biên (Hoàn Kiếm, Hà Nội) đánh giá cao chủ trương phân tuyến tuyển sinh mới của thành phố. Theo đó, học sinh sẽ được ưu tiên học tại ngôi trường gần nơi cư trú nhất. Đây là một định hướng mang tính hiện đại và hợp lý, không chỉ giúp giảm tải cho phụ huynh trong việc đưa đón con mà còn tạo điều kiện để học sinh rèn luyện tính tự lập ngay từ nhỏ.

“Khi được học ở trường gần nhà, nhiều em có thể chủ động đi bộ hoặc tự di chuyển đến lớp, từ đó phụ huynh sẽ đỡ áp lực về thời gian và công việc.

Quan trọng hơn, điều này còn giúp trẻ sớm hình thành thói quen tự phục vụ, nâng cao ý thức tự giác trong sinh hoạt và học tập. Việc được học tập trong môi trường gần gũi, quen thuộc cũng giúp học sinh cảm thấy an toàn, thoải mái hơn, từ đó phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần”, cô Hà phân tích.

Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Điện Biên cũng chỉ ra rằng, trong bối cảnh khu vực nội đô Hà Nội có mật độ dân cư cao, một bộ phận phụ huynh vẫn giữ tâm lý muốn con vào bằng được những “trường top”, vốn có tiếng về chất lượng đầu vào hay đội ngũ giáo viên giỏi. Tâm lý này vô hình trung tạo nên cuộc cạnh tranh không cần thiết, gây áp lực lên các trường có uy tín cao, trong khi những trường khác lại gặp khó khăn trong công tác tuyển sinh do không thu hút đủ học sinh, dẫn đến ảnh hưởng đến nguồn thu và việc duy trì các hoạt động giảng dạy, học tập.

Tuy nhiên, tình hình hiện nay đã rất khác so với thời điểm 10 năm. Thực tế trước đây sự đầu tư vào cơ sở vật chất cho các trường học còn hạn chế, dẫn tới sự chênh lệch đáng kể giữa các trường trong cùng một khu vực. Nhưng hiện nay, hầu hết các trường công lập trên địa bàn thành phố đã được quan tâm đầu tư, nâng cấp đồng bộ, với cơ sở vật chất ngày càng khang trang, hiện đại hơn. Do đó, sự khác biệt giữa các trường đã không còn quá lớn như trước, và việc học ở trường gần nhà không những đảm bảo tiện lợi, mà còn có chất lượng giáo dục tương đương.

“Học gần nhà” là bước đi hợp lý trong phát triển giáo dục hiện đại. Ảnh minh họa: Ngọc Mai

Từ thực tế đó, cô Nguyễn Thanh Hà nhấn mạnh rằng chủ trương để học sinh được học tại ngôi trường gần nơi cư trú là một hướng đi đúng đắn, cần thiết và phù hợp với điều kiện phát triển giáo dục hiện nay. Cô cũng mong rằng phụ huynh sẽ có cái nhìn toàn diện, cân nhắc kỹ lưỡng và dần thay đổi quan niệm “chạy trường” để lựa chọn cho con em mình một môi trường học tập thuận tiện và phù hợp nhất.

Đối với nhà trường, việc triển khai tuyển sinh theo hình thức “học sinh học gần nhà” hỗ trợ rất lớn cho nhà trường trong công tác quản lý, tổ chức dạy học. Bởi, khi học sinh tập trung trong cùng một khu vực cư trú, nhà trường sẽ dễ dàng nắm bắt được đặc điểm của địa bàn nơi các em sinh sống. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đánh giá và phân tích các yếu tố xã hội như trình độ dân trí của khu dân cư, điều kiện kinh tế, các khó khăn đặc thù của từng phường/xã, cũng như những kỳ vọng, mong mỏi của phụ huynh đối với giáo dục.

Từ đó, nhà trường có thể xây dựng các kế hoạch dạy học, hoạt động giáo dục và chương trình phối hợp với cha mẹ học sinh một cách phù hợp, sát thực tế hơn, đảm bảo chất lượng đào tạo ngày càng đáp ứng đúng nhu cầu và điều kiện của cộng đồng địa phương.

“Chẳng hạn nếu học sinh trong cùng một lớp, cùng trường sống gần nhau, việc quản lý, liên hệ giữa nhà trường và phụ huynh trở nên rất thuận tiện. Trong những tình huống đặc biệt như học sinh gặp vấn đề sức khỏe, sự cố bất ngờ hoặc cần hỗ trợ khẩn cấp, giáo viên có thể dễ dàng liên hệ với phụ huynh hoặc thậm chí đưa học sinh về nhà trong thời gian ngắn. Điều này tạo nên một mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa nhà trường, học sinh và gia đình – yếu tố then chốt trong việc đảm bảo an toàn và nâng cao hiệu quả giáo dục”, Cô Hà nêu ví dụ.

Đồng tình với quan điểm trên, thầy Nguyễn Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Chu Văn An (Long Biên, Hà Nội) cũng cho rằng, chủ trương của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội về việc sử dụng hệ thống bản đồ số (GIS) để phân tuyến tuyển sinh theo khoảng cách từ nơi cư trú đến trường là một bước tiến lớn, đặc biệt phù hợp với nhu cầu thực tế của đại đa số phụ huynh và học sinh Thủ đô hiện nay. Chính sách này không chỉ giúp học sinh được học tại ngôi trường gần nhà nhất, thuận tiện cho việc đi lại và giảm áp lực đưa đón cho phụ huynh, mà còn góp phần giải quyết nhiều bất cập tồn tại lâu nay như tình trạng ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm hay tình trạng “chạy trường, chạy lớp”.

Trên thực tế, các trường chính là đơn vị trực tiếp thực hiện nhiệm vụ của ngành giáo dục và các cấp quản lý trong việc cung cấp dịch vụ giáo dục cho người dân. Do đó, khi có những chỉ đạo từ cấp trên sát với thực tiễn, có tính khả thi cao và hướng đến lợi ích chung – như chủ trương mới về phân tuyến thì đây là điều kiện thuận lợi để các trường triển khai nhiệm vụ tốt hơn.

“Việc điều chỉnh này không chỉ hỗ trợ học sinh và phụ huynh mà còn giúp nhà trường chủ động hơn trong công tác tổ chức, tuyển sinh và quản lý, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho Thủ đô”, thầy Tuấn nêu quan điểm.

Phân tuyến tuyển sinh cần phải linh hoạt hơn

Bên cạnh những tác động tích cực mà chủ trương tuyển sinh đầu cấp theo tiêu chí gần nhà mang lại, việc áp dụng chính sách này cũng đang đặt ra nhiều băn khoăn và trăn trở, nhất là về mặt thực tế triển khai.

Theo thầy Nguyễn Anh Tuấn, bài toán tuyển sinh không chỉ đơn giản là việc phân tuyến, mà cần phải xem xét từ nhiều yếu tố khác nhau. Mục tiêu cuối cùng của chủ trương này là tạo ra sự thuận lợi nhất cho phụ huynh và học sinh, đồng thời đảm bảo công bằng trong việc tiếp cận giáo dục của tất cả học sinh, không phân biệt điều kiện địa lý hay hoàn cảnh gia đình.

Khi đó, việc đưa ra tiêu chí “học sinh học gần nhà” giúp giảm bớt căng thẳng cho phụ huynh trong việc đưa đón con em đến trường, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc đi lại của học sinh, nhất là trong bối cảnh giao thông thành phố ngày càng trở nên phức tạp. Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả, điều này cần đảm bảo rằng các trường có đủ nguồn lực cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên để đáp ứng lượng học sinh đầu vào mỗi năm.

Trước đây, việc phân tuyến tuyển sinh do các phòng giáo dục của quận, huyện hoặc Ủy ban quận huyện thực hiện. Tuy nhiên kể từ tháng 7/2025, khi các đơn vị hành chính cấp quận, huyện sẽ chấm dứt hoạt động, sẽ có một cơ chế quản lý mới. Thực tế này đòi hỏi một hệ thống phân tuyến hợp lý, công bằng và hỗ trợ công nghệ hiện đại để phụ huynh có thể dễ dàng lựa chọn trường học cho con em mình. Sự thay đổi này không chỉ yêu cầu các cơ quan chức năng thay đổi cách thức quản lý, mà còn phải áp dụng công nghệ tiên tiến như hệ thống định vị GIS để phân tuyến học sinh vào các trường gần nhất.

Tuy nhiên, thực tế dù có những hộ dân thuộc khu vực phân tuyến gần trường, nhưng tuyến đường giao thông đến trường không thuận lợi thì cũng có thể gây ra bất tiện lớn trong việc di chuyển của học sinh.

Ví dụ, đôi khi học sinh sẽ phải đi qua những con đường nhỏ, ít phương tiện giao thông, hoặc phải đi vòng qua các con đường đông đúc, gây mất thời gian và không an toàn. Vì vậy, việc áp dụng công nghệ định vị và bản đồ số cần phải kết hợp với các yếu tố giao thông thực tế, quy hoạch đô thị và các tiện ích giao thông hiện có để đảm bảo việc đi lại của học sinh là thuận lợi nhất.

Ngoài yếu tố về giao thông, một yếu tố quan trọng nữa mà thầy Tuấn nhấn mạnh là năng lực của từng trường học và cơ sở vật chất tại các khu vực. Theo thầy, không phải trường nào cũng có đủ năng lực tiếp nhận một số lượng học sinh lớn, do đó việc phân bổ học sinh cần phải phù hợp với khả năng của từng cơ sở giáo dục. Điều này không chỉ giúp tránh tình trạng quá tải học sinh ở một số trường, mà còn bảo đảm chất lượng dạy và học tại mỗi đơn vị, tránh những áp lực không đáng có đối với giáo viên và học sinh.

“Khi kết hợp yếu tố công nghệ hiện đại, như hệ thống định vị GIS với quy hoạch giao thông hợp lý và cơ sở vật chất của các trường, hệ thống phân tuyến tuyển sinh sẽ trở nên hiệu quả hơn. Đây sẽ là một bước đi quan trọng, không chỉ giúp giải quyết các vấn đề giao thông, tạo thuận lợi cho phụ huynh trong việc chọn trường mà còn đảm bảo một môi trường học tập công bằng và chất lượng cho tất cả học sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội”, thầy Tuấn khẳng định.

Cần nâng cao năng lực của từng trường trong khu vực. Ảnh minh họa: Trường THCS Chu Văn An (Long Biên, Hà Nội)

Ông Nguyễn Như Tùng - Phó Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ba Đình (Hà Nội) cũng có những phân tích sâu sắc về tính linh hoạt của chủ trương tuyển sinh theo tiêu chí gần nhà. Ông cho rằng, trong thực tế, đối với những địa bàn rộng lớn đặc biệt là các xã, phường có diện tích lớn, việc áp dụng tiêu chí gần nhà sẽ mang lại rất nhiều thuận lợi.

Chẳng hạn, ở một số xã, phường diện tích lớn, có thể cuối của một xã lại gần với trường của xã khác. Trong trường hợp này, việc áp dụng tiêu chí gần nhà sẽ giúp học sinh có thể học ở những trường gần với nơi cư trú của mình, thuận tiện cho việc di chuyển và sinh hoạt hàng ngày.

Tuy nhiên, nếu xét ở những xã, phường có diện tích nhỏ và mật độ dân cư cao, việc áp dụng tiêu chí gần nhà có thể gặp phải một số vấn đề khác. Trong những trường hợp này, khoảng cách địa lý không phải là yếu tố quan trọng đối với học sinh và phụ huynh khi lựa chọn trường học. Bởi phần lớn phụ huynh và học sinh sẽ lựa chọn trường dựa trên các yếu tố như chất lượng giáo dục, uy tín của nhà trường, chương trình giảng dạy, hay các hoạt động ngoại khóa mà trường cung cấp. Khi đó, khoảng cách giữa nhà và trường có thể không còn là yếu tố ưu tiên, mà phụ huynh sẽ lựa chọn trường theo mong muốn của họ.

Hiện nay, việc phân tuyến theo nơi ở là một thực tế phổ biến, trong đó các học sinh sẽ học tại trường gần nhất theo địa chỉ hộ khẩu thường trú. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều phụ huynh sẵn sàng đưa con em đến các trường xa hơn nếu trường đó có chất lượng giáo dục tốt hoặc được xếp hạng cao. Điều này không chỉ xảy ra trong các gia đình có điều kiện mà còn ảnh hưởng đến việc lựa chọn trường của rất nhiều phụ huynh. Họ không quá quan tâm đến khoảng cách, mà chủ yếu là chất lượng giáo dục của trường học.

Theo đánh giá của ông Nguyễn Như Tùng, trong tương lai, nếu việc tuyển sinh được thực hiện theo định vị GIS thì vấn đề phân tuyến theo khoảng cách sẽ trở nên phức tạp hơn. Bởi vì nếu chỉ căn cứ vào khoảng cách, thì có thể xảy ra tình trạng phụ huynh cố gắng thay đổi địa chỉ nhà, chẳng hạn như thuê nhà gần trường học mà họ mong muốn cho con em vào học, nhằm tận dụng ưu thế của trường “top”. Đây cũng là một thách thức lớn đối với hệ thống giáo dục, vì việc tính toán chỉ dựa vào khoảng cách nhà sẽ không thể hoàn toàn phản ánh đúng tình hình thực tế.

Bên cạnh đó, ông Tùng cũng lưu ý rằng hiện nay có một số trường hợp phụ huynh chọn trường cho con dựa trên những yếu tố không hoàn toàn hợp lý, như thông tin về xếp hạng trường trên các website công khai. Mặc dù những thông tin này chỉ mang tính chất tham khảo, nhưng phụ huynh vẫn rất chú ý và tìm hiểu các bài đánh giá, review về các trường. Điều này cho thấy mặc dù có thể việc xếp hạng trường là không hoàn toàn chính xác, nhưng nó vẫn tác động mạnh mẽ đến nhận thức và sự lựa chọn của phụ huynh, nhất là đối với các học sinh trung học cơ sở trở xuống.

Như vậy có thể thấy, dù có sự thay đổi trong cách thức phân tuyến tuyển sinh thì việc xây dựng và nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường "top dưới" cũng cần được chú trọng để tạo sự đồng bộ về chất lượng giữa các cơ sở giáo dục trên cùng một địa bàn.

Phó Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ba Đình cho rằng, trong bối cảnh đó, các trường học không thể chỉ dựa vào các yếu tố bên ngoài như tiêu chí phân tuyến tuyển sinh để thu hút học sinh mà phải tự nỗ lực nâng cao chất lượng giáo dục và cải thiện môi trường học tập. Mỗi trường cần tạo ra một môi trường học tập tốt, với cơ sở vật chất đầy đủ, không gian học tập thoải mái và các điều kiện thuận lợi để học sinh có thể phát huy hết khả năng của mình.

Đồng thời tập trung vào việc phát triển đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn cao, cập nhật phương pháp giảng dạy hiện đại và phù hợp với nhu cầu học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

Mặt khác, cần chủ động và sáng tạo trong việc truyền thông về chất lượng giáo dục, các chương trình học, các hoạt động ngoại khóa và thành tích của học sinh. Từ đó giúp phụ huynh và học sinh nhận thức rõ giá trị và tiềm năng của từng trường.

“Việc áp dụng tuyển sinh theo định vị GIS là một bước tiến quan trọng trong việc cải thiện sự công bằng trong phân tuyến, giúp đảm bảo học sinh được học gần nhà và thuận tiện trong việc di chuyển. Tuy nhiên, để hệ thống phân tuyến này đạt hiệu quả cao, cần phải có sự điều chỉnh linh hoạt và xem xét các yếu tố khác ngoài khoảng cách địa lý, chẳng hạn như điều kiện giao thông, cơ sở vật chất và các yếu tố đặc thù của từng khu vực.

Đối với các trường, đặc biệt là những trường chưa được xếp vào nhóm "top", việc nâng cao chất lượng giáo dục và cải thiện môi trường học tập là yếu tố then chốt để thu hút học sinh. Các trường cần tập trung vào việc phát triển đội ngũ giáo viên, đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao cơ sở vật chất và thực hiện tốt công tác truyền thông để phụ huynh và học sinh nhận thức được giá trị và tiềm năng của mình. Điều này không chỉ giúp các trường nâng cao uy tín mà còn đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của phụ huynh và học sinh”, ông Tùng cho hay.

ĐÀO HIỀN