Đừng để 'được lòng đất thì mất lòng đò'

Sáng 25-8, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 25, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Cấm vừa "chạy" quy hoạch vừa ra quyết định thu hồi đất

Liên quan đến thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (điều 79), ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế (cơ quan thẩm tra), cho biết Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng. Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ.

Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần điều 54 Hiến pháp năm 2013. "Do đây là nội dung cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW, Thường trực Ủy ban Kinh tế báo cáo, xin ý kiến UBTVQH báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến chỉ đạo" - ông Thanh nói.

Các ý kiến thảo luận đề xuất nhà nước không dùng biện pháp “đầu dân sự, đuôi hành chính” để thu hồi đất. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Đồng ý với cách quy định chi tiết ở điều 79, song Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị cần lường hết các trường hợp cần thu hồi để bảo đảm minh bạch trong quá trình thực hiện.

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá đây là vấn đề khó trong các lần sửa đổi Luật Đất đai. Nếu lựa chọn quy định liệt kê hết các trường hợp nào thu hồi đất, sẽ không cách nào liệt kê hết được bởi càng liệt kê thì càng thiếu, rất chi tiết nhưng vẫn thiếu.

"Nếu theo cách "chọn cho" - tức liệt kê hết các trường hợp cần thu hồi thì không thể hết được, có khi càng liệt kê càng thiếu. Vì thế, nên chăng là "chọn bỏ" - tức là trừ những trường hợp áp dụng phương pháp thỏa thuận, còn lại là nhà nước thu hồi" - Chủ tịch Quốc hội gợi ý.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị không nên gắn việc thu hồi đất với đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư mà nên tách riêng hai vấn đề để tránh chồng chéo. Cùng với đó chỉ được thu hồi trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt. Ông đặc biệt lưu ý cần nghiêm cấm việc vừa "chạy" quy hoạch vừa điều chỉnh mục đích sử dụng đất, vừa ra quyết định thu hồi đất.

"Phải ngăn chặn chuyện đó. Tránh trường hợp không có trong quy hoạch nhưng lại muốn chạy quy hoạch; chạy quy hoạch xong thì ra quyết định thu hồi luôn" - Chủ tịch Quốc hội nói.

Không để "đầu dân sự, đuôi hành chính"

Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100% (khoản 7 điều 127), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị không quy định về việc nếu như đã thỏa thuận được 80%, 20% còn lại chưa thỏa thuận được thì nhà nước đứng ra thu hồi.

"Hiện có 2 cơ chế thu hồi đất, đó là biện pháp hành chính và biện pháp thỏa thuận, tức là một bên hành chính, một bên dân sự. Bây giờ, chúng ta lại đưa ra một cơ chế thứ ba "đầu thì dân sự, đuôi thì hành chính". Đề nghị hết sức cân nhắc. Nếu thỏa thuận thì theo cơ chế thỏa thuận hoàn toàn, hành chính thì theo cơ chế hành chính hoàn toàn còn đầu dân sự, đuôi hành chính sẽ không bảo đảm quyền lợi và sẽ xảy ra khiếu kiện" - bà Lê Thị Nga nói.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị thực hiện đúng theo nguyên tắc mà UBTVQH đã kết luận trước đây. Theo Chủ tịch Quốc hội, đây là 1 trong 19 nhóm chính sách mà Ban Chỉ đạo Tổng kết trình Nghị quyết số 18-NQ/TW đã nêu ra và đưa ra thảo luận nhưng đã không được chấp nhận. "Nếu đã thỏa thuận được từ 80%, coi như xong rồi, nhà nước lại áp đặt hành chính thì đánh giá như thế nào? Được lòng đất thì mất lòng đò. Được số 20% này lại mất 80% đã xong trước đây" - Chủ tịch Quốc hội lưu ý và cho rằng nên hỗ trợ theo Luật Dân chủ cơ sở.

Cụ thể, trong trường hợp như vậy thì chính quyền địa phương, tổ chức chính trị - xã hội cùng với nhà đầu tư cùng tháo gỡ những vướng mắc, những tâm tư, nguyện vọng trong khuôn khổ chính sách chung của nhà nước.

Theo Chủ tịch Quốc hội, nhà đầu tư từ đầu phải có khung thỏa thuận với cấp ủy, chính quyền, địa phương. "Đôi khi người dân không thông, phải tuyên truyền, thuyết phục, tạo điều sinh kế, tái định cư… chứ không phải giải pháp về hành chính" - ông nhấn mạnh.

Văn Duẩn