Dùng ống hút giấy chỉ là chiêu trò 'làm màu' của các hãng đồ uống Việt

Starbucks chuyển sang dùng ống hút giấy nhưng các dụng cụ khác vẫn sử dụng nhựa.

Trào lưu dùng ống hút giấy

Chiến dịch ngừng sử dụng ống hút nhựa đã tạo nên cơn sốt trên toàn cầu vài năm qua, với nhiều thương hiệu danh tiếng và lượng lớn người tiêu dùng chuyển sang dùng ống hút giấy.

Tại Việt Nam, một số thương hiệu đồ uống lớn cũng đã hưởng ứng các thông điệp bảo vệ môi trường, hạn chế sử dụng rác thải nhựa, khuyến khích thay thế bằng các vật liệu dễ phân hủy, tái chế.

Các thương hiệu đi tiên phong có thể kể đến như chuỗi cửa hàng cà phê The Coffee House, Trung Nguyên Legend Café, Starbucks Coffee… thay thế ống hút nhựa, túi nhựa, thìa nhựa sử dụng một lần bằng ống hút sinh học, túi sinh học, thìa sinh học có thể phân hủy hoàn toàn. Chuỗi trà sữa Gong Cha, trà Phúc Long thay thế ống hút nhựa thành ống hút làm từ bã mía, giấy.

Nhưng ống hút giấy có thực sự là lựa chọn thay thế thân thiện với môi trường giống như các thương hiệu khẳng định? Chung Shan-shan, giám đốc khoa học quản lý môi trường và sức khỏe cộng đồng tại Đại học Baptist Hồng Kông lại không nghĩ như vậy.

Theo SCMP, lập luận chính cho việc sử dụng ống hút giấy thay ống hút nhựa là vì giấy có thể phân hủy sinh học. Tức là ống hút giấy có thể phân hủy một cách tự nhiên và không bị trôi nổi trên đại dương rồi bị cá hay rùa nuốt phải. Tuy nhiên, vấn đề bảo vệ môi trường không đơn giản chỉ là hoán đổi nhựa lấy giấy.

Chuyên gia Chung giải thích rằng mặc dù ống hút giấy sẽ phân hủy thành những mảnh nhỏ hơn, chúng vẫn có khả năng khiến động vật nhỏ nuốt phải. Hơn nữa, thuật ngữ “phân hủy sinh học” có thể gây hiểu nhầm.

“Tiêu chuẩn Kiểm tra Khả năng Phân hủy Sinh học của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hồng Kông xem xét mức độ phân hủy của các vật liệu khác nhau bằng cách giữ chúng ở nhiệt độ ổn định từ 56 đến 60 độ C trong 180 ngày. Nếu lượng carbon của vật liệu đó giảm 60% thì có thể được coi là có thể phân hủy sinh học. Vậy thì trên thực tế, cái gọi là vật liệu phân hủy sinh học có thể tồn tại lâu hơn 180 ngày và thậm chí sau đó, chúng cũng không biến mất hoàn toàn”, chuyên gia này nhấn mạnh.

“Mặc dù giấy có thể phân hủy sinh học, nhưng nó sẽ không bị phân hủy ngay cả sau một thời gian rất dài nếu chứa quá nhiều bột giấy. Bạn có thể tìm thấy những tờ báo ở những bãi rác, nơi thậm chí sau 10, 20 năm, những dòng chữ trên đó vẫn có thể đọc được”.

Ngoài ra, rác thải tại các thành phố sau cùng đều nằm trong các bãi rác chứ không phải trong các không gian khác. Chất thải phân hủy trong các bãi chôn lấp vẫn giải phóng khí mêtan độc hại vào bầu khí quyển.

Ống hút giấy làm hỏng vị đồ uống

Ống hút giấy dễ làm hỏng mùi vị đồ uống.

Kể từ khi Trung Quốc đưa ra các quy định hạn chế sử dụng vật liệu nhựa vào năm ngoái, ống hút nhựa sử dụng một lần không phân hủy đã bắt đầu bị loại bỏ dần khỏi ngành công nghiệp thực phẩm nước này từ cuối năm 2020 và ống hút thân thiện với môi trường được ưa dùng trên toàn quốc.

Các chuyên gia cho biết, nhờ trào lưu bảo vệ môi trường, ống hút giấy và các sản phẩm tương tự đang mang đến doanh thu khổng lồ cho các công ty sản xuất. Theo một báo cáo của Huaan Securities Co Ltd, quy mô thị trường ống hút giấy tại quốc gia này có thể lên tới 28 tỷ nhân dân tệ (4,33 tỷ USD) vào năm 2025.

Nhưng bên cạnh tranh cãi về khả năng phân hủy, ống hút giấy còn bị phàn nàn về chất lượng, cũng như ảnh hưởng đến hương vị đồ uống. Hầu hết, các ống hút sinh học đều bị mủn khi để lâu trong nước. Chúng hòa lẫn mùi vị giấy vào đồ uống, gây ra sự khó chịu đối với thực khách.

Huang Xinyi, một công nhân 30 tuổi ở Bắc Kinh, chia sẻ với China.org: “Ống hút giấy có hương vị giống như giấy hoặc bìa cứng và không thể ngâm vào đồ uống trong thời gian dài. Chính vì thế, tôi cần phải uống hết đồ uống ngay sau khi mua”.

Ống hút giấy dù thân thiện với môi trường đến đâu cũng đang gặp khó khăn khi được người tiêu dùng chấp nhận. "Ống hút giấy cũng có tác động đến môi trường. Một mặt, chúng tiêu thụ một lượng lớn tài nguyên gỗ, mặt khác, chúng còn gây ô nhiễm trong quá trình sản xuất. Cần nhiều nỗ lực hơn nữa cho việc nghiên cứu và phát triển các giải pháp thay thế khác", chuyên gia Lin Boqiang từ Viện Nghiên cứu Chính sách Năng lượng tại Đại học Hạ Môn, Trung Quốc cho biết.

Khi những lời phàn nàn liên quan đến ống hút giấy trở thành chủ đề thịnh hành, cư dân mạng Trung Quốc đã đưa ra các nhận định về ống hút thay thế như loại bằng nhựa có thể phân hủy sinh học, ống hút kim loại…

Bảo vệ môi trường nửa vời

Highland Coffee là thương hiệu tuyên truyền bảo vệ môi trường nhiều nhất nhưng vẫn sử dụng cốc nhựa và ống hút nhựa.

Trong khi các thương hiệu đồ uống lớn ở Việt Nam như Gong Cha, Phúc Long, The Coffee House, Trung Nguyên Legend Café, Starbucks Coffee… đang thay thế ống hút, cốc, túi sang các chất liệu thân thiện với môi trường để đáp ứng đòi hỏi của khách hàng cũng như trách nhiệm đối với môi trường, vẫn có ý kiến cho rằng đây mới chỉ là sự thay đổi nửa vời, dừng ở mức “cắt giảm” chứ không phải từ bỏ hoàn toàn.

Có hãng chỉ thay đổi ống hút, nhưng vẫn sử dụng cốc nhựa, có hãng thì ngược lại. Hay thậm chí gây tranh cãi nhiều nhất gần đây là Highlands Coffee, khi hô hào các chiến dịch bảo vệ môi trường rầm rộ trên các kênh truyền thông nhưng lại thực hiện theo cách không giống ai.

Chuỗi đồ uống này sử dụng phần quai xách đồ uống được quảng cáo rất uy tín: "Quai ly phân hủy sinh học, thân thiện môi trường". Tuy nhiên, ngoài chiếc quai, những thứ khác vẫn là cốc nhựa, thìa nhựa, thậm chí vẫn dùng ống hút nhựa chứ chưa sử dụng ống hút giấy.

Cộng đồng mạng cho rằng, những thay đổi và kêu gọi của các thương hiệu nói trên vẫn chỉ mang tính chất đánh bóng và “làm màu”, thay vì thực hiện nghiêm túc vì môi trường, theo đòi hỏi từ người tiêu dùng.

Có ý kiến cho rằng, các hãng chưa thể thay thế hoàn toàn đồ dùng bằng nhựa vì mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận. Để thay thế toàn bộ quy trình, đồ dùng, sẽ phải mất nhiều thời gian và chi phí.

Về xu hướng chuyển từ nhựa sang ống hút giấy, chuyên gia Chung đánh giá mọi người muốn giảm sử dụng đồ nhựa nhưng lại không muốn hy sinh sự tiện lợi. Dù là ống hút giấy thì chúng vẫn là rác thải dùng một lần.

“Trừ khi bạn loại bỏ những đồ dùng một lần ở những nơi tự nhiên có nhiều động vật hoang dã, bằng không việc hoán đổi ống hút nhựa lấy ống hút giấy sẽ không có gì khác biệt ở thành phố”, Chung nói thêm.

Chuyên gia này cho biết, cách duy nhất đảm bảo để tạo ra sự khác biệt cho môi trường là mọi người ngừng sử dụng ống hút dùng một lần.

“Ngay cả khi chúng ta tạo ra các sản phẩm bằng cách sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường nhất, nếu như chúng vẫn là các sản phẩm sử dụng một lần, môi trường Trái đất vẫn sẽ bị ảnh hưởng”, Chung cho biết.

Chuyên gia này gợi ý người dùng có thể uống trực tiếp hoặc sử dụng đũa, thìa để ăn topping trong cốc.

Kết luận lại, việc chuyển sang sử dụng các vật liệu môi trường của các hãng đồ uống nói trên không có nhiều ý nghĩa trừ khi chúng ta sử dụng những món đồ có thể tái sử dụng lại nhiều lần.

Trương Mạnh Kiên