Dưới gốc đa làng

Ảnh: KHẮC HÀO

Ngồi ở đây, ông có thể đưa mắt nhìn bao quát làng quê với những con đường bê tông trải dài, hai bên lề, hoa đua nhau nở. Cánh đồng làng đang chuẩn bị bước vào vụ mới, tiếng máy cày bừa rền vang khắp nơi. Trà vừa pha xong thì mấy cậu thanh niên kéo đến, trên tay còn ôm đống cờ phướn đủ các sắc màu. “Ông cho chúng cháu xin cốc chè nóng ạ”. Ông nhìn về phía chiếc cổng làng đang dựng dở dang, quay sang hỏi:

- Chừng nào mới xong vậy các cháu?

- Cổng làng thì chắc ngày mai là xong ông ạ. Nhưng chúng cháu còn phải đi giăng cờ vài điểm nữa để chào mừng khu văn hóa. Có cờ hoa rực rỡ, bà con mình cũng phấn khởi hơn.

- Đúng thế. Đúng thế. Ở cái tuổi gần đất xa Trời như ông mà nhìn quê hương đổi mới còn thấy phấn khởi nữa là. Hồi ông còn ở tuổi các cháu, làng quê mình còn xơ xác lắm. Cuộc sống thời bao cấp thiếu thốn đủ đường. Lúc ấy có nằm mơ cũng không tưởng tượng được ngày hôm nay.

Đôi mắt mờ đục của ông nhìn vào xa xăm trời đất. Hình ảnh ngôi làng xưa hiện về trong ký ức với những hàng cau vươn lên đỉnh trời, xao xác tiếng gà quê bên những mái nhà lợp bằng lá cọ. Mờ sáng, mọi người đều tập trung ra đồng, tay cuốc tay cày. Giọt mồ hôi người nông dân rơi trên từng thửa ruộng lúa vàng trĩu hạt. Không có máy móc hỗ trợ, việc cấy hái trồng trọt chủ yếu dựa vào sức người. Cây lúa còng lưng cắm xuống, gầu sòng tát nước hất lên; lúa gặt về dùng sức đập từng gồi.

- Ông còn nhớ hồi ấy mẹ thằng cu Hinh chửa vượt mặt, đói quá chẳng có gì ăn đành mò đi mót khoai. Thế là trở dạ đẻ thằng Hinh ngoài đồng. Đẻ hôm trước, hôm sau đã thấy bế con đi vác rá khắp làng vay gạo, nhưng chẳng ai có gạo mà cho vay. Nghĩ thương tình, ông đào cho ít sắn sượng, thế là về nấu cháo ăn qua ngày. Thằng Hinh khát sữa khóc ngằn ngặt suốt đêm. Tiếng khóc vang khắp làng nghe xót xa biết chừng nào.

- Mẹ cháu kể, hồi ấy trẻ con trong làng chết nhiều lắm phải không ông? Vì đói khát, vì ốm đau bệnh tật không có thuốc chữa. Mấy anh em cháu chẳng đứa nào được tiêm phòng cả.

Ông chỉ về quả đồi phía xa, thở dài bảo:

- Nghĩ đến cái đói những năm ấy mà sợ. Nhà nào cũng cơm độn sắn. Phần sắn nhiều hơn phần cơm. Những nhà khổ hơn ăn rau dại qua ngày.

- Cháu vẫn nhớ ngày nhỏ thường lẽo đẽo theo anh đi hái rau cu sếu ngoài ruộng cạn. Bố cháu thì nhảy tàu đi mót sắn tận Yên Bái, Lào Cai. Sắn mọc ở rặng rào hoặc mọc hoang trong rừng sâu, củ to như bắp chân, sượng câm sượng ngầm ông ạ. Bố cháu nhảy tàu đứng chen chúc ở cửa ra vào, bị ném gãy một cái răng. Nhắc chuyện năm xưa thì dài lắm, để lúc nào rảnh chúng cháu lại xin hầu chuyện ông.

Ông Sắc mỉm cười nhìn theo những bóng áo xanh đi về phía đầu làng. Ông đã hơn 80 tuổi, răng rụng hết, tay chân có hôm đau nhức tê bì, nhưng ngày nào ông cũng ra gốc đa làng mở quán nước chè vào lúc trưa, chiều. Dù con cháu muốn giữ ông ở nhà chơi với mấy đứa chắt nội, xua đàn gà, trông ao cá, quanh quẩn với cỏ cây vườn tược; nhưng đám chắt cũng đi học suốt, ở nhà vào ra buồn bực tay chân, chi bằng mở quán nước chè gặp gỡ người làng trò chuyện cho khuây khỏa tuổi già.

Cả đời ông gắn liền với làng quê nên cho tận lúc về già ông vẫn chưa khi nào thôi đau đáu về những phận người lam lũ nơi đây. Niềm vui của ông là được nhìn thấy làng quê từng ngày đổi mới. Những mái nhà cũ nát năm xưa đã được thay bằng nhà ngói đỏ, mái bằng. Trường học khang trang mọc lên đón các cháu tới trường. Thôn nào cũng có nhà văn hóa để bà con họp hành sản xuất, sinh hoạt đoàn thể. Nhờ thực hiện đường lối công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn mà những con đường đất nhấp nhô đều đã được bê tông hóa vào tận cổng từng nhà.

Khi đời sống vật chất đi lên thì đời sống tinh thần cũng được nâng cao. Thôn xóm nào cũng xây dựng nếp sống văn minh, giữ gìn làng xã sạch đẹp. Sự đổi thay hiện hữu trong mỗi nếp nhà. Cuộc đời ông khốn khó, nhưng các con được lớn lên trong giai đoạn đổi thay. Rồi cháu, chắt của ông lần lượt ra đời, được nuôi dưỡng trong tình yêu thương đủ đầy của gia đình và xã hội. Đối với một người lính từng vào sinh ra tử nơi chiến trường thì không có gì hạnh phúc bằng thấy quê hương mình ngày càng ấm no hạnh phúc.

Ông Sắc đóng cửa quán nước lúc trời chiều nhá nhem. Ông về nhà, lần theo tiếng máy cày, tiếng nghé ọ, tiếng ai đó í ới gọi nhau. Đèn đường đã bật lên, công nhân tan ca ùa về ngõ nhỏ. Vài khoảng đất trống được tận dụng làm sân bóng đá, bóng chuyền, chiều nào cũng đông người tham gia. Có khi mồ hôi làm đồng còn chưa ráo, chân còn lấm lem bùn, nhưng người nông dân đã vội say sưa trái bóng. Niềm vui lúc cuối ngày giúp họ quên đi bao mệt mỏi, nhọc nhằn.

Hôm nào ông Sắc cũng nán lại sân bóng một lúc để nhìn những đôi vai vạm vỡ, để nghe những tiếng cười thân thuộc. Ngay cả khi bóng tối đã bao trùm làng quê thì ông vẫn nhìn thấy thứ ánh sáng hiện hữu trong từng mái nhà, từng ngõ nhỏ. Ông đã bước sang con dốc bên kia của cuộc đời. Sẽ không còn nhiều thời gian để ngắm nhìn làng quê đang từng ngày đổi mới. Nhưng ông luôn tin rằng, cuộc sống sẽ ngày càng tốt hơn…

VŨ THỊ HUYỀN TRANG