Đượm hương mùa chắt chắt sông Gianh

Nhiều người dân vùng hai bên sông Gianh thuộc xã Quảng Tiên, Quảng Lộc… (thị xã Ba Đồn) có nghề cào chắt chắt này từ bao đời nay. Như ở làng Tiên Xuân (còn gọi là Cồn Cưỡi) giữa dòng sông Gianh, thuộc xã Quảng Tiên, số người dân làm nghề cào chắt chắt chiếm đến 30% số hộ trong làng.

Các công đoạn cào chắt chắt trên sông Gianh

Con chắt chắt sống ở vùng nước lợ, không khác gì con hến, nhưng có kích thước nhỏ hơn hến nhiều. Dù loài chắt chắt còn sống ở nhiều vùng sông khác nữa, nhưng chắt chắt ở đây có vị ngon riêng, bởi sông Gianh đoạn này có độ đậm của nước biển, cùng với môi sinh của nó là cát và đất bùn bồi dưới đáy sông sau mỗi mùa lũ lụt về.

Người dân bắt đầu cào chắt chắt từ khi mùa hè đến, khi dòng sông Gianh cạn nước dần, để lộ đây đó giữa dòng chảy những cồn cát nhỏ… Với một cái cào sắt có cán dài, cùng với nia, thau chậu, người dân có thể cào chắt chắt từ sáng sớm đến chiều muộn… Những con chắt chắt lẫn lộn trong bùn và cát được cào lên, chao sàng qua lại một hồi rồi đọng lại trên nia.

Chắt chắt được ngâm nước sạch một nửa ngày hay qua một đêm gì đó, cho nhả sạch bùn đất rồi mới luộc lên. Trong quá trình luộc, người làm chắt chắt phải khuấy đảo liên tục cho đều để chắt chắt tách đôi hết vỏ ra, sau khi vỏ lặn xuống đáy nồi thì phần thân của chắt chắt đọng lại lập lờ trong nước luộc màu đục nhờ nhờ và người ta gạn lấy dần. Cũng có người đổ cả vỏ lẫn thân chắt chắt đó ra một chậu nước và dùng sàng hay rổ gạn đãi dần cho đến khi lấy hết.

Người bán chắt chắt bao giờ cũng buộc thêm một túi nước luộc cho khách. Nước này mặn mòi, ngọt lợ thích hợp cho nấu canh bầu, ray ngót hay rau khoai lang, dọc mùng… hoặc dùng nấu cháo.

Nếu nấu cháo gạo hay cháo bột (bột cháo canh), đừng quên dành lại ít chắt chắt cho vào, cùng với thật nhiều lá hành, lá quế, ngò tây và rắc chút hạt tiêu, ớt bột… sẽ là món giải cảm tuyệt vời.

Nhiều người mua chắt chắt về xào lên với nhiều loại lá rau thơm, kèm vài cái bánh tráng nữa là thành món chắt chắt xúc bánh tráng của sông Gianh. Con chắt chắt cũng được chế biến thành nhiều món ăn khác, như xào với bún tươi, xào mít non kèm lá lốt, xào bầu... Loài này ăn rất lành. Về mùa hè trời nóng nực, con chắt chắt sẽ là món ăn cân bằng dinh dưỡng và chống mất nước cho cơ thể khá hiệu quả.

Món chắt chắt xúc bánh tráng

Bây giờ xe tàu nhiều, chạy từ sáng đến tối từ Ba Đồn đến Đồng Hới và các huyện khác rất thuận lợi. Nên chắt chắt được người làm ra hay người buôn bán gom lại, đưa vào bán ở các chợ Đồng Hới, Hoàn Lão, Công Đoàn, Đồng Lê... Du khách có thể tìm mua vào buổi chợ sớm để dùng ngay hoặc đông đá dùng dần vài ngày.

Lam Giang