Đường sắt Việt Nam 'giải cơn khát' nhân lực đường sắt tốc độ cao

Các giảng viên, sinh viên chụp ảnh lưu niệm với lãnh đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam trước khi lên tàu sang Trung Quốc.

“Mặc dù vẫn còn khoảng 4 - 5 năm nữa những phân đoạn đầu tiên của tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam mới được đưa vào khai thác, nhưng công tác đào tạo, chuẩn bị nguồn nhân lực để vận hành phải được bắt đầu, thậm chí cần được đẩy nhanh ngay từ thời điểm này”, ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Đường sắt Việt Nam chia sẻ trong buổi tiễn 30 giảng viên, sinh viên ưu tú đến từ Đại học Giao thông Vận tải và Cao đẳng Đường sắt Việt Nam sang Trung Quốc học tập, trải nghiệm về đường sắt tốc độ cao, diễn ra tối 24/10.

Toàn bộ chi phí học tập, trải nghiệm của đoàn cán bộ, giảng viên và sinh viên nói trên được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đài thọ, như một nỗ lực nhằm thu hút sự quan tâm của giới trẻ đối với lĩnh vực đường sắt tốc độ cao - ngành được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.

Đón đầu nhu cầu nhân lực

Đánh giá cao hoạt động này, PGS.TS Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Giao thông Vận tải, cho biết đây là một trong nhiều hoạt động hợp tác giữa nhà trường và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, nhằm thúc đẩy mô hình hợp tác “ba nhà”: Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp; kết hợp giữa đào tạo, nghiên cứu và thực hành để chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành đường sắt nói chung, và cho thi công, vận hành, bảo trì đường sắt tốc độ cao nói riêng.

“Việc hợp tác đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp, thông qua những chương trình trải nghiệm như chuyến đi này sẽ giúp sinh viên có thêm kiến thức và nâng cao hiệu quả đào tạo”, ông Nguyễn Thanh Chương nói.

Ông Đặng Sỹ Mạnh cho biết, hiện Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có hơn 22.800 cán bộ, công nhân viên, trong đó hơn 4.400 người có trình độ kỹ sư và trên kỹ sư; đa số được đào tạo từ Đại học Giao thông Vận tải và Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải.

Nhu cầu về nhân lực trong các lĩnh vực cơ khí chế tạo, sửa chữa, vận hành và khai thác đường sắt đang rất lớn, nhất là khi Đảng và Nhà nước đang đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án hạ tầng đường sắt, trong đó có Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, cùng các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM.

“Với tư cách là doanh nghiệp duy nhất đang vận hành khai thác đường sắt quốc gia, Tổng công ty có nhiệm vụ và trách nhiệm đào tạo, chuẩn bị nguồn nhân lực không chỉ cho doanh nghiệp mà còn cho toàn xã hội”, ông Mạnh nhấn mạnh.

Được biết, thời gian qua, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và Cao đẳng Đường sắt Việt Nam đã chủ động triển khai chương trình đào tạo quốc tế về đường sắt tốc độ cao - một trong những hợp phần trọng tâm của kế hoạch phát triển nhân lực giai đoạn 2025.

Đầu tháng 6/2025, Cao đẳng Đường sắt Việt Nam đã khai giảng hai lớp “Công trình đường sắt tốc độ cao” và “Thông tin - tín hiệu đường sắt tốc độ cao”. Đây là chương trình hợp tác đào tạo giữa trường với Cao đẳng Kỹ thuật Đường sắt Côn Minh và Cao đẳng Kỹ thuật Đường sắt Liễu Châu (Trung Quốc), được tổ chức trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi và tuân thủ quy định pháp luật của hai nước.

Chương trình gồm hai giai đoạn: giai đoạn 1, học viên học lý thuyết tại Việt Nam trong 3 - 4 tháng, do các giáo sư Trung Quốc trực tiếp giảng dạy; giai đoạn 2, học viên thực hành, thực tế tại Trung Quốc trong 3 tháng, tại các trung tâm mô phỏng lái tàu và phòng thí nghiệm hiện đại.

Tính đến tháng 10/2025, đã có 5 lớp với 180 học viên, gồm kỹ thuật viên, công nhân của các Công ty cổ phần Đường sắt khu vực và giảng viên của trường.

Ngày 25/10, lớp thứ 5 - gồm học viên đến từ Công ty cổ phần Đường sắt Nghĩa Bình, Quảng Nam - Đà Nẵng và Bình Trị Thiên - đã lên đường nhập học tại Trung Quốc, khép lại giai đoạn đầu tiên của kế hoạch hợp tác đào tạo nhân lực đường sắt tốc độ cao.

Các học viên tham gia khóa học đầu tiên đều được tuyển chọn kỹ lưỡng: công nhân bậc 4 - 5/5, kỹ sư có ít nhất 3 năm kinh nghiệm, am hiểu bảo trì và thi công đường sắt truyền thống.

“Chương trình hợp tác đào tạo quốc tế năm 2025 tại Trung Quốc mới chỉ là bước khởi đầu cho chiến lược tổng thể về nhân lực đường sắt tốc độ cao.

Giai đoạn tiếp theo, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam sẽ mở rộng hợp tác với các quốc gia có công nghệ tiên tiến như Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc; đồng thời chuẩn hóa chương trình đào tạo trong nước, hướng tới tự chủ toàn diện về nhân lực trong lĩnh vực này trước năm 2045”, ông Mạnh thông tin.

Giáo viên, học viên đường sắt Việt Nam tại trường Cao đẳng kỹ thuật đường sắt Côn Minh (Trung Quốc).

Đầu tư bài bản

Không chỉ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, trong thời gian vừa qua, một số doanh nghiệp lớn trong nước cũng đã chủ động đưa nhân sự đi đào tạo tại nước ngoài về đường sắt tốc độ cao.

Vào cuối tháng 7/2025, gần 30 kỹ sư, công nhân kỹ thuật của Tập đoàn Đèo Cả đã hoàn thành Chương trình Tu nghiệp chuyên sâu về công nghệ thi công hầm bằng máy khoan TBM (tunnel boring machine) tại Cục 2, Tập đoàn Xây dựng Trung Quốc.

Điểm nhấn đáng chú ý nhất tại chương trình đào tạo đặc biệt này là các học viên của Tập đoàn Đèo Cả được tiếp cận kiến thức về kỹ thuật xây dựng không gian ngầm dưới sự giảng dạy của các chuyên gia hàng đầu tại Trung Quốc.

Bên cạnh lý thuyết, các học viên được chuyên gia trực tiếp thị phạm quy trình vận hành thiết bị TBM ngay trên công trường thi công tuyến ngầm thuộc Dự án Đường sắt liên thành phố Quảng Châu - Đông Quan - Thâm Quyến và Dự án Nhà ga Long Thành (thuộc tuyến đường sắt liên thành phố Thâm Quyến - Huệ Châu) tại Trung Quốc.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả, doanh nghiệp này xác định phải đầu tư bài bản để làm chủ công nghệ thi công hầm đường sắt hiện đại nhất thế giới hiện nay để có đủ năng lực thực hiện các dự án đường sắt lớn sắp được triển khai, như: hệ thống đường sắt kết nối với Trung Quốc, đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM.

“Mục tiêu của Tập đoàn Đèo Cả là từng bước làm chủ công nghệ mới, xây dựng đội ngũ kỹ sư, công nhân Việt Nam có khả năng thực hiện các công trình hạ tầng ngầm phức tạp theo tiêu chuẩn quốc tế”, ông Nguyễn Quang Huy nói.

Cần phải nói thêm rằng, các dự án đường sắt, đặc biệt là đường sắt tốc độ cao, có tính chất phức tạp, yêu cầu rất cao về trình độ công nghệ, kỹ thuật và quy mô đầu tư.

Vì lẽ đó, việc chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao không chỉ là điều kiện tiên quyết để tiếp nhận công nghệ tiên tiến, mà còn là yếu tố đảm bảo quá trình đầu tư, vận hành và khai thác được triển khai hiệu quả, bền vững và từng bước làm chủ công nghệ trong tương lai.

“Thực tế cho thấy, Nhật Bản, Pháp, Đức, Italia - những nước sở hữu công nghệ gốc về đường sắt tốc độ cao; hay Trung Quốc, Hàn Quốc, Tây Ban Nha - những quốc gia thành công trong việc tiếp nhận và làm chủ công nghệ; hoặc Đài Loan (Trung Quốc), Indonesia - chuyên tiếp nhận và vận hành, đều đồng loạt xây dựng chương trình quốc gia phát triển nguồn nhân lực từ rất sớm, tối thiểu 5 - 7 năm trước khi khởi công dự án”, ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam cho biết.

Anh Minh