Elon Musk 'bẻ lái' Tesla khỏi khủng hoảng: Bỏ xe giá rẻ, cược tất tay vào robot và taxi tự lái

Cybertruck, mẫu xe mới duy nhất của Tesla trong 5 năm qua, đã ghi nhận doanh số đáng thất vọng. Ảnh: Bloomberg.

Cybertruck, mẫu xe mới duy nhất của Tesla trong suốt 5 năm qua, đang ghi nhận doanh số đáng thất vọng. Cùng lúc đó, hoạt động kinh doanh của hãng đang chững lại nghiêm trọng. Thế nhưng Elon Musk khẳng định ông không mấy bận tâm.

Hãng xe từng tiên phong trong lĩnh vực ô tô điện hiện đang rơi vào một trong những giai đoạn kinh doanh tồi tệ nhất từ trước tới nay. Theo báo cáo công bố hôm 2/7, lượng xe giao toàn cầu trong quý II đã giảm 13,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đó, quý I cũng chứng kiến mức sụt giảm tương tự, ở mức 13%.

Trong khi đó, các đối thủ như General Motors và BYD (Trung Quốc) liên tục giới thiệu những mẫu xe điện thế hệ mới với công nghệ tiên tiến, từng bước giành lấy thị phần từ tay Tesla. Ngoài ra, Quốc hội Mỹ đang chuẩn bị cắt giảm các ưu đãi thuế dành cho xe điện, một động thái xuất hiện đúng thời điểm người tiêu dùng có xu hướng quay lại với dòng xe chạy xăng truyền thống.

“Tôi khuyến khích mọi người đừng chỉ nhìn vào những ổ gà và khúc cua trước mắt”, Musk nói với các nhà đầu tư hồi tháng 4. “Hãy ngẩng đầu lên và nhìn về phía đỉnh đồi – nơi ánh sáng của một thành phố rực rỡ đang chờ đón chúng ta”.

“Thành phố” mà Musk nhắc tới là lời hứa về một tương lai với xe taxi tự lái và robot hình người, những tham vọng công nghệ vượt xa khái niệm xe điện thông thường.

Dù khoảng 75% trong tổng số 100 tỷ USD doanh thu của Tesla trong năm 2024 đến từ việc bán ô tô, Musk cho biết ông đang chuyển hướng tập trung của công ty sang lĩnh vực phương tiện tự hành và robot.

Năm ngoái, ông quyết định đóng băng dự án phát triển mẫu xe điện giá rẻ Model 2 – dòng xe từng được kỳ vọng sẽ có giá bán chỉ 25.000 USD. Khi được hỏi liệu Tesla có kế hoạch hồi sinh mẫu xe này không, Musk cho biết công ty đang tập trung phát triển một phiên bản khác có tên Cybercab, một mẫu xe không vô lăng, không bàn đạp. “Ra mắt một mẫu xe điện 25.000 USD theo kiểu truyền thống là điều vô nghĩa”, Musk tuyên bố. “Nó hoàn toàn đi ngược lại với những gì chúng tôi tin tưởng”.

Cybertruck, chiếc xe bán tải làm từ thép không gỉ với thiết kế đầy tranh cãi, vẫn là mẫu xe mới duy nhất Tesla ra mắt trong 5 năm qua, nhưng doanh số bán hàng lại không đạt như kỳ vọng. Đầu năm nay, ban lãnh đạo Tesla cho biết họ đang tập trung vào việc điều chỉnh giá bán các dòng xe hiện có. Ông Lars Moravy, Phó Chủ tịch phụ trách kỹ thuật xe, cho biết trong một tuyên bố hồi tháng 4: "Khoản thanh toán hàng tháng chính là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định mua xe của khách hàng".

Dù vậy, giới đầu tư vẫn tiếp tục đặt cược vào tầm nhìn dài hạn của tỷ phú Elon Musk, giúp vốn hóa thị trường của Tesla duy trì ở mức gần 1.000 tỷ USD - con số được xây dựng chủ yếu dựa trên những lời hứa hẹn về tương lai. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia Phố Wall cảnh báo giá trị thực của mảng kinh doanh ô tô Tesla thấp hơn nhiều so với định giá thị trường hiện tại.

Theo phân tích của Adam Jonas, chuyên gia Morgan Stanley, trong báo cáo tháng 5: "Đa số nhà đầu tư chỉ định giá mảng ô tô cốt lõi của Tesla trong khoảng 50-100 USD/cổ phiếu". Con số này chỉ bằng 1/3 so với mức giá giao dịch hiện tại của Tesla (khoảng 300 USD/cổ phiếu).

Dù Elon Musk không ngừng vẽ nên viễn cảnh tương lai đầy hứa hẹn, thì chính mảng kinh doanh cốt lõi – sản xuất và bán xe – lại đang cho thấy những dấu hiệu đáng báo động. Quý I/2023 chứng kiến lợi nhuận của Tesla sụt giảm tới 71%. Trên thực tế, công ty chỉ đạt được 409 triệu USD lợi nhuận nhờ bán ra 595 triệu USD tín chỉ khí thải cho các hãng xe khác. Các chuyên gia dự báo, khi công bố kết quả kinh doanh quý II vào ngày 23/7 tới, Tesla sẽ tiếp tục ghi nhận mức doanh thu giảm khoảng 10% và lợi nhuận sụt giảm tới 20%.

Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chào hàng các mẫu xe Tesla bên ngoài Nhà Trắng vào tháng 3. Ảnh: Getty.

Hồi tháng 3, hình ảnh Elon Musk cùng Tổng thống Donald Trump trưng bày các mẫu xe Tesla trước Nhà Trắng từng gây xôn xao. Thế nhưng, sau sự kiện đó, những rắc rối của Tesla ngày càng chồng chất, bất chấp tuyên bố rời xa chính trường để tập trung vào công ty của vị tỷ phú.

Căng thẳng thương mại đã khiến nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc – nguyên liệu thiết yếu để sản xuất xe điện – trở nên thiếu ổn định. Đồng thời, chuỗi cung ứng khu vực Bắc Mỹ của Tesla, vốn phụ thuộc vào linh kiện từ Canada và Mexico, cũng đối mặt với nhiều thách thức.

Thị trường xe điện cũng đang cho thấy những dấu hiệu rõ rệt của sự suy giảm. Theo ước tính mới nhất từ Cox Automotive, doanh số xe điện tại thị trường Mỹ trong quý II đã sụt giảm khoảng 7%. Trong khi các hãng Ford, Hyundai và Kia đồng loạt báo cáo mức giảm mạnh về doanh số xe điện thì General Motors (GM) lại ghi nhận tăng trưởng nhờ vào việc ra mắt hai mẫu xe điện mới: Cadillac Escalade và Chevrolet Equinox phiên bản điện.

Thương hiệu Tesla đang phải trả giá cho những hoạt động chính trị gây tranh cãi của Elon Musk. Những phát ngôn và hành động của vị tỷ phú này đã khiến người tiêu dùng thuộc mọi khuynh hướng chính trị, từ bảo thủ đến tự do, dần mất đi thiện cảm với thương hiệu.

Cuối tháng 5, Elon Musk chính thức rời vị trí cố vấn tại Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE). Nguồn tin từ Wall Street Journal tiết lộ, đúng thời điểm này, nhiều thành viên Hội đồng quản trị Tesla đã ngầm tìm kiếm ứng viên thay thế thông qua các công ty tuyển dụng cấp cao, đồng thời yêu cầu vị CEO tập trung toàn lực vào công tác điều hành. Dù vậy, Chủ tịch Tesla Robyn Denholm sau đó đã công khai bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn đối với Musk và lộ trình phát triển dài hạn của tập đoàn.

Dù vậy, người đàn ông giàu nhất thế giới vẫn không thể đứng ngoài chính trường, sau khi đã chi gần 300 triệu USD hỗ trợ chiến dịch tranh cử của Tổng thống Donald Trump. Điều trớ trêu là trong vài tuần gần đây, hai người đã hai lần công khai tranh cãi trên mạng xã hội về dự luật "Lớn và Đẹp đẽ” (Big and Beautiful Bill) – đề án quan trọng của đảng Cộng hòa. Musk đã chỉ trích dự luật này là "thiếu trách nhiệm tài khóa" và đe dọa sẽ thành lập một đảng chính trị mới để chống lại các nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ nó.

Ông Trump đáp trả bằng việc đe dọa sử dụng quyền lực chính phủ để "trừng phạt" cố vấn cũ của mình.

Một bức ảnh từ Báo cáo tác động của Tesla cho thấy một con robot Optimus đang tưới cây trong nhà. Ảnh: Tesla.

Bên trong Tesla, tình hình nhân sự cấp cao tiếp tục chứng kiến những xáo trộn đáng kể. Tuần trước, công ty chia tay Omead Afshar – một trong những trợ lý thân cận nhất của Elon Musk. Afshar từng phụ trách mảng sản xuất và bán hàng tại Bắc Mỹ và châu Âu kể từ mùa thu năm ngoái. Một phần vị trí của ông sẽ được thay thế bởi Tom Zhu – người từng được cử sang Trung Quốc để hỗ trợ Tesla tăng tốc trước các đối thủ tại thị trường châu Á.

Trước đó vài tuần, Tesla cũng mất đi người đứng đầu chương trình phát triển robot Optimus, ông Milan Kovac. Ông nói rằng mình rời công ty để dành thời gian cho gia đình ở nước ngoài.

Trong khi nội bộ liên tục biến động, Elon Musk lại dồn phần lớn tâm sức cho dự án xe tự lái robotaxi đang được triển khai tại Austin, Texas. Vào ngày khởi động chương trình (22/6), hình ảnh Musk ăn mừng cùng đội ngũ kỹ sư bên chiếc bàn họp chất đầy pizza và nước ngọt đã thu hút sự chú ý.

Khác với lĩnh vực xe điện nơi Tesla từng là bên tiên phong, cuộc đua xe tự hành lại đặt công ty vào thế bám đuổi. Đối thủ đáng gờm nhất của họ là Waymo – công ty con của Alphabet – hiện đã vận hành hàng trăm xe robotaxi tại nhiều thành phố lớn ở Mỹ.

Tuy vậy, Musk tin rằng chương trình robotaxi có thể mang lại mức tăng trưởng khổng lồ, với giá trị vốn hóa bổ sung từ 5.000 đến 10.000 tỷ USD cho Tesla trong tương lai. Tuần trước, hãng gây chú ý khi trình diễn một mẫu Model Y tự lái hoàn toàn – chiếc xe đã tự di chuyển từ nhà máy Tesla ở Austin đến tận nhà khách hàng, cách đó khoảng 30 phút lái xe, mà không cần tài xế.

Musk dự đoán rằng đến cuối năm 2026, sẽ có hàng trăm nghìn chiếc Tesla vận hành hoàn toàn tự động trên các tuyến đường tại Mỹ – phần lớn sẽ là xe cá nhân. Trong viễn cảnh mà ông vẽ ra, chủ xe có thể cho thuê phương tiện của mình thông qua mạng lưới robotaxi, hoạt động giống như Uber hay Airbnb.

Nhật Anh