EU chịu nhiều sức ép trong đàm phán thương mại với Mỹ

Vị thế bất lợi trong danh sách đàm phán

Trong bối cảnh hạn chót 9-7 đang cận kề với mức thuế quan 50% mà Washington đe dọa áp đặt lên hầu hết hàng hóa xuất khẩu của EU, giới chức Brussels đang gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm một lối thoát khỏi cuộc chiến thương mại có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế châu Âu.

Từ chỗ là đối tác quan trọng hàng đầu của Mỹ, EU giờ đây, trớ trêu thay, lại đang nhận thấy mình bị đẩy xuống cuối hàng trong danh sách ưu tiên đàm phán của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã không ngần ngại tuyên bố rằng thỏa thuận thương mại với châu Âu có thể sẽ là một trong những thỏa thuận cuối cùng mà Mỹ hoàn thành. “Tôi lạc quan rằng chúng ta có thể đạt được thỏa thuận với châu Âu. Nhưng đó có thể sẽ là một trong những thỏa thuận cuối cùng”, ông Lutnick chia sẻ trên CNBC, đồng thời bày tỏ sự không hài lòng với khối 27 quốc gia này.

Giới chức Mỹ nhìn chung coi việc đàm phán thỏa thuận thương mại với một nhóm gồm 27 quốc gia có các ưu tiên khác nhau là thách thức lớn. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 5 với Bloomberg Television đã nói rằng hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ đều đàm phán một cách “rất chân thành”, nhưng lại chỉ ra EU là một “ngoại lệ”.

Brussels hiện đang đối mặt với một tình thế nghiêm trọng khi Washington đe dọa áp đặt mức thuế quan 50% lên gần như toàn bộ hàng xuất khẩu của EU nếu không đạt được thỏa thuận trước ngày 9-7. Theo ước tính của EU, các mức thuế do Tổng thống Donald Trump áp đặt hiện bao phủ khoảng 380 tỉ euro (434 tỉ đô la) hàng hóa, tương đương với 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của khối này sang Mỹ. Đây không chỉ bao gồm mức thuế cơ bản 10% mà còn có cả mức thuế 25% đối với thép, nhôm, cùng các mức thuế ngành riêng biệt đang được cân nhắc áp dụng đối với dược phẩm và chất bán dẫn.

Mặc dù tốc độ đàm phán đã được đẩy nhanh trong thời gian qua với các cuộc gọi thường xuyên giữa Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic và các quan chức Mỹ bao gồm Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer, EU vẫn tin rằng các cuộc đàm phán có thể kết thúc sau thời hạn chót.

Chiến lược đàm phán và những nhượng bộ bất đối xứng

Hai bên hiện đang tiến hành các cuộc thảo luận chuyên sâu về các ngành quan trọng như thép và nhôm, ô tô, dược phẩm, chất bán dẫn và máy bay dân dụng, cũng như các rào cản thuế quan và phi thuế quan. Trong nỗ lực tránh kịch bản xấu nhất, EU đã đưa ra một loạt đề xuất nhượng bộ đáng kể, bao gồm cam kết giảm thuế quan dần dần đối với nhiều mặt hàng trọng yếu.

Theo đó, EU đề xuất chính sách “zero - for - zero” - loại bỏ toàn bộ thuế quan đối với ô tô, hàng công nghiệp và nông sản không nhạy cảm - đồng thời sử dụng hạn ngạch tạm thời làm bước đệm chuyển tiếp nhằm hạn chế các cú sốc về giá và tạo điều kiện cho thương mại hai bên thích nghi với sự thay đổi.

Bên cạnh đó, một đề xuất khác của Ủy ban châu Âu (EC) là thúc đẩy các công ty và quốc gia châu Âu mua thêm nhiều khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ - một xu hướng thay đổi đã diễn ra kể từ khi EU quay lưng với Nga do cuộc xung đột bùng phát tại Ukraine năm 2022. Đây được xem là một trong những lĩnh vực mà EU có thể đưa ra nhượng bộ thực chất để đổi lấy sự mềm mỏng từ phía Mỹ trong các vấn đề thuế quan.

EU cũng đang tìm kiếm các lĩnh vực hợp tác mới có thể giúp làm dịu căng thẳng thương mại với Mỹ, chẳng hạn như vấn đề các khoáng sản quan trọng. Tuy nhiên, dù đã có những tiến triển, giới chức EU cũng nhận thức được rằng Mỹ đang tìm kiếm những nhượng bộ một chiều và bất kỳ thỏa thuận nào cũng có thể sẽ mang lại những lợi ích bất đối xứng cho Washington.

Một số quan chức EU đã bày tỏ lo ngại rằng chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ đưa ra những yêu sách khác, liên quan đến vấn đề thuế giá trị gia tăng của khối, các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cũng như các loại thuế kỹ thuật số mà một số thành viên áp đặt lên các gã khổng lồ công nghệ. Sẽ rất khó để các quốc gia EU đạt được sự đồng thuận về việc nhượng bộ trong những lĩnh vực này, và bất kỳ yêu cầu nào của Mỹ có thể gây tổn hại đến quyền tự chủ của EU trong các vấn đề quy định và thuế vẫn sẽ là những ranh giới đỏ mà châu Âu không thể nhượng bộ.

Kế hoạch đáp trả của EU

Bên cạnh các nỗ lực đàm phán, EU cũng không ngồi yên trước nguy cơ bị áp đặt thuế quan cao, mà đã chuẩn bị một loạt biện pháp trả đũa mạnh mẽ để phòng ngừa trường hợp các cuộc thảo luận thất bại. Khối này đã phê duyệt biện pháp áp thuế quan đối với 21 tỉ euro hàng hóa Mỹ để đáp trả các mức thuế quan kim loại của Tổng thống Donald Trump, và sẵn sàng triển khai biện pháp này một cách nhanh chóng. Các mức thuế quan mới dự kiến nhắm vào các bang nhạy cảm về mặt chính trị của Mỹ, ví dụ các sản phẩm như đậu nành từ Louisiana - quê hương của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson - cũng như các sản phẩm nông nghiệp, gia cầm và xe máy.

Ngoài ra, EU còn đang chuẩn bị một danh sách bổ sung các mức thuế đối với 95 tỉ euro sản phẩm Mỹ để đáp trả các mức thuế đối ứng và thuế ô tô của Tổng thống Donald Trump. Những biện pháp này sẽ nhắm vào các sản phẩm công nghiệp bao gồm máy bay Boeing, ô tô sản xuất tại Mỹ và rượu bourbon.

Tuy nhiên, tổng giá trị hàng hóa bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trả đũa này chỉ tương đương một phần ba trong số 379 tỉ euro hàng hóa của EU đang chịu ảnh hưởng từ các mức thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Điều này phản ánh sự bất cân xứng trong cuộc chiến thương mại giữa hai bờ Đại Tây Dương.

Một vũ khí tiềm năng khác mà EU có thể sử dụng là Công cụ Chống cưỡng chế, một khung pháp lý cho phép EU nhắm vào các lĩnh vực dịch vụ và có thể hạn chế khả năng tiếp cận các hợp đồng mua sắm công ở châu Âu của các công ty Mỹ. Công cụ này có hiệu lực từ năm 2023 nhưng chưa bao giờ được giới chức EU sử dụng. Ngoài ra, các quan chức còn nhắm đến các dịch vụ kỹ thuật số - một mục tiêu rất đáng chú ý trong bối cảnh Mỹ có thặng dư thương mại dịch vụ lên tới 109 tỉ euro với EU trong năm 2023.

EU cần có chiến lược tiếp cận bình tĩnh và thận trọng

Trong bối cảnh phức tạp hiện nay, các chuyên gia khuyến nghị EU nên áp dụng cách tiếp cận “bình tĩnh và thận trọng” - không leo thang xung đột cũng như không chấp nhận những thỏa thuận tồi, nhượng bộ quá mức. Trong trường hợp Mỹ hạ thấp các yêu cầu, EU có thể sẵn sàng cho một thỏa thuận tốt. Ngược lại, EU cần sẵn sàng cho một cuộc đàm phán lâu dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn.

Theo thời gian, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump được dự báo sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề hơn, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho EU trong đàm phán. Chẳng hạn như những bất đồng dai dẳng với Trung Quốc, sẽ khiến thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung trở nên mong manh, dễ tan vỡ, gây ra sự hỗn loạn trên thị trường tài chính. Các biện pháp pháp lý từ Tòa án Mỹ nhằm ngăn cản các kế hoạch thuế quan, cũng sẽ làm suy yếu vị thế đàm phán của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Quan trọng hơn, thuế quan có thể gây tổn hại cho Mỹ nhiều hơn so với các nền kinh tế khác, bằng cách đẩy lạm phát tăng cao và làm giảm tốc tăng trưởng. Sự suy yếu của nền kinh tế cũng sẽ gây sức ép, buộc chính quyền Tổng thống Donald Trump cần có quan điểm đàm phán mềm mỏng hơn, để tránh nguy cơ suy thoái.

Một vấn đề lớn của EU là khối này hiện không có được sự đoàn kết mạnh mẽ giữa các nước thành viên, để có thể đưa ra những biện pháp đáp trả cứng rắn với Mỹ, như cách mà Trung Quốc và Canada đã làm. Tuy nhiên, EU cũng có những lợi thế lớn từ quy mô kinh tế của mình, khi sở hữu khối lượng thương mại hàng hóa giao dịch với Mỹ cao gấp 7 lần so với Anh. Điều này đồng nghĩa với việc Washington sẽ có nhiều thứ để mất nếu quan hệ kinh tế với Brussels tan vỡ. Đây sẽ là lợi thế mà giới chức EU cần nắm chắc trong nỗ lực tìm kiếm một thỏa thuận thương mại có lợi với Mỹ.

Nguồn: Reuters, DW, Bloomberg, RAND, Politico

Ngân Diệp