EU tiếp tục gia hạn biện pháp tự vệ với thép Việt Nam có khiến doanh nghiệp thép gặp khó?
Quyết định gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép của EU sẽ có những tác động đáng kể đến ngành thép Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu thép cuộn cán nóng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu tôn mạ có thể được hưởng lợi từ quyết định này.
Ngày 25/6, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ, Luxembourg và EU, Bộ Công Thương thông báo rằng Ủy ban châu Âu (EC) đã quyết định gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép thêm hai năm nữa, kéo dài đến tháng 6/2026.
Ủy ban châu Âu tiếp tục gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép trong bối cảnh ngành thép đang gặp nhiều khó khăn.
Nhiều nước châu Âu nghi ngờ rằng Trung Quốc đang tăng cường xuất khẩu thép thông qua các nước thứ ba, đặc biệt là khu vực châu Á, vào EU. Theo Cổng Thông tin Điện tử Bộ Công Thương, quyết định gia hạn biện pháp tự vệ của EU được đưa ra sau cuộc điều tra do 14 quốc gia thành viên yêu cầu. Cuộc điều tra kết luận rằng các biện pháp tự vệ vẫn cần thiết để ngăn ngừa hoặc khắc phục thiệt hại nghiêm trọng cho ngành thép của EU.
Biện pháp tự vệ thép
Thương vụ Việt Nam tại Bỉ, Luxembourg và EU lưu ý rằng việc kéo dài và điều chỉnh quy định này được chứng minh qua áp lực nhập khẩu đáng kể trên thị trường EU, mức dư thừa thép toàn cầu cao, và sự gia tăng xuất khẩu từ Trung Quốc sang các nước thứ ba, đặc biệt là ở châu Á, dẫn đến tăng xuất khẩu từ các nước này sang EU. Báo cáo điều tra của EU chỉ ra rằng Việt Nam, Indonesia, và Malaysia đã tăng trưởng công suất từ 35% đến 95%, trong khi nhu cầu thép toàn cầu giảm hoặc tăng nhẹ.
Một số nền kinh tế khác ở Trung Đông, Nam Á và Bắc Phi, như Iran, Pakistan và Algeria, cũng chứng kiến mức tăng trưởng mất cân đối. Số lượng các biện pháp phòng vệ thương mại và hạn chế thương mại do các nước thứ ba khác áp đặt cũng tăng, gây chuyển hướng xuất khẩu trực tiếp hoặc gián tiếp vào EU.
Tháng 8/2023, Mexico tăng thuế nhập khẩu từ 15% lên 25% đối với một số sản phẩm thép. Tháng 2/2024, Brazil tăng thuế nhập khẩu đối với một số sản phẩm thép, và tháng 4/2024, Thổ Nhĩ Kỳ hạn chế xuất khẩu một số sản phẩm thép sang Israel.
Hiện tại, nhu cầu thép ở EU đang giảm đáng kể. Chủ tịch Ủy ban Thép OECD dự báo tăng trưởng nhu cầu thép toàn cầu sẽ tiếp tục chậm trong năm 2024 và 2025. Liên đoàn Công nghiệp Sắt Thép châu Âu (Eurofer) cũng chỉ ra rằng sự bất ổn kinh tế sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến tăng trưởng thị trường thép trong các quý tới.
Các điều chỉnh kỹ thuật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 và biện pháp này sẽ hết hạn vào ngày 30/6/2026, sau 8 năm áp dụng lần đầu tiên. Đây là thời gian tối đa được phép theo quy định của EU và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ủy ban châu Âu vẫn có thể xem xét điều chỉnh biện pháp này trước ngày 30/6/2026 nếu thấy cần thiết.
EU hiện là một trong những thị trường xuất khẩu thép quan trọng của Việt Nam. Nhờ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực từ ngày 1/8/2020, xuất khẩu thép của Việt Nam sang EU liên tục tăng trưởng tích cực.
Tháng 11/2021, lần đầu tiên thép lọt vào top các mặt hàng có giá trị xuất khẩu 10 tỷ USD. Trong năm 2023, xuất khẩu thép của Việt Nam đạt 11,1 triệu tấn, trị giá 8,35 tỷ USD, tăng 32,6% về lượng và 4,5% về trị giá so với năm 2022.
Các thị trường xuất khẩu chính của thép Việt Nam bao gồm ASEAN (3,5 triệu tấn, trị giá 2,4 tỷ USD) và EU (2,55 triệu tấn, trị giá 1,89 tỷ USD). Các mặt hàng thép xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam là thép cuộn, thép mạ kẽm, thép thanh, thép tấm và thép mạ màu.
Thách thức và cơ hội cho DN thép
Quyết định của EU về việc gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép có thể có những ảnh hưởng đáng kể đến ngành thép Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Hòa Phát và Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh.
Với mức giới hạn 15% đối với thép HRC nhập khẩu từ Việt Nam, theo Bộ phận phân tích của Chứng khoán Maybank, các doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể xuất khẩu khoảng 140.000 tấn thép HRC/quý tương đương 560.000 tấn/năm mà không phải chịu thêm thuế quan. Điều này có thể làm giảm sản lượng xuất khẩu và ảnh hưởng đến doanh thu của các công ty thép lớn.
Theo phân tích của VnBusiness dựa trên báo cáo tài chính của nhiều doanh nghiệp thép lớn trong nước, doanh số bán thép có cải thiện hơn nửa cuối năm 2023 nhưng tính chung cả năm vẫn rất khiêm tốn. Như Tập đoàn Hòa Phát, báo cáo tài chính kiểm toán 2023 cho thấy doanh thu ghi nhận đạt 120.355 tỷ đồng – giảm 16% so với năm 2022. Lợi nhuận sau thuế đạt 6.800 tỷ đồng, giảm 19% so với năm 2022, trong đó sản phẩm thép giảm 22% lợi nhuận so với cùng kỳ.
Tập đoàn Hoa Sen, lũy kế 6 tháng đầu năm niên độ tài chính 2023 – 2024, doanh thu đạt 18.321 tỷ đồng, tăng 23% so với cùng kỳ; lợi nhuận sau thuế ghi nhận 422 tỷ đồng, so với cùng kỳ lỗ 424 tỷ đồng.
Thép Nam Kim ghi nhận doanh thu 18.621 tỷ đồng, hoàn thành 93% so với kế hoạch và lợi nhuận trước thuế ghi nhận 177 tỷ đồng, hoàn thành 44% so với kế hoạch lãi 400 tỷ đồng trong năm 2023.
Doanh thu của Tôn Đông Á 17.435 tỷ đồng, vượt 3% so với kế hoạch và lợi nhuận sau thuế đạt 284 tỷ đồng, vượt 42% so với kế hoạch lãi 200 tỷ đồng trong năm 2023. Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2024 vào ngày 28/6, Tôn Đông Á đặt mục tiêu tổng sản lượng bán hàng đạt 780.000 tấn, tăng 0,6% so với năm trước. Kế hoạch tài chính cho năm 2024 đặt mục tiêu doanh thu 18.000 tỷ đồng, trong đó lợi nhuận sau thuế 300 tỷ đồng, tăng lần lượt 3,2% và 5,6% so với năm trước.
Theo đánh giá của Chứng khoán Maybank, Tập đoàn Hòa Phát có thể chỉ bị ảnh hưởng nhẹ về mặt sản lượng do đã đa dạng hóa thị trường và nhu cầu tại thị trường nội địa đang được cải thiện, giúp bù đắp cho sự suy giảm xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, giá bán thép HRC trung bình có thể bị ảnh hưởng do thị trường EU có mức giá bán tốt hơn so với thị trường nội địa và các thị trường khác.
Ngược lại, quyết định gia hạn biện pháp tự vệ thép của EU có thể mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôn mạ như Công ty Cổ phần Thép Nam Kim, Tập đoàn Hoa Sen, và Công ty Cổ phần Tôn Đông Á.
Việc hạn chế nguồn cung thép HRC vào EU sẽ giữ giá thép HRC ở mức cao hoặc làm chậm tốc độ giảm giá bán HRC, gia tăng chênh lệch giá thép HRC giữa các khu vực. Điều này có thể thúc đẩy biên lợi nhuận cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôn mạ của Việt Nam, giúp cải thiện tình hình tài chính.
Nhu cầu thép ở EU đang giảm đáng kể và dự báo tăng trưởng nhu cầu thép toàn cầu sẽ tiếp tục chậm trong năm 2024 và 2025. Sự bất ổn kinh tế cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng thị trường thép trong các quý tới.
Tăng thuế nhập khẩu và hạn chế xuất khẩu của các nước khác cũng có thể chuyển hướng xuất khẩu thép vào EU, gây áp lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) giúp duy trì sự tăng trưởng tích cực trong xuất khẩu thép của Việt Nam sang EU. Các doanh nghiệp cần tận dụng các ưu đãi từ hiệp định này để duy trì và mở rộng thị trường.
Trao đổi với VnBusiness, luật sư Lưu Hoàng Hải (Công ty luật CTN) cho rằng để giảm thiểu rủi ro từ các biện pháp phòng vệ thương mại, các doanh nghiệp thép Việt Nam nên tiếp tục đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường cải thiện chất lượng sản phẩm để cạnh tranh tốt hơn trên thị trường quốc tế.
Các doanh nghiệp cần tập trung vào tối ưu hóa chi phí sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh doanh để duy trì lợi nhuận trong bối cảnh thị trường biến động.
Quyết định gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép của EU sẽ có những tác động đáng kể đến ngành thép Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu thép cuộn cán nóng. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu tôn mạ có thể được hưởng lợi từ quyết định này. Để duy trì sự tăng trưởng và ổn định, các doanh nghiệp thép Việt Nam cần có chiến lược ứng phó phù hợp, tận dụng các lợi thế từ EVFTA và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
