EU tính xây 'bức tường UAV', không đơn giản

Chỉ vài giờ sau khi khoảng 20 máy bay không người lái (UAV) xâm nhập không phận Ba Lan hồi tháng trước, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố đã đến lúc châu Âu cần xây dựng một “bức tường UAV” để bảo vệ sườn phía Đông.

Những sự cố liên quan UAV tại các sân bay ở Đan Mạch và Đức trong những tuần sau đó càng củng cố quan điểm của các nhà lãnh đạo châu Âu rằng lục địa này đang rất cần được tăng cường khả năng phòng vệ trước những mối đe dọa như vậy.

Dự án “bức tường UAV” là một phép thử cho tham vọng của EU trong việc đảm nhận vai trò lớn hơn trong lĩnh vực quốc phòng - vốn từ trước đến nay vẫn là giới hạn của các chính phủ quốc gia và NATO. Dự án cũng như thể hiện khả năng của châu Âu trong việc tự chịu trách nhiệm về an ninh của mình theo yêu cầu từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định nếu không có sự ủng hộ rộng rãi từ các chính phủ châu Âu, kế hoạch này sẽ khó tiếp cận được nguồn tài trợ từ EU.

Một ngôi nhà hư hại sau khi UAV xâm phạm không phận Ba Lan ngày 9-9. Ảnh: WALL STREET JOURNAL

Máy bay chiến đấu đối đầu UAV

Các quốc gia vùng Baltic cùng với Ba Lan và Phần Lan đã đề xuất ý tưởng về một “bức tường UAV” lên Ủy ban châu Âu từ năm ngoái, người phát ngôn của lực lượng biên phòng Estonia nói với hãng tin Reuters.

Các quốc gia này đã xin tài trợ từ quỹ quản lý biên giới dân sự của EU, với mục tiêu triển khai các cảm biến và UAV nhằm chống lại hoạt động buôn người.

Dự án ban đầu không nhận được nhiều sự quan tâm ở cấp EU.

Tuy nhiên, ý tưởng này đã phát triển theo hướng tập trung hơn vào quốc phòng sau khi Phó Thủ tướng Ukraine Mykhailo Fedorov có buổi trình bày với bà von der Leyen tại Brussels hồi tháng 4 về cách Ukraine đối phó các cuộc tấn công bằng UAV của Nga.

Vụ UAV xâm phạm không phận Ba Lan ngày 9-9 càng cho thấy các quốc gia EU hiện chưa được chuẩn bị đầy đủ để đối phó mối đe dọa từ các “bầy” UAV, khiến tình hình trở nên cấp bách hơn.

NATO đã triển khai các tiêm kích F-35 và F-16, trực thăng cùng hệ thống phòng không Patriot - tổng giá trị lên đến hàng tỉ USD - để đối phó với các UAV, vốn chỉ có giá bằng một phần rất nhỏ.

“Một chiếc UAV trị giá 10.000 euro bị bắn hạ bằng tên lửa trị giá 1 triệu euro - đó là điều không thể duy trì lâu dài” - Ủy viên Quốc phòng châu Âu Andrius Kubilius, người đóng vai trò chủ chốt trong việc phát triển đề xuất này, nói.

Sự hoài nghi từ Pháp và Đức

Sau khi Ủy ban châu Âu hoàn thiện đề xuất của mình, các chính phủ EU sẽ quyết định có bật đèn xanh cho dự án hay không.

Theo các nhà ngoại giao, những quốc gia nhỏ hơn nhìn thấy nhiều giá trị hơn khi có Ủy ban châu Âu đóng vai trò điều phối trong các dự án như thế này. Nhưng các nước lớn như Pháp và Đức - vốn quen tự mình xử lý các chương trình mua sắm quy mô lớn - lại không tích cực với dự án.

Cho đến nay, cả Thủ tướng Đức Friedrich Merz lẫn Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đều chưa tỏ ra ủng hộ đề xuất này.

Tại hội nghị thượng đỉnh EU ở Copenhagen (Đan Mạch) hồi đầu tháng, ông Macron cho rằng mối đe dọa từ UAV “tinh vi và phức tạp hơn nhiều” so với ý tưởng về một bức tường UAV.

Các quốc gia muốn hợp tác xây dựng hệ thống chống UAV có thể sử dụng ngân sách quốc gia và chương trình cho vay SAFE của EU trị giá 150 tỉ euro dành cho các dự án quốc phòng.

Theo các nguồn tin, Ủy ban châu Âu có kế hoạch đổi tên dự án thành “Sáng kiến Phòng thủ UAV châu Âu”. Nếu EU công nhận dự án này là “Dự án Phòng thủ châu Âu vì Lợi ích Chung”, các nước tham gia sẽ được tiếp cận với phạm vi nguồn tài trợ rộng hơn từ EU.

Binh lính Lithuania triển khai UAV trong một cuộc tập trận ở vùng Hohenfels (Đức). Ảnh: Alex Kraus/Bloomberg

Thách thức về kỹ thuật

Dựa trên bài học từ Ukraine, các cảm biến của dự án nhiều khả năng sẽ bao gồm camera, hệ thống âm thanh phát hiện tiếng động cơ UAV, radar chuyên dụng và thiết bị dò tín hiệu vô tuyến.

“Chúng ta cần một hệ thống nhiều tầng có khả năng phát hiện, phân loại, tấn công và tiêu diệt mục tiêu” - theo ông Leet Rauno Lember, Giám đốc điều hành của Marduk Technologies (Estonia).

Theo các chuyên gia và quan chức EU, vũ khí đối phó các cuộc tấn công có thể là sự kết hợp giữa súng máy, pháo, tên lửa, tên lửa tầm ngắn, UAV đánh chặn cùng với hệ thống gây nhiễu điện tử và tia laser.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã được sử dụng để giúp nhận dạng và nhắm mục tiêu vào UAV. Các lãnh đạo doanh nghiệp dự đoán việc ứng dụng AI trong thực chiến sẽ còn tăng mạnh.

“Không có giải pháp nào phù hợp cho tất cả. Không có công nghệ nào là ‘viên đạn bạc’” - ông Dominic Surano, Giám đốc dự án đặc biệt của công ty Nordic Air Defence tại Stockholm, đơn vị phát triển hệ thống đánh chặn di động trên mặt đất, nói.

Các chuyên gia quốc phòng nhận định dự án này sẽ cần được cập nhật liên tục bởi chiến tranh bằng UAV đang phát triển rất nhanh.

Đây là câu chuyện về “phản công trước phản công”, theo ông Taras Tymochko - chuyên gia về UAV đánh chặn của tổ chức Come Back Alive.

Ông Tymochko cho biết lực lượng Ukraine đã có nhiều kinh nghiệm sử dụng UAV đánh chặn, loại vũ khí tiêu diệt mục tiêu bằng cách phát nổ gần đó.

Chiếc UAV đánh chặn đầu tiên của Ukraine tiêu diệt được một chiếc UAV Shahed của Nga vào đầu năm 2025 đã mất hiệu quả chỉ sau bốn tháng, vì Nga nhận ra có thể tăng tốc độ của Shahed từ 170 km/giờ lên hơn 200 km/giờ để né tránh, ông Tymochko nói.

Hiện nay, máy bay đánh chặn cần bay nhanh hơn đối thủ từ 30 đến 50 km/giờ mới có thể bắt kịp, vị chuyên gia cho biết thêm.

Doanh nghiệp đua nhau tham gia

Các công ty quốc phòng và công nghệ nhanh chóng đón nhận ý tưởng “bức tường UAV”, giới thiệu sản phẩm của công ty mình như một phần giải pháp.

Một số công ty - như Alpine Eagle và Quantum Systems của Đức - thậm chí đã tự phác thảo bản thiết kế về cách các tầng phòng thủ trên không và mặt đất có thể phối hợp hoạt động.

Tập đoàn Rheinmetall - công ty quốc phòng lớn nhất của Đức - cho rằng thách thức lớn nhất là phát hiện các UAV cỡ nhỏ và phòng thủ trước các cuộc tấn công theo bầy, vốn đã trở thành đặc trưng trong cuộc chiến ở Ukraine.

“Phòng thủ bằng pháo phải được ưu tiên, vì đây là biện pháp duy nhất có chi phí hợp lý” - Rheinmetall cho biết. Hãng nói thêm rằng đã nhận được đơn đặt hàng gần đây từ Đức, Đan Mạch, Hungary và Áo cho hệ thống di động Skyranger kết hợp giữa cảm biến và pháo.

Nhà sản xuất UAV Nordyn Group cho rằng việc sử dụng UAV để đánh chặn UAV là giải pháp tiết kiệm chi phí. Ông Ossian Vogel, đồng sáng lập công ty, cảnh báo không nên phát triển một “vườn” các hệ thống khác nhau khiến binh sĩ phải học cách sử dụng từng loại riêng biệt.

Nhiều hệ thống được đề xuất hiện đã có mặt trên thị trường, vì vậy EU và các quốc gia thành viên sẽ phải xác định nên mua loại nào, triển khai ở đâu và cách liên kết chúng lại, theo các quan chức và lãnh đạo doanh nghiệp.

Các chuyên gia cho rằng bất kỳ hệ thống nào cũng sẽ cần được tích hợp vào mạng lưới phòng thủ tên lửa và phòng không rộng lớn hơn của NATO.

“EU và NATO cần phối hợp chặt chẽ trong vấn đề này” - ông Camille Grand - cựu quan chức cấp cao của NATO, nay là Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hàng không Vũ trụ, An ninh và Quốc phòng Âu, nói.

Một số quan chức và lãnh đạo doanh nghiệp, như ông Jan-Hendrik Boelens - Giám đốc điều hành của Alpine Eagle, đơn vị phát triển hệ thống cảnh báo sớm và đánh chặn trên không - nhận định ý tưởng của EU có thể “đi vào vận hành trong vòng một năm nếu có đủ ý chí chính trị”.

Tuy nhiên, những người khác lại tỏ ra hoài nghi. “Chúng ta không đang nói về một khái niệm có thể được hiện thực hóa trong 3 hay năm tới mà có thể còn lâu hơn nữa” - theo Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius.

THẢO VY