EU trước ngã 3 đường với nhiều bất ổn và xung đột lợi ích tại thời điểm then chốt
Liên minh châu Âu đối mặt tuần lễ then chốt khi vừa tìm vai trò trong hòa đàm Ukraine, vừa tranh cãi về tài sản Nga bị phong tỏa, đồng thời quyết định số phận thỏa thuận thương mại Mercosur sau 20 năm đàm phán.
Brussels đứng trước quyết định mang tính bước ngoặt về hòa bình Ukraine, sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa và hoàn tất hiệp định Mercosur, với kết cục vẫn đầy bất định. Ảnh: THX/TTXVN
Tuần này được giới ngoại giao châu Âu đánh giá là "quyết định thành bại" của Liên minh châu Âu (EU), khi khối 27 thành viên phải đối mặt với ba vấn đề then chốt: định hình vai trò trong đàm phán hòa bình Ukraine, giải quyết hoạt động tài chính chưa từng có tiền lệ liên quan đến tài sản bị phong tỏa của Nga, và hoàn tất thỏa thuận thương mại Mercosur sau 20 năm đàm phán. Theo trang tin Euronews.com ngày 15/12, kết quả cuối cùng của bất kỳ vấn đề nào đều không rõ ràng, đặt uy tín và vị thế toàn cầu của EU vào tình thế thử thách gay gắt.
Đàm phán Ukraine: EU nỗ lực tìm lại tiếng nói
Vấn đề Ukraine đang là tâm điểm chú ý khi châu Âu nỗ lực thúc đẩy "một nền hòa bình công bằng". Sau một dự thảo thỏa thuận gây tranh cãi giữa Moskva và Washington làm dấy lên lo ngại về "một thỏa thuận không công bằng" và gạt bỏ châu Âu, các nhà lãnh đạo EU đã nhóm họp tại Berlin với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Mục tiêu của EU là tác động đến các điều khoản có lợi cho Ukraine, đồng thời duy trì sự tham gia của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Cả Ukraine và EU đều từ chối tham gia các cuộc thảo luận về lãnh thổ nếu chưa nhận được các đảm bảo an ninh rõ ràng.
Một điểm mới trong các cuộc thảo luận là việc Ukraine có thể từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO để đổi lấy các đảm bảo an ninh và đẩy nhanh quá trình gia nhập EU. Các báo cáo truyền thông đã đưa ra ngày gia nhập dự kiến là ngày 1/1/2027.
Tuy nhiên, một nhà ngoại giao nói với Euronews rằng điều này không thực tế vì quá trình này dựa trên năng lực và đòi hỏi một chương trình cải cách sâu rộng. Việc ấn định thời hạn là một cách để Ukraine chuyển cuộc thảo luận từ "liệu có xảy ra hay không" sang "khi nào" và đặt trách nhiệm lên vai EU, đồng thời giúp Mỹ chuyển giao thêm trách nhiệm cho khối này.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định Ukraine thuộc về EU, nhưng phải tuân thủ các bước cần thiết để gia nhập.
Khoản vay bồi thường: Bế tắc do sự phản kháng của Bỉ
Một vấn đề cấp bách khác là đề xuất sử dụng các tài sản bị đóng băng và phong tỏa của Nga tại châu Âu để cho Ukraine vay, ước tính 90 tỷ euro cho năm 2026 và 2027. Đề xuất này nhằm đảm bảo Nga – chứ không phải người đóng thuế châu Âu – gánh chịu chi phí và thiết lập một kênh tài chính trực tiếp, tạo tiền lệ theo nguyên tắc "ai làm hỏng thì phải trả tiền".
Tuy nhiên, ý tưởng này đang đối mặt với sự phản đối gay gắt từ Bỉ, quốc gia nắm giữ phần lớn tài sản bị đóng băng của Nga, với 185 tỷ euro trong tổng số 210 tỷ euro tài sản tại châu Âu. Thủ tướng Bỉ Bart de Wever phản ánh những lo ngại về sự trả đũa từ Moskva và những rắc rối pháp lý có thể xảy ra. Một nhà ngoại giao châu Âu cho biết lập trường của ông de Wever nhận được sự ủng hộ chính trị rộng rãi. Một cuộc thăm dò gần đây cho thấy 63% người Bỉ ủng hộ lập trường này.
Đại diện chính sách đối ngoại của EU, bà Kaja Kallas, cho biết khoản vay bồi thường trên đang chịu áp lực từ mọi phía, kể cả Mỹ. Lo ngại lớn là chính quyền Trump có thể sử dụng các tài sản bị đóng băng cho mục đích thương mại như một phần của thỏa thuận đầu tư hậu chiến với Nga. Để tránh điều đó, EU đã nhất trí về việc giữ các tài sản của Nga bị phong tỏa vĩnh viễn dưới quyền tài phán của mình. Tuy nhiên, nếu Bỉ và các nước khác ngăn chặn, EU có thể đã cạn kiệt các lựa chọn để khoản vay bồi thường có hiệu quả.
Thỏa thuận Mercosur: Cân bằng địa chính trị và lợi ích nông nghiệp
Nhằm đối phó với chính sách thuế quan của chính quyền Trump (đã tăng gấp ba lần thuế đối với các sản phẩm sản xuất tại châu Âu) và đa dạng hóa quan hệ thương mại, EU đang tiến gần hơn bao giờ hết đến việc hoàn tất thỏa thuận Mercosur với Brazil, Argentina, Paraguay và Uruguay sau hơn 20 năm đàm phán. EU coi đây là một yêu cầu địa chính trị thiết yếu, khẳng định vai trò là người bảo vệ thương mại dựa trên luật lệ.
Tuy nhiên, việc đạt được đa số đủ điều kiện để thông qua dự luật vẫn còn chưa chắc chắn. Pháp đang kêu gọi hoãn cuộc bỏ phiếu, cùng với Ba Lan và Hungary phản đối hiệp ước. Bỉ dự định bỏ phiếu trắng, Áo nghiêng về phía phản đối. Lập trường của Hà Lan, Ireland và Italy vẫn chưa rõ ràng.
Pháp lập luận rằng những lo ngại của họ về cạnh tranh không lành mạnh và các tiêu chuẩn môi trường là chính đáng. Ngược lại, những người ủng hộ thỏa thuận, bao gồm Đức và Tây Ban Nha, cho rằng vấn đề đã được giải quyết thỏa đáng và thỏa thuận này cần được nhìn nhận trong bối cảnh địa chính trị phức tạp và rộng lớn hơn.
Một nhà ngoại giao từ quốc gia ủng hộ thỏa thuận cảnh báo rằng châu Âu sẽ trông "kì cục" nếu không hoàn tất thỏa thuận Mercosur trước cuối năm nay. Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen dự kiến bay đến Brazil vào ngày 20/12, nhưng chuyến đi phụ thuộc vào kết quả cuộc bỏ phiếu.
Ba vấn đề trên cho thấy EU đang phải đối mặt với thách thức kép: khẳng định vai trò địa chính trị độc lập trên trường quốc tế trong khi phải giải quyết những xung đột lợi ích và bất đồng nội bộ.
