Fed hạ lãi suất có giúp Chính phủ Mỹ bớt gánh nặng nợ nần?

Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Trong cuộc họp chính sách tiền tệ diễn ra vào trung tuần tháng 9, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã cắt giảm lãi suất - một động thái mà Tổng thống Donald Trump đã muốn Fed thực hiện từ lâu để giúp Washington giảm bớt gánh nặng tiền lãi.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng việc Fed giảm lãi suất không thực sự giúp Chính phủ Mỹ giảm được số tiền lãi phải trả. Mức giảm lãi suất quỹ liên bang 0,25 điểm phần trăm của Fed có thể giảm chi phí vay nợ của Chính phủ liên bang khi phát hành tín phiếu kho bạc ngắn hạn (T-bills). Đó là những khoản vay có thời hạn ngắn, chỉ từ 4 tuần, với lãi suất về cơ bản diễn biến cùng nhịp với lãi suất của Fed. Bởi vậy, khi Fed hạ lãi suất điều hành, lãi suất của các tín phiếu này cũng nhanh chóng giảm theo.

GÁNH NẶNG TIỀN LÃI

Nhưng chiếm khoảng 80% khối nợ liên bang Mỹ là trái phiếu kho bạc trung hạn (notes) và trái phiếu kho bạc dài hạn (bonds), có thời hạn dao động từ 2 đến 30 năm. Lãi suất ghi trên những trái phiếu này được chốt ở thời hạn phát hành trái phiếu. Ngay cả trong trường hợp lãi suất dài hạn phản ánh ngay lập tức việc Fed hạ lãi suất, sẽ mất nhiều năm để nợ mới với mức lãi thấp hơn thay thế hoàn toàn các trái phiếu trung hạn và dài hạn đáo hạn.

“Không thể tạo ra được một sự thay đổi mạnh mẽ đối với khoản thâm hụt ngân sách hàng năm đang tiến gần tới mốc 2 nghìn tỷ USD. Đây chỉ là một động thái cắt giảm lãi suất đối với một tỷ lệ quá nhỏ trong tổng khối nợ của liên bang”, chuyên gia cấp cao Jessica Ridle của Viện Manhattan ở New York nhận định trong một cuộc trao đổi với tờ báo Wall Street Journal.

Chưa kể, lãi suất đi vay dài hạn ở Mỹ không phải lúc nào cũng biến động cùng nhịp với lãi suất ngắn hạn. Khi cân nhắc về việc cho Chính phủ Mỹ vay tiền trong 10-30 năm, nhà đầu tư trái phiếu còn tính đến nhiều yếu tố như rủi ro lạm phát, nguy cơ đối với sự độc lập của Fed và chính sách tài khóa. Những yếu tố đó có thể đồng nghĩa với đường cong lợi suất dốc hơn và phần bù kỳ hạn cao hơn - tức là các trái phiếu có kỳ hạn càng dài thì lãi suất phải càng cao, hay Chính phủ Mỹ phải trả mức lãi cao hơn để vay những khoản vay có kỳ hạn dài hơn.

Mối lo về triển vọng tài khóa của Mỹ và sự bấp bênh chính sách - nguyên nhân dẫn tới làn sóng giao dịch “sell America” (“bán tài sản Mỹ”) trong năm nay - sẽ ảnh hưởng nhiều tới thị trường trái phiếu hơn là việc cắt giảm lãi suất ngắn hạn, theo ông Jared Bernstein, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn kinh tế Nhà Trắng thời Tổng thống Joe Biden. “Nhà đầu tư có vẻ vẫn sẽ đòi hỏi phần bù kỳ hạn khi cho Chính phủ Mỹ vay tiền”, ông Bernstein nói với Wall Street Journal.

Hạng mục tiền lãi phải trả hàng năm đang đóng một vai trò ngày càng lớn trong ngân sách liên bang, vì cứ mỗi 7 USD mà Chính phủ Mỹ tiêu hiện nay lại có khoảng 1 USD là tiền trả lãi. Bình quân trong vòng 50 năm qua, tiền lãi nợ công tương đương khoảng một nửa chi tiêu cho quân sự. Hiện nay, tiền lãi nợ công đã vượt chi tiêu quân sự của Mỹ.

Chính phủ Mỹ rơi vào tình trạng nợ chồng nợ là do các kế hoạch giảm thuế, tăng chi tiêu cho các chương trình phúc lợi, và phản ứng khẩn cấp với đại dịch Covid-19 và khủng hoảng tài chính 2008-2009. Không bao gồm các khoản nợ do các cơ quan liên bang nắm giữ, nợ công của Mỹ do các nhà đầu tư nắm giữ đang tiến gần mức tương đương 100% tổng sản phẩm trong nước (GDP) và cách không xa mức kỷ lục 106% của thời kỳ hậu Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Khối nợ khổng lồ khiến cho Chính phủ Mỹ trở nên nhạy cảm với lãi suất hơn nhiều so với trước kia. Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), cứ mỗi 0,1 điểm phần trăm tăng thêm trong tất cả các lãi suất ở nước này sẽ khiến Chính phủ Mỹ tốn thêm 351 tỷ USD trả lãi trong vòng 1 thập kỷ. Số tiền này lớn hơn con số mà Washington có thể tiết kiệm được từ việc xóa bỏ trợ cấp cho ô tô điện và điện mặt trời trong dân cư trong đạo luật chi tiêu và giảm thuế khổng lồ của ông Trump.

NHỮNG LỰA CHỌN ĐỂ GIẢM TIỀN LÃI NỢ CÔNG

Khi gây sức ép đòi Fed hạ lãi suất, Tổng thống Trump lập luận rằng lãi suất thấp hơn sẽ giúp giảm chi phí đi vay của Chính phủ Mỹ. “Do lãi suất đang cao, chúng ta phải trả tiền lãi nhiều hơn”, ông Trump nói vào tháng 6 khi ông chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell quá chậm chạp trong việc hạ lãi suất. Tuy nhiên, như đã phân tích ở trên, lãi suất - đối với cả các khoản nợ ngắn hạn và dài hạn - cần phải được duy trì ở mức thấp trong nhiều năm mới có thể tạo ra được sự thay đổi đáng kể trong số tiền trả lãi.

Bất kỳ khoản tiền nào mà Chính phủ Mỹ có thể tiết kiệm được trong việc trả lãi cũng khó có thể đạt được tới con số mà ông Trump kỳ vọng. Ông chủ Nhà Trắng có ý nói rằng Mỹ có thể tiết kiệm được 900 tỷ USD tiền trả lãi mỗi năm nếu Fed hạ lãi suất 3 điểm phần trăm - lớn gấp 12 lần so với mức giảm lãi suất mà Fed đưa ra vào hôm 17/9. Và ước tính đó cũng dựa trên giả thiết rằng lãi suất đi vay bình quân của Chính phủ Mỹ sẽ giảm cùng với lãi suất của Fed.

Năm nay, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm chủ yếu dao động trong vùng 4-4,7%. Gần đây, lợi suất của kỳ hạn này giảm do, có lúc xuống dưới 4%, do nhà đầu tư đặt cược rằng Fed sắp giảm lãi suất. Nhưng sau khi Fed hạ lãi suất, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm đã tăng trở lại, có lúc lên gần 4,15%.

Có một lựa chọn để giảm bớt chi phí đi vay của Chính phủ Mỹ là Bộ Tài chính nước này thay đổi cơ cấu kỳ hạn của trái phiếu được phát hành, tăng tỷ trọng tín phiếu ngắn hạn trong lúc lãi suất ngắn hạn đang thấp. Nhưng ông Stephen Miran - nhà kinh tế trưởng của ông Trump và mới được bổ nhiệm vào Hội đồng Thống đốc Fed - vào năm ngoái lập luận rằng chính quyền Biden đã vay ngắn hạn quá nhiều. Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Scott Bessent cũng đưa ra lập luận tương tự.

Năm nay, giới chức Bộ Tài chính Mỹ đã phát tín hiệu rằng họ có thể tăng vay bằng tín phiếu ngắn hạn và rằng lãi suất dài hạn đang quá cao. Washington cũng kỳ vọng sự phát triển của thị trường tiền số stablecoin sẽ làm gia tăng nhu cầu tín phiếu kho bạc Mỹ.

Một lựa chọn khác để Mỹ giảm chi phí lãi vay là tăng phát hành trái phiếu dài hạn khi lãi suất dài hạn đang thấp, như họ đã làm trong thời gian đại dịch Covid-19, thời điểm nhà đầu tư xem trái phiếu kho bạc Mỹ là một tài sản đặc biệt an toàn. Lãi suất bình quân của trái phiếu kho bạc Mỹ trung và dài hạn vượt 2,5% trước đại dịch, sau đó giảm tới 1,7% vào đầu năm 2022 - theo dữ liệu của ngân hàng Bank of America. Nhưng lãi suất bình quân đó đã vượt 3% trong năm nay và tiếp tục tăng lên.

“Có một cách tư duy là Chính phủ Mỹ nên đảo nợ ở lãi suất thấp hơn, mỗi khi có cơ hội. Và họ đã làm như vậy”, trưởng chiến lược lãi suất của công ty TD Securities, ông Gennadiy Goldberg, nhận xét.

Theo chuyên gia cấp cao Robin Brooks của viện Brookings Institution, trong dài hạn, việc gây áp lực đòi Fed giảm lãi suất nhằm mục đích Chính phủ Mỹ giảm bớt gánh nặng lãi vay có thể sẽ phản tác dụng. Việc Fed tập trung quá mức vào lãi suất dài hạn có thể đẩy cao nỗi lo sợ về lạm phát, do đó đẩy lãi suất dài hạn tăng lên.

“Một điều rất quan trọng là Fed phải giữ được sự độc lập. Dần dần, niềm tin được xây dựng thông qua sự độc lập của Fed sẽ là cách để đưa lãi suất giảm xuống”, ông Brooks nói.

An Huy