Fed tuyên bố 'không lùi bước' trước áp lực từ Nhà Trắng

Chủ tịch Fed Jerome Powell (bên trái) và Thống đốc Fed Lisa Cook

Mới đây, Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Lisa Cook đã chính thức đưa ra phản hồi lại cáo buộc của Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhấn mạnh rằng bà sẽ không từ chức trước những sức ép vô lý từ chính quyền.

“Tôi không có ý định để bị ép buộc phải từ chức chỉ vì một dòng tweet đặt câu hỏi về tình hình tài chính của tôi”, bà Cook nói trong thông cáo do Fed phát hành.

CUỘC ĐỐI ĐẦU GIỮA TRUMP VÀ FED

Trước đó, Tổng thống Trump đã công khai chỉ trích bà Cook trên mạng xã hội sau khi một quan chức do ông bổ nhiệm cáo buộc bà gian lận thế chấp. Cụ thể, ông Bill Pulte, người đứng đầu cơ quan quản lý hai tập đoàn thế chấp lớn Fannie Mae và Freddie Mac, đã viết trên mạng xã hội X (Twitter cũ) rằng bà Lisa Cook đã khai báo có hai nhà ở chính (primary residence) tại Ann Arbor, bang Michigan và Atlanta, bang Georgia vào năm 2021 để được hưởng lãi suất vay ưu đãi. Thông thường, lãi suất thế chấp đối với nhà thứ hai hoặc nhà mua để cho thuê sẽ cao hơn.

Trong thư gửi Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi, ông Pulte cho biết bà Cook đã mua một ngôi nhà ở Ann Arbor ngày 18/6/2021 và chỉ hai tuần sau tiếp tục mua một căn hộ ở Atlanta. Trước khi gia nhập Fed, bà từng giảng dạy tại Đại học bang Michigan. Ông Pulte còn cáo buộc bà Cook rao cho thuê căn hộ ở Atlanta.

Ngay sau động thái này từ ông Pulte, Tổng thống Donald Trump lập tức kêu gọi bà Cook từ chức. Đây được coi là bước đi mới nhất trong nỗ lực của chính quyền Trump nhằm gia tăng tầm ảnh hưởng với Fed, một trong số ít cơ quan độc lập ở Washington.

Bản thân ông Trump cũng đã nhiều lần công kích Chủ tịch Fed Jerome Powell vì không cắt giảm lãi suất, thậm chí đe dọa sa thải ông. Nếu bà Cook buộc phải rời vị trí, ông Trump sẽ có cơ hội bổ nhiệm một nhân vật trung thành, phù hợp với cam kết chỉ chọn những quan chức ủng hộ chính sách hạ lãi suất.

“Tôi luôn coi trọng mọi câu hỏi liên quan đến lịch sử tài chính cá nhân của mình với tư cách một thành viên Fed. Tôi đang rà soát lại các thông tin chính xác để có thể trả lời thỏa đáng và minh bạch mọi vấn đề”, bà Cook đáp lại.

Bill Pulte cho rằng hành động của bà Cook, nếu được xác thực, có thể cấu thành lý do chính đáng để bãi nhiệm. Theo luật pháp Mỹ, tổng thống không thể tùy tiện sa thải thống đốc Fed, trừ khi có sai phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng nhiệm vụ. Nếu ông Trump vẫn cứ tiến hành, nhiều khả năng vụ việc sẽ bị đưa ra tòa để phân định quyền hạn của tổng thống.

Đây không phải lần đầu Tổng thống Donald Trump “chĩa mũi dùi” vào Fed. Trong nhiều tháng qua, ông Trump liên tục gây sức ép yêu cầu Fed hạ lãi suất. Ông cho rằng điều này sẽ giảm chi phí vay nợ 37.000 tỷ USD của chính phủ và thúc đẩy thị trường nhà ở. Tuy nhiên, lãi suất thế chấp và nhiều loại lãi suất khác không hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của Fed. Chủ tịch Powell nhiều lần khẳng định Fed cần theo dõi thêm tác động của các mức thuế quan mà chính quyền Trump áp đặt, vì chúng có nguy cơ làm tăng lạm phát và kìm hãm tăng trưởng.

Bên cạnh đó, vào tháng trước, ông Donald Trump cũng chỉ trích ông Powell vì chi phí cải tạo hai tòa nhà trụ sở Fed tăng vọt, thậm chí ám chỉ đây có thể là lý do để sa thải chủ tịch Fed. Sau khi trực tiếp đi thị sát dự án, ông đã tạm dừng các lời đe dọa.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại buổi thị sát công trình cải tạo hai trụ sở Fed

Theo kế hoạch, chủ tịch Fed Jerome Powell sẽ hết nhiệm kỳ vào tháng 5/2026, khi đó ông Trump có quyền bổ nhiệm người thay thế. Tuy nhiên, chính sách lãi suất của Fed không chỉ do Chủ tịch quyết định mà còn do 12 thành viên trong Ủy ban Thị trường mở (FOMC) bỏ phiếu. Do vậy, ngay cả khi thay thế Chủ tịch, ông Trump cũng không chắc thay đổi được định hướng chính sách. Dù vậy, càng bổ nhiệm được nhiều thành viên trong Hội đồng Thống đốc, ông Trump càng gia tăng được tầm ảnh hưởng của mình đối với Fed, nơi vốn từ lâu được xem là cơ quan độc lập không bị chi phối bởi chính trị.

TÍNH ĐỘC LẬP CỦA FED

Fed nắm trong tay quyền lực to lớn đối với nền kinh tế Mỹ. Khi hạ lãi suất ngắn hạn, thường thực hiện trong bối cảnh kinh tế suy yếu, Fed giúp chi phí vay mượn rẻ hơn, từ đó khuyến khích chi tiêu, thúc đẩy tăng trưởng và tạo việc làm. Ngược lại, khi nâng lãi suất để hạ nhiệt nền kinh tế và kiềm chế lạm phát, Fed có thể khiến hoạt động kinh tế chững lại và làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp.

Các nhà kinh tế từ lâu vốn ưa chuộng mô hình ngân hàng trung ương độc lập, bởi cơ quan này có thể dễ dàng thực hiện những biện pháp không được lòng công chúng, như tăng lãi suất để chống lạm phát, dù khiến chi phí mua nhà, xe hơi hay đồ gia dụng tăng cao.

Tầm quan trọng của một Fed độc lập càng được củng cố sau giai đoạn lạm phát kéo dài trong thập niên 1970 - đầu 1980. Chủ tịch Fed khi đó là Arthur Burns bị cho là đã để lạm phát leo thang do nhượng bộ từ sức ép từ Tổng thống Richard Nixon, người lo ngại việc nâng lãi suất sẽ ảnh hưởng tới chiến dịch tái tranh cử năm 1972.

Đến năm 1979, Tổng thống Jimmy Carter bổ nhiệm Paul Volcker làm Chủ tịch Fed. Ông Volcker mạnh tay nâng lãi suất ngắn hạn lên mức gần 20% (so với 4,3% hiện nay). Mức lãi suất kỷ lục này gây ra suy thoái sâu, đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên gần 11% và châm ngòi cho các cuộc biểu tình khắp cả nước. Tuy nhiên, ông Volcker kiên quyết không lùi bước. Đến giữa những năm 1980, lạm phát đã giảm về mức một con số thấp. Sự quyết đoán của ông Volcker, sẵn sàng chấp nhận hy sinh kinh tế để kiểm soát lạm phát, trở thành minh chứng rõ nét cho giá trị của một Fed hoàn toàn độc lập.

Nhà đầu tư nhìn chung cũng ủng hộ một Fed độc lập, bởi cơ quan này thường quản lý lạm phát hiệu quả hơn khi không bị chi phối bởi chính trị, đồng thời các quyết định cũng dễ đoán định hơn. Các quan chức Fed thường công khai thảo luận về việc họ sẽ điều chỉnh chính sách lãi suất ra sao nếu điều kiện kinh tế thay đổi. Nếu Fed chịu ảnh hưởng chính trị, thị trường tài chính sẽ khó dự đoán và hiểu được quyết định của cơ quan này.

Điều đó không có nghĩa Fed đứng ngoài vòng kiểm soát. Chủ tịch Fed như ông Jerome Powell được Tổng thống bổ nhiệm với nhiệm kỳ 4 năm và phải được Thượng viện phê chuẩn. Tổng thống cũng bổ nhiệm 6 thành viên còn lại của Hội đồng Thống đốc với nhiệm kỳ lên đến 14 năm. Qua thời gian, các quyết định bổ nhiệm này cũng cho phép một tổng thống định hình chính sách của Fed theo hướng riêng.

Quốc hội Mỹ cũng có vai trò định hướng mục tiêu của Fed thông qua luật pháp. Năm 1977, Quốc hội giao cho Fed nhiệm vụ kép bao gồm ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm. Fed hiện định nghĩa ổn định giá cả là duy trì lạm phát quanh mức 2%. Ngoài ra, luật năm 1977 cũng yêu cầu Chủ tịch Fed phải điều trần trước Hạ viện và Thượng viện hai lần mỗi năm về kinh tế và chính sách lãi suất.

Mỹ Hân