G20 tại Nam Phi: Một trật tự kinh tế công bằng hơn

Vai trò nổi bật của Nam Phi và Nam bán cầu

Việc G20 năm nay được tổ chức tại Nam Phi mang ý nghĩa đặc biệt, cho thấy sự dịch chuyển trong cán cân kinh tế - chính trị toàn cầu và vai trò ngày càng nổi bật của các nền kinh tế mới nổi. Cùng với Ấn Độ, Brazil hay Indonesia, Nam Phi đại diện cho nhóm quốc gia đang phát triển ở Nam bán cầu, ngày càng trở thành lực lượng quan trọng trong việc định hình các định hướng kinh tế quốc tế.

Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), tổ chức tại Johannesburg, Nam Phi từ ngày 22 - 23/11. Ảnh: orfonline.org

Theo các chuyên gia, chủ đề hội nghị năm nay không chỉ phản ánh kỳ vọng của nước chủ nhà mà còn thể hiện khát vọng chung của các quốc gia đang phát triển về một trật tự kinh tế công bằng và đa cực hơn. Trong bối cảnh sức ảnh hưởng của các nền kinh tế mới nổi gia tăng mạnh mẽ, cán cân quyền lực toàn cầu đang dịch chuyển từ mô hình tập trung vào các cường quốc truyền thống sang cấu trúc đa trung tâm, nơi tiếng nói của các nước đang phát triển có trọng lượng lớn hơn.

Từ khi Liên minh châu Phi (AU) trở thành thành viên chính thức của G20 vào năm 2023, không gian đối thoại đã được mở rộng đáng kể. Những vấn đề đặc thù của châu Phi từ khủng hoảng nợ, y tế, biến đổi khí hậu đến chuyển đổi năng lượng, lần đầu tiên được đưa trực tiếp vào khuôn khổ thảo luận của nhóm các nền kinh tế hàng đầu. Đây không chỉ là bước đi mang tính biểu tượng, mà còn tạo cơ hội thực chất để châu Phi thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Tuy vậy, vai trò mới cũng đặt ra nhiều thách thức. Nam Phi cùng các nước đang phát triển cần xây dựng được một mặt trận thống nhất để tạo sức nặng trong đàm phán với các nền kinh tế lớn.

Trọng tâm nghị sự

Theo chương trình dự kiến, G20 năm 2025 sẽ tập trung thảo luận bốn nhóm thách thức lớn đối với kinh tế toàn cầu trong bối cảnh nhiều biến động.

Trước hết, khủng hoảng nợ công tiếp tục là vấn đề nổi cộm khi hơn 50 quốc gia thu nhập thấp, đặc biệt tại châu Phi, đối mặt nguy cơ vỡ nợ do gánh nặng vay mượn kéo dài, cùng tác động hậu đại dịch khiến nguồn thu suy giảm và chi phí vay tăng mạnh. Cơ cấu chủ nợ ngày càng đa dạng, gồm cả các chủ nợ truyền thống và mới nổi, đặt ra yêu cầu xây dựng một khuôn khổ xử lý nợ minh bạch và phối hợp hiệu quả hơn.

Song song đó, G20 ưu tiên thảo luận tình trạng bất bình đẳng trong phát triển, tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận vốn cho hạ tầng, năng lượng sạch, y tế, giáo dục và chuyển đổi số. Diễn đàn cũng xem xét thúc đẩy cải cách Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) nhằm nâng cao hiệu quả phân bổ và huy động nguồn lực tài chính. Ở lĩnh vực môi trường, G20 kỳ vọng củng cố các cam kết sau COP30 thông qua tăng tốc chuyển đổi năng lượng, giảm dần phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch và mở rộng nguồn tài chính xanh cho các quốc gia dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu.

Cuối cùng, trong bối cảnh địa chính trị diễn biến phức tạp và xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, ổn định chuỗi cung ứng được xem là yêu cầu cấp thiết. Trọng tâm thảo luận sẽ là xây dựng các tiêu chuẩn và cơ chế hợp tác nhằm bảo đảm dòng chảy hàng hóa, năng lượng và công nghệ diễn ra linh hoạt, an toàn và bền vững hơn.

Cân bằng kỳ vọng và thực tế

Dù được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá trong xử lý các vấn đề toàn cầu, G20 năm 2025 vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản đáng kể.

Thách thức lớn nhất là sự khác biệt lợi ích giữa các nền kinh tế phát triển và đang phát triển. Các quốc gia thu nhập cao ưu tiên ổn định tài chính, cải thiện quản trị kinh tế và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng theo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Trong khi đó, nhiều nước đang phát triển - đặc biệt tại châu Phi và khu vực Nam bán cầu - tập trung vào yêu cầu cấp thiết như giảm nợ, tiếp cận vốn ưu đãi, phát triển hạ tầng và hỗ trợ thích ứng khí hậu. Chênh lệch ưu tiên khiến việc đạt đồng thuận trở nên phức tạp, nhất là khi các bên lo ngại rằng những cam kết mới có thể làm gia tăng gánh nặng tài chính hoặc hạn chế chính sách trong nước.

Thêm vào đó, bối cảnh địa chính trị cũng tác động mạnh đến tiến trình đàm phán. Cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc cùng với tác động dây chuyền của các xung đột khu vực, khiến môi trường hợp tác đa phương trở nên khó dự đoán. Các khác biệt liên quan đến thương mại, công nghệ và an ninh năng lượng có thể cản trở khả năng đạt thỏa thuận chung, đặc biệt trong những lĩnh vực như chuyển đổi năng lượng hay cải cách các thể chế tài chính quốc tế.

Một rào cản khác là hiệu quả thực thi của G20 trong những năm qua chưa đáp ứng kỳ vọng. Dù giữ vai trò quan trọng trong định hướng chính sách, nhiều cam kết liên quan đến tài chính xanh, cải cách IMF hay xử lý nợ cho các quốc gia thu nhập thấp tiến triển chậm hoặc không đạt mục tiêu. Việc thiếu cơ chế ràng buộc và giám sát độc lập khiến không ít nghị quyết chỉ dừng lại ở mức tuyên bố. Do đó, hội nghị năm nay được kỳ vọng xác định các mục tiêu cụ thể, có thể đo lường, đồng thời xây dựng cơ chế theo dõi rõ ràng với thời hạn và trách nhiệm chia sẻ cho từng thành viên.

Để nâng cao hiệu quả, G20 cũng được khuyến nghị tăng cường phối hợp với các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, WB và IMF. Sự liên kết này giúp huy động nguồn lực lớn hơn, tránh trùng lặp và thống nhất cách tiếp cận đối với các ưu tiên toàn cầu, đặc biệt trong hỗ trợ tài chính khí hậu, an ninh lương thực, cải cách nợ và phát triển bền vững. Cơ chế hợp tác đa tầng như vậy không chỉ tạo điều kiện hiện thực hóa các cam kết của G20 mà còn tăng cường ảnh hưởng của diễn đàn đối với các vấn đề toàn cầu trọng yếu.

Tầm nhìn mới cho trật tự kinh tế toàn cầu

Trong bối cảnh chuyển dịch quyền lực kinh tế toàn cầu, hội nghị G20 năm nay được đánh giá là cơ hội thúc đẩy một “trật tự hợp tác mới”, trong đó các quốc gia Nam bán cầu có tiếng nói lớn hơn trong quá trình hoạch định chính sách quốc tế.

Giới quan sát nhận định G20 2025 là dịp để các nền kinh tế hàng đầu và đặc biệt là các nước Nam bán cầu, thể hiện vai trò lãnh đạo và cùng phối hợp ứng phó với những thách thức mang tính cấp bách. Việc mở rộng không gian đối thoại, thúc đẩy công bằng trong phân bổ nguồn lực, tăng cường cam kết bảo vệ môi trường và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững được kỳ vọng góp phần định hình một trật tự kinh tế toàn cầu đa cực, công bằng và bền vững hơn.

Nếu các cam kết về thu hẹp bất bình đẳng, tăng cường tài chính xanh và thúc đẩy phát triển bền vững được hiện thực hóa, G20 2025 có thể trở thành dấu mốc quan trọng trong tiến trình xây dựng một hệ thống kinh tế quốc tế toàn diện và cân bằng hơn. Thành công của hội nghị phụ thuộc vào mức độ đối thoại, đồng thuận và hành động thực chất của các thành viên, qua đó góp phần củng cố hợp tác quốc tế trong bối cảnh thế giới nhiều biến động.

Châu Anh