'Gã khổng lồ bé nhỏ' - Vũ khí mới của Trung Quốc cạnh tranh công nghệ với Mỹ

Ngày nay, tại Trung Quốc, những “trùm” công nghệ như Alibaba và Tencent dường như không được ưa chuộng bằng đội quân “người khổng lồ nhỏ” (little giants) - thế hệ các công ty khởi nghiệp có tiềm năng nổi trội được lựa chọn vào chương trình hỗ trợ phát triển tham vọng của chính phủ.

Theo Bloomberg, chương trình của Trung Quốc nhằm nuôi dưỡng nên một ngành công nghiệp có thể cạnh tranh với thung lũng Silicon. Các công ty này thường không mấy phô trương, nhắm vào các lĩnh vực quan trọng chiến lược như robot, máy tính lượng tử và chất bán dẫn, chứng tỏ được những thành tựu nổi bật và đổi mới vượt trội.

(Ảnh minh họa)

Câu lạc bộ ưu tiên

Wu Gansha lọt vào chương trình với Uisee - công ty khởi nghiệp về lĩnh vực xe tự lái. Sau khi chính phủ xem xét và hỗ trợ công nghệ của công ty ông, uy tín và khả năng tài chính của họ tăng cao đáng kể. Năm 2021, họ gọi vốn được hơn 1 tỷ nhân dân tệ (157 triệu USD), bao gồm tiền từ một quỹ thuộc sở hữu nhà nước. Uisee cũng trở thành doanh nghiệp với giá trị ít nhất 1 tỷ USD.

“Thật vinh dự khi được mang danh hiệu người khổng lồ nhỏ. Bản chất của dự án này là các công ty cần sở hữu những năng lực mà những công ty khác không có”, Wu nói.

Theo Bloomberg, chương trình đã được khởi động hơn một thập kỷ, nhưng được chú ý trở lại sau khi Bắc Kinh thắt chặt các quy định đối với các công ty công nghệ hàng đầu như Alibaba và Tencent. “Gã khổng lồ bé nhỏ” trở thành một thước đo giá trị cho sự ủng hộ của chính phủ, dấu hiệu nói với các nhà đầu tư và nhân viên rằng một doanh nghiệp nào đó đang được “bảo vệ”. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đã thể hiện sự ủng hộ cá nhân của ông đối với chương trình này.

Theo Lee Kai-Fu, giám đốc điều hành, sáng lập viên công ty quản lý đầu tư Sinovation: “Chương trình này rất hữu ích đối với các công ty khởi nghiệp trên nhiều phương diện. Đó là một nguồn trợ cấp. Một nguồn hỗ trợ. Một vinh dự. Một con dấu phê duyệt”.

Chương trình được đánh giá là chìa khóa trong tham vọng chiến lược của Trung Quốc nhằm tái định vị ngành công nghiệp công nghệ.

Trong khoảng hai mươi năm, Trung Quốc chủ yếu theo sau hình mẫu thung lũng Silicon ở Mỹ, cho phép các doanh nhân theo đuổi tham vọng tự do. Những “đầu tàu” thành công trong giai đoạn này bao gồm công ty thương mại điện tử Alibaba, công ty truyền thông xã hội Tencent và ByteDance.

Nhưng với loạt động thái chính sách năm 2021, Bắc Kinh đã làm rõ rằng ngành công nghệ cũng phải phát triển phù hợp với các ưu tiên của chính phủ. Alibaba và Tencent phải loại bỏ các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, trong khi các công ty game phải hạn chế giờ chơi của người chơi nhỏ tuổi còn 3 giờ mỗi tuần.

Bắc Kinh muốn chuyển các nguồn lực sang những ngành quan trọng chiến lược hơn như chip và phần mềm doanh nghiệp. Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc (MIIT) liệt kê 4.762 “người khổng lồ nhỏ” từ năm 2019, nhiều doanh nghiệp ở trong các lĩnh vực như chất bán dẫn, máy móc thiết bị, dược phẩm. Được vào danh sách này, các công ty thường sẽ được được hưởng các chính sách khuyến khích từ chính quyền trung ương và địa phương như cắt giảm thuế, vay vốn và được tạo điều kiện cho các chính sách thu hút nhân tài.

Số lượng "người khổng lồ nhỏ" theo vùng ở Trung Quốc đại lục. Nguồn: Bloomberg.

Tiêu chí gắt gao

Khái niệm "gã khổng lồ bé nhỏ" có từ ít nhất là năm 2005, khi chính quyền địa phương tỉnh Hồ Nam đưa ra các chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ. MIIT tán thành chiến dịch của Hồ Nam, trong đó bao gồm các chính sách như cấp đất và hỗ trợ tài chính. Chính quyền địa phương ở những nơi khác như Thiên Tân đã bắt đầu các sáng kiến riêng.

Vào năm 2018, với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, chính phủ trung ương bắt đầu nghiêm túc thúc đẩy chương trình. MIIT công bố kế hoạch tạo ra khoảng 600 "người khổng lồ nhỏ" để phát triển các công nghệ cốt lõi. Quy trình để xác định các công ty đạt tiêu chí này được thiết lập nhằm thúc đẩy cạnh tranh và tìm ra những cái tên triển vọng nhất.

Ứng viên phải nộp đơn với một biểu mẫu dài sáu trang nêu chi tiết tình trạng tài chính, số lượng bằng sáng chế và thành tích nghiên cứu. Trong vòng tuyển chọn đầu tiên, mỗi tỉnh chỉ được đề cử không quá 10 công ty. Ba trung tâm công nghệ hàng đầu của Trung Quốc - Bắc Kinh, Thâm Quyến và Thượng Hải - chỉ có 17 ứng cử viên.

Các thành viên của câu lạc bộ hiếm hoi này nhận được tài trợ trực tiếp từ chính phủ trung ương. Vào tháng 1, Bộ Tài chính Trung Quốc đã dành ít nhất 10 tỷ nhân dân tệ để tài trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ cho đến năm 2025, với phần lớn tài trợ trực tiếp cho nghiên cứu của các công ty khởi nghiệp. Mục tiêu là tạo ra 10.000 "người khổng lồ nhỏ" vào năm 2025.

Barry Naughton, giáo sư và nhà kinh tế học về Trung Quốc tại Đại học California, San Diego, nhận định: “Rõ ràng Trung Quốc lựa chọn các công ty phụ thuộc vào chính sách và nhu cầu công nghiệp cụ thể. Họ được chọn một phần vì họ là những công ty tốt, nhưng một tiêu chí quan trọng không kém là họ phù hợp với nhu cầu chính sách cấp bách của chính phủ thời điểm hiện tại”.

Tuy nhiên, theo ông, có một số rủi ro cho mô hình này. Thành công của ngành công nghệ Trung Quốc trong 10 năm qua phần nào đến từ việc cho các công ty tự do xây dựng doanh nghiệp của họ. Theo Naughton, việc theo đổi mô hình sang tập trung vào các ưu tiên của chính phủ có nguy cơ dẫn đến lãng phí và thất bại.

Phương Anh(Nguồn: Bloomberg)