Gà nuôi ngày nay được thuần hóa từ gà lôi đỏ ở Đông Nam Á
Gà là động vật nuôi phổ biến nhất thế giới, bổ sung nguồn protein từ động vật lớn nhất cho nhân loại. Quần thể gà nuôi có khoảng 24 tỷ con, vượt trội hơn tất cả các loài chim khác về số lượng. Trong hai thế kỷ qua, các nhà sinh học đã tìm mọi cách để giải thích nguồn gốc của loài gà nuôi ngày nay.
Một phân loài của gà rừng đỏ (Gallus gallus spadiceus), được tìm thấy ở phía bắc Đông Nam Á, có khả năng dẫn đến những con gà được thuần hóa đầu tiên.
NDĐT - Gà là động vật nuôi phổ biến nhất thế giới, bổ sung nguồn protein từ động vật lớn nhất cho nhân loại. Quần thể gà nuôi có khoảng 24 tỷ con, vượt trội hơn tất cả các loài chim khác về số lượng. Trong hai thế kỷ qua, các nhà sinh học đã tìm mọi cách để giải thích nguồn gốc của loài gà nuôi ngày nay.
Và giờ đây, nghiên cứu sâu rộng đầu tiên về bộ gen đầy đủ của loài chim kết luận rằng, khoảng 7.500 năm trước công nguyên, người dân ở miền bắc Đông Nam Á, hoặc miền nam Trung Quốc đã thuần hóa một con gà lôi đỏ đầy màu sắc. Người di cư và thương nhân sau đó mang con chim đi khắp châu Á và đến mọi châu lục, trừ Nam Cực.
Nhóm nghiên cứu do Tiến sĩ Ming-Shan Wang Viện Động vật học Côn Minh, thuộc Viện Khoa học Trung Quốc dẫn đầu đã công bố một bài báo đăng trên tờ Cell Research cho rằng, kết quả nghiên cứu này mâu thuẫn với những tuyên bố trước đây rằng gà được thuần hóa ở miền bắc Trung Quốc và lưu vực sông Ấn. Họ cũng phát hiện ra rằng tổ tiên của gà hiện đại là một phân loài của loài gà rừng đỏ có tên là Gallus gallus spadiceus.
Nhà khảo cổ học Dorian Fuller, Đại học College London, người không tham gia nghiên cứu này đánh giá, đây rõ ràng là một nghiên cứu mang tính bước ngoặt. Kết quả nghiên cứu có thể làm sáng tỏ sự xuất hiện của nông nghiệp và mạng lưới thương mại ban đầu, và những đặc điểm nào của loài chim này khiến nó trở nên hấp dẫn đối với con người.
Nhà bác học Charles Darwin từng lập luận rằng, con gà xuất phát từ loài gà rừng đỏ. Ông suy đoán việc thuần hóa đã xảy ra ở Ấn Độ. Nhưng có năm giống gà lôi sống trong một vòng cung rộng kéo dài từ các khu rừng ở Indonesia đến chân đồi Hy Lạp của Pakistan. Giống nào dẫn đến gà, và ở đâu thì không chắc chắn. Dựa trên xương gà giả định, các nhà khảo cổ học từng tuyên bố rằng, con người đã thuần hóa loài chim này 9.000 năm trước ở miền bắc Trung Quốc và 4.000 năm trước ở Pakistan.
Các nghiên cứu DNA hứa hẹn sẽ giải quyết vấn đề này. Vì vậy, nhà di truyền học Jianlin Han, Phòng thí nghiệm về Tài nguyên di truyền vật nuôi và thức ăn gia súc ở Trung Quốc đã bắt tay vào một dự án 20 năm để lấy mẫu gà làng bản địa và rừng rậm hoang dã ở hơn 120 ngôi làng trên khắp châu Á và châu Phi.
Khu vực màu đỏ được cho là nơi đã thuần hóa chim rừng thành gà nuôi ngày nay.
Nhóm của Tiến sĩ Wang đã giải trình tự bộ gen đầy đủ của 863 con chim và so sánh chúng. Kết quả cho thấy gà hiện đại có nguồn gốc chủ yếu từ các giống thuần hóa và hoang dã ở nơi hiện là Myanmar, Lào, Thái Lan và miền nam Trung Quốc. Khu vực này là một trung tâm thuần hóa, nhà di truyền học Olivier Hanotte thuộc Đại học Nottingham, đồng tác giả nói. Kết quả này xác nhận một giả thuyết được đưa ra vào năm 1994 bởi Thái tử Akishino của Nhật Bản, một nhà nghiên cứu về loài chim, trên cơ sở dữ liệu DNA của ty thể.
Nhóm nghiên cứu của Tiến sĩ Wang đã tìm thấy một số bằng chứng cho sự đóng góp của Nam Á: Một loài chim rừng có nguồn gốc từ tiểu lục địa Ấn Độ có thể đã xen kẽ với con gà sau khi thuần hóa ban đầu ở Đông Nam Á.
Gà lôi đực Gallus gallus spadiceus ở Ấn Độ. Ảnh: Wikimedia.
Nhà khảo cổ học Fuller nghi ngờ loài chim đã được thuần hóa hoàn toàn trước khi xuất hiện trồng lúa và kê ở phía bắc Đông Nam Á khoảng 4.500 năm trước. Còn nhà di truyền học Hanotte thừa nhận, cần có sự giúp đỡ của các nhà khảo cổ học để hiểu về các sự kiện của con người tạo ra sự thuần hóa.
Nhưng Jonathan Kenoyer, một nhà khảo cổ học và chuyên gia về văn minh lưu vực sông Ấn tại Đại học Wisconsin, Madison vẫn hoài nghi việc gà nuôi có nguồn gốc ở Đông Nam Á. Các nhà nghiên cứu cần phải lấy DNA cổ xưa để đối chiếu với các tuyên bố của mình, bởi vì bộ gen của các loài chim hiện đại có thể cung cấp manh mối hạn chế cho các sự kiện ban đầu trong quá trình tiến hóa của gà, nhà khoa học này phản biện.
Gà lôi cái Gallus gallus spadiceus ở Ấn Độ. Ảnh: Wikimedia.
Nghiên cứu về DNA cũng không thể hiện những điều gì đầu tiên khiến con người thuần hóa loài chim. Các giống chim ban đầu sản xuất ít trứng hơn các giống gà công nghiệp ngày nay. Một số nhà nghiên cứu cho rằng con chim ban đầu được đánh giá cao vì bộ lông kỳ lạ của nó có thể đã được thuần hóa thành gà chọi. Bán gà chọi để thi đấu vẫn là một ngành kinh doanh sinh lợi ở Đông Nam Á và giá trị cao của loài chim này có thể đã thúc đẩy các thương nhân mang chúng đi đường dài.
Trong khi đó, nhóm của nhà di truyền học Jianlin Han đang tạo ra một bộ dữ liệu khổng lồ dựa trên hơn 1.500 bộ gen gà hiện đại từ châu Á, châu Âu và châu Phi. Các nhà nghiên cứu có kế hoạch phân tích việc phân tán gà vào châu Âu và châu Phi, cũng như các biến thể di truyền đằng sau các đặc điểm như khả năng chống lại bệnh tật hoặc sản xuất nhiều trứng hơn. Theo ông Han, nghiên cứu này mở ra một trang hoàn toàn mới về bộ gen của gà.
