Gánh nặng bệnh tật từ thuốc lá

Thuốc lá không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người sử dụng mà còn gây tác động tiêu cực nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe của những người xung quanh. Một trong những ảnh hưởng lớn nhất của thuốc lá đối với môi trường chính là lượng khói thuốc độc hại mà nó thải ra.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động, tức là hít phải khói từ người hút gây ra hơn 1 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới.

Những hóa chất này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người hút mà còn gây hại cho những người xung quanh, đặc biệt là những người không hút thuốc nhưng phải sống, làm việc trong môi trường có khói thuốc.

Khói thuốc lá gây ô nhiễm cả không khí trong nhà và ngoài trời. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động, tức là hít phải khói từ người hút gây ra hơn 1 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Khói thuốc không chỉ gây các bệnh về hô hấp, mà còn làm suy giảm chất lượng không khí nghiêm trọng, nhất là tại các khu vực dân cư đông đúc.

Ngoài khói thuốc, việc sản xuất, tiêu thụ và vứt bỏ bao bì thuốc lá cũng là nguyên nhân làm tăng ô nhiễm môi trường. Những bao bì thuốc lá thường chứa các thành phần khó phân hủy như nhựa, kim loại, góp phần gia tăng chất thải rắn, gây ô nhiễm đất và nước.

Ước tính, mỗi năm có tới 4.500 tỷ đầu lọc thuốc lá bị thải ra môi trường. Không chỉ là rác thải bẩn, khói thuốc lá còn là nguyên nhân chính gây nên ô nhiễm không khí trong nhà, nơi làm việc, trường học, bệnh viện, không gian công cộng và cả ngoài trời.

Song song với những tổn hại môi trường, thuốc lá là nguyên nhân chính của nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Thuốc lá chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh mẽ cùng hàng ngàn hóa chất độc hại khác.

Việc sử dụng thuốc lá lâu dài có thể dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư phổi, ung thư miệng, họng, thực quản, dạ dày, bàng quang. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư phổi, dẫn đến hàng triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu.

Không chỉ vậy, thuốc lá còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như tắc nghẽn động mạch, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao gấp 2 đến 4 lần so với người không hút. Hút thuốc lâu dài còn gây tổn thương phổi, dẫn đến viêm phế quản mãn tính, khí phế thũng (COPD), gây khó thở, giảm chất lượng sống.

Phụ nữ mang thai hút thuốc sẽ có nguy cơ cao sảy thai, sinh non, sinh con nhẹ cân, hoặc trẻ bị tổn thương phát triển thần kinh, hô hấp. Trẻ em tiếp xúc với khói thuốc cũng dễ mắc các bệnh hô hấp, hen suyễn, viêm phổi. Hút thuốc còn làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2, khiến bệnh tiến triển nhanh hơn và khó kiểm soát đường huyết.

Đặc biệt, sự trỗi dậy nhanh chóng của các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang đặt ra mối nguy mới. Theo Bộ Y tế, tỷ lệ học sinh từ 13 đến 17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng từ 2,6% (năm 2019) lên tới 8,1% (năm 2023).

Trong khi đó, tỷ lệ người trưởng thành sử dụng cũng tăng từ 0,2% (năm 2015) lên 0,6% (năm 2021). Các sản phẩm thuốc lá mới này thường được thiết kế rất bắt mắt, đa dạng về mẫu mã, thậm chí ngụy trang thành thỏi son, bút viết, hộp sữa, đồ chơi trẻ em… nhằm thu hút giới trẻ và gây khó khăn cho việc kiểm soát.

Tác hại của thuốc lá mới không chỉ ở việc gây nghiện mạnh do nicotine tổng hợp, mà còn do nguy cơ bệnh tật cao hơn. Nicotine trong thuốc lá điện tử thường ở dạng muối, dễ thẩm thấu, ít gây khó chịu khi hít vào, làm tăng nguy cơ nghiện nhanh chóng và ngộ độc.

Với thuốc lá điện tử, việc sử dụng có thể dẫn tới các bệnh hô hấp như viêm tiểu phế quản tắc nghẽn (hay còn gọi là bệnh “phổi bỏng ngô”) do hít phải diacetyl, một chất tạo mùi thơm; viêm phổi lipid do hít phải dầu từ tinh dầu điện tử; tràn khí màng phổi, giảm chức năng phổi, mắc COPD.

Bên cạnh đó, người dùng cũng có thể mắc các bệnh tim mạch nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, suy tim do nicotine và các chất độc như carbon monoxide.

Khói thuốc điện tử còn chứa các hợp chất có khả năng gây ung thư như formaldehyde, acrolein, toluene, nitrosamine, hydrocarbon thơm đa vòng, kim loại nặng như niken và chì. Nicotine còn thúc đẩy sự phát triển khối u, gây chết tế bào, đột biến DNA. Ngoài ra, thiết bị thuốc lá điện tử có thể gây nổ, bỏng nghiêm trọng cho người dùng.

Đáng lo ngại, không chỉ người sử dụng mà những người xung quanh khi hít phải khói từ thuốc lá mới cũng có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Khói thuốc mới chứa các chất độc hại như nitrosamine, aldehyde, carbon monoxide… có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư, đột quỵ, bệnh tim mạch, hô hấp.

Theo thống kê của Bộ Y tế, riêng trong năm 2023, đã có 1.224 ca nhập viện tại các bệnh viện trên cả nước liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Trước đó, năm 2011, chi phí y tế cho chỉ 5 trong số 25 bệnh liên quan đến thuốc lá đã lên tới 24.679 tỷ đồng. Những con số này cho thấy gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế mà thuốc lá gây ra là vô cùng lớn.

D.Ngân