Gia đình 3 đời làm bánh mè '7 lửa' ở Quảng Ngãi

Lò bánh mè của gia đình bà Hoanh đã truyền qua 3 đời, lưu giữ cách làm thủ công món bánh mè thơm ngon làm từ gạo, đường và mè trắng. Gia đình bà Hoanh là gia đình duy nhất còn lại đang giữ nghề truyền thống ở làng bánh mè Trì Bình.

Để làm ra những chiếc bánh mè giữ được hương vị truyền thống phải trải qua nhiều công đoạn, mất khá nhiều thời gian. Bà Hoanh cho biết: “Gạo làm bánh mè là gạo khang dân, sau đó, vo đãi sạch, xay nhuyễn thành bột khô. Ngày xưa, không có máy xay, tôi phải giã bằng cối. Người giã, người ray bột xuống khuôn, tiếp đến cắt bánh và đem hấp. Loại mè trắng này cũng là do người dân quanh tôi trồng, mè trắng được rang chín nên bánh rất thơm”.

Hấp bánh từng khuôn trong nồi lớn. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Công đoạn nấu đường để làm bánh mè. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Công đoạn quan trọng là nấu nước đường, phải canh lửa để đường sệt lại như kẹo non, phủ lên mặt bánh mè. Nếu nấu đường không dẻo thì khi đóng gói bánh sẽ bị chảy nước, bánh mè nhanh hỏng. Nhờ khâu nấu đường canh lửa mà bánh mè có thể bảo quản từ 6-8 tháng.

Giữ lửa nhỏ đến khi đường sệt lại. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Thời gian nấu đến khi đường tới khoảng hơn 1 tiếng. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Người xưa hay gọi bánh mè là bánh “7 lửa”, bởi quy trình làm bánh trải qua bảy lần dùng lửa để hấp, nướng sấy (2 lần), nấu đường, rang mè, xông bánh và nước đường trên bếp than. Vì thế, chiếc bánh mè chứa đựng sự công phu của người làm, đồng thời nó thể hiện giá trị văn hóa truyền thống của người dân xứ Quảng. Đây là hương vị không thể thiếu trên bàn thờ ông bà, tổ tiên trong dịp tết từ xưa đến nay.

Bà Hoanh cắt bánh mè thành hình vuông để đi sấy khô bằng than. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Công đoạn sấy khô bánh. Ảnh NGUYỄN TRANG

Những chiếc bánh đã sấy khô chuẩn bị tới công đoạn tẩm đường, phủ mè trắng. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Toàn bộ quy trình làm bánh mè đều cần dùng đến than hồng để bánh có độ giòn xốp và giữ được vị bánh truyền thống với vị ngọt thanh, thơm bùi, vừa giòn vừa dẻo.

Bánh mè tẩm đường có thể để dành sử dụng từ 6-8 tháng. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Ông Phạm Đức Kỳ (64 tuổi), chồng bà Hoanh, nói: “Ngày thường, vợ chồng tôi làm 20kg gạo, khoảng 1.500 cái bánh mè, ngày tết thì gia tăng sản xuất, mỗi ngày làm hơn 40-50kg gạo, khoảng 5.000-6.000 cái bánh mè. Từ tháng 11 âm lịch đến tháng Chạp, nhu cầu mua bánh mè rất lớn, khách mua về làm quà, thờ cúng, bánh mè bán rất chạy. Hàng hóa được chở đi tiêu thụ khắp nơi trong tỉnh Quảng Ngãi, TPHCM, Đà Nẵng…”.

Những ngày này, tại nhà bà Hoanh, có khoảng 5-6 người cùng thổi lửa, làm bánh. Mỗi người một việc, họ là những người dân trong làng kiếm thêm công việc ngày cuối năm.

Sự sôi động trong căn nhà gia đình có 3 đời làm bánh mè là minh chứng cho sự hồi sinh của làng nghề truyền thống. Dù thời gian đổi thay, người dân vẫn tin dùng sản phẩm truyền thống, tuy bánh mè mộc mạc nhưng chứa đựng nét văn hóa truyền thống và tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương.

Bánh mè sau khi đã hoàn thành có vị thanh ngọt, thơm bùi. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Bà Hoanh đóng gói và dán nhãn sản phẩm, đây là cách để nhiều người biết đến bánh mè truyền thống mà hiện nay chỉ còn gia đình của bà ở làng Trì Bình làm. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Bà Nguyễn Thị Xuyến (79 tuổi) cũng qua giúp việc làm bánh cho bà Hoanh. Bà Xuyên chia sẻ: “Ngày xưa, làng Trì Bình nức tiếng chuyên làm bánh mè và là thức bánh gia truyền. Nhà tôi trước kia cũng làm, đến tôi già yếu rồi thì không còn làm nữa. Nghề làm bánh vất vả nên nhiều người dần bỏ nghề, mai một, hiện giờ chỉ còn gia đình bà Hoanh là giữ nghề này và phát triển được nghề truyền thống. Tôi nhớ nghề xưa, lúc rảnh rỗi lại qua giúp đỡ”.

NGUYỄN TRANG