Gia Lai: Đua nhau trồng sachi, 'vỡ mộng' vì cây 'tiền tỷ'
Nhiều năm trở lại đây, người dân trên địa bàn tỉnh Gia Lai đang nuôi mộng làm giàu với cây sachi. Ban đầu, giá cây sachi từ 200.000-300.000 đồng/kg, sau một thời gian ngắn rớt mạnh chỉ còn 15.000-20.000 đồng/kg. 'Vỡ mộng vàng' từ cây sachi, nhiều nhà vườn đã bỏ hoang, sản phẩm bán không ai mua…dân rơi vào thảm cảnh, 'dỡ khóc, dỡ cười'.
“Tan mộng” làm giàu từ sachi
Theo lời đồn thổi 1kg sachi có thể bán ra thị trường với giá hàng trăm nghìn đồng nên người dân ở các huyện: Chư Sê, Chư Pưh, Chư Prông, Đăk Đoa (Gia Lai) đổ xô trồng vào trồng, bất chấp việc có đầu ra hay không. Tuy nhiên, sau khi thu hoạch giá sachi liên tục lao dốc, chỉ còn 15.000-20.000 đồng/kg. Thậm chí nhiều công ty có ký hợp đồng trước đó với người dân còn cầm chừng không thu mua.
Đứng giữa vườn sachi vừa mới chặt bỏ, bà Nguyễn Thị Huế Ngọc (trú tại xã Ia Blang, huyện Chư Sê) ngao ngán nói: “Trước đây, khu vực này tôi trồng tiêu sau khi tiêu chết gia đình thấy một công ty vào ký hợp đồng trồng sachi nên chuyển qua trồng. Lúc ký hợp đồng, công ty cam kết sẽ thu mua với giá thấp nhất là 40.000 đồng, còn giá cao hơn thì sẽ phụ thuộc vào giá thị trường. Lúc đó, gia đình đầu tư trồng 600 cây trên diện tích 3 sào”.
“Sau 7 tháng sachi bắt đầu cho thu hoạch, giá sachi bắt đầu sụt giảm xuống 35.000 đồng và hiện tại chỉ còn 15.000 đồng. Phía công ty còn cầm chừng không thu mua nên gia đình tôi chặt bỏ hết rồi…”, bà Huế Ngọc kể thêm.
Trước đó vì nghe lời đồn thổi giá cao, nhiều người dân bất chấp trồng sachi.
Dù trong nhà còn đến 2 tạ sachi nhưng gia đình ông Trần Văn Thành (50 tuổi, trú tại huyện Chư Sê) cũng chẳng buồn bán. Ông Thành cho biết: “Lúc cây sachi hái bói còn bán được giá cao, công ty vẫn mặn mà với việc thu mua lắm nhưng đến khi vào vụ chính giá bắt đầu giảm chẳng thấy công ty đâu. Gọi điện cho công ty thì họ chỉ hứa đợi giá cao rồi sẽ thu mua tiếp”.
“Thực tế cho thấy, nếu công ty vẫn thu mua với giá 40.000 đồng/kg như ban đầu đã thỏa thuận thì người dân chúng tôi vẫn có lời đấy. Ai mà ngờ được giờ chỉ còn 15.000 đồng-20.000 đồng/kg, công ty hay thương lái có “ma” nào thèm mua nữa đâu…”, ông Thành nói.
Giá sachi được thổi phồng cao ngất ngưởng, sau đó bán không ai mua
Không riêng gì huyện Chư Sê, tại xã Kdang (huyện Đăk Đoa) nhiều hộ dân cũng bất chấp trồng sachi. Thậm chí nhiều hộ dân còn chặt bỏ cà phê, hồ tiêu đang sống để loại cây “tiền tỷ”. Nhưng chỉ sau 1 năm giá sachi mất giá, không có đầu ra nên dân lại chặt bỏ chuyển sang trồng chanh dây “cứu cánh”.
Là một trong những hộ đầu tiên trên địa bàn xã Kdang đưa cây sachi về trồng trong vườn cà phê của mình, anh Kyoi (làng TLeo, xã Kdang, huyện Đak Đoa) cho biết: “Hai năm trước thấy nhiều người nói trồng cây sachi có hiệu quả kinh tế cao nên đã nhờ một người bạn ở Bình Phước mua hộ hạt giống từ bên Lào gửi về ươm. Khi đó, anh Kyoi mua hạt giống với giá 600.000 đồng/kg và trồng xen trong vườn cà phê trên diện tích khoảng 1,4 ha…”.
Giá thấp, đầu ra không có nhiều hộ dân đã bỏ hoang không màng chăm sóc vườn sachi đang tươi tốt.
“Ngày đó vườn sachi phát triển tốt lắm, nhưng sau khi thu hoạch được mấy đợt thì không có ai mua nữa. Gia đình tôi cũng thu được 1 tạ, bán với giá hơn 120.000 đồng/kg nhưng sau đó giá giảm dần không có lời nên không thu hoạch. Hiện gia đình đã phá bỏ hết để trồng chanh dây rồi vì công cán chăm sóc, thu hoạch về cũng có ai mua đâu chăm làm gì khổ thêm”, anh Kyoi bộc bạch. Tương tự, 200 gốc sachi của ông Phạm Công Sơn (thôn Hà Lòng 2, xã Kdang) cũng đã bị phá bỏ trồng chanh dây vì chẳng có ai mua.
Tìm cách “cứu cánh” cho nông dân
Trao đổi với PV, ông Nguyễn Văn Hợp – Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Chư Sê cho biết: “Theo thông tin mà phòng nắm được thì hiện đầu ra của sachi bắt đầu khó khăn, một số đơn vụ đã ngừng thu mua. Riêng mô hình 3ha tại xã Ia Blang có ký kết với Công ty TNHH MTV Phương Phúc Nguyên đã bắt đầu cầm chừng trong việc thu mua hạt sachi”.
“Diện tích người dân tự phát bên ngoài khoảng 70ha, tập trung tại các xã Ia Pal, Ia Blang, thị trấn Chư Sê và xã Alba. Không chỉ giá xuống thấp mà đầu ra cũng không mấy khả quan, còn phụ thuộc vào các thương lái. Trước đó, dù đã được khuyến cáo không nên mở rộng diện tích vì sachi là loại cây mới nhưng người dân vẫn mạnh ai người nấy làm…”, ông Hợp thông tin thêm.
Nhiều nông dân trồng tự phát sachi hay trồng theo hợp đồng đều không bán được.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai, từ năm 2017 đến nay, đơn vị này đã cho phép các công ty trồng khảo nghiệm 12 ha cây Sachi trên địa bàn toàn tỉnh. Nhưng các doanh nghiệp mới chỉ thực hiện trồng khảo nghiệm khoảng 6,4 ha, tập trung chủ yếu tại ba huyện Chư Sê, Chư Pưh và Đắk Đoa.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp như Công ty TNHH MTV Sâm Phát, Công ty cổ phần Sacha Inchi Việt Nam, Công ty TNHH Macca Sachi Tây Nguyên,… đã liên kết với các hộ dân trồng khoảng 119,4ha để sản xuất, cung cấp sản phẩm Sachi đến các thị trường trong và ngoài nước.
Ông Hà Ngọc Uyển (Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai) cho biết: “Trước mắt, cây Sachi chưa được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống quốc gia, giống chưa được phép sản xuất ở Tây Nguyên, vì vậy chính quyền các địa phương cần kiểm soát, chưa cho phép mở rộng sản xuất cây Sachi”.
“Hiện tại, tỉnh chỉ cho phép khảo nghiệm ở diện hẹp và đang tiếp tục theo dõi, đánh giá tính thích nghi hiệu quả kinh tế để làm cơ sở đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống Sachi được phép sản xuất kinh doanh tại địa phương…”, ông Uyển nói.
Những vườn sachi tươi tốt đã bị phá bỏ nhường chỗ cho các loại cây mới.
“Còn khi được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống Sachi được phép sản xuất kinh doanh tại Tây Nguyên thì các doanh nghiệp cần phối hợp với các địa phương khảo sát vùng trồng, lập dự án đầu tư (đầu tư liên kết sản xuất với người dân) và thu mua nguyên liệu. Dự án cần nêu rõ khi diện tích Sachi đạt bao nhiêu thì xây dựng nhà máy sơ chế, đến diện tích bao nhiêu thì xây dựng nhà máy chế biến…”, ông Uyển cho biết thêm.
