Gia tăng số ca đột quỵ trong mùa đông lạnh, nguyên nhân và cách phòng tránh

Bệnh nhân đột quỵ đang được điều trị tích cực. Ảnh: BVCC

Theo các chuyên gia, thời tiết lạnh không chỉ gây co thắt mạch máu làm tăng huyết áp mà còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Những yếu tố này dẫn đến cả hai loại đột quỵ phổ biến là xuất huyết não và nhồi máu não. Đặc biệt, thói quen tắm khuya – rất phổ biến ở Việt Nam – là một trong những nguyên nhân chính gây ra nhiều trường hợp đáng tiếc.

Trường hợp đầu tiên xảy ra vào đêm ngày 6/12/2024, khi một đợt không khí lạnh tràn về. Bệnh nhân nam Đ.V.Đ, 45 tuổi, sống tại Hà Nội, không có tiền sử bệnh lý, đã phải cấp cứu trong tình trạng hôn mê sau khi tắm khuya. Kết quả chẩn đoán cho thấy xuất huyết não với khối máu 90 cm³. Các bác sĩ buộc phải tiến hành phẫu thuật mở sọ để giải ép áp lực não, nhưng đến nay bệnh nhân vẫn phải duy trì thở máy, điều trị tích cực và tiên lượng rất nặng.

Trường hợp thứ hai là bệnh nhân N.X.K, 42 tuổi, sống tại Hải Dương. Sau khi tắm đêm vào ngày 17/12/2024, người này đột ngột bị đau đầu, ý thức chậm dần và rơi vào hôn mê. Mặc dù được sơ cứu và chuyển đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 trong vòng ba giờ, nhưng tổn thương đột quỵ do chảy máu não quá nặng khiến bệnh nhân hôn mê sâu không còn khả năng cứu chữa.

Cả hai trường hợp đều là những người bệnh còn khá trẻ, không có bệnh lý nền. Tai biến xảy ra sau khi tiếp xúc với lạnh đột ngột, để lại hậu quả nặng nề và đe dọa tính mạng. Những trường hợp này có thể tránh được nếu biết cách phòng ngừa hợp lý.

Nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc với lạnh là một yếu tố nguy cơ lớn dẫn đến đột quỵ não, bao gồm cả đột quỵ chảy máu và nhồi máu não. Thời tiết lạnh làm co thắt mạch máu, khiến huyết áp tăng đột ngột. Điều này có thể gây vỡ mạch máu não, dẫn đến đột quỵ xuất huyết, đặc biệt vào những ngày đầu tiếp xúc với lạnh. Đồng thời, nhiệt độ thấp còn khiến cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu để thích nghi với sự trao đổi chất, làm tăng độ nhớt của máu và nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến nhồi máu não.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ trong mùa lạnh không khác nhiều so với các trường hợp thông thường. Quy tắc FAST có thể giúp bạn dễ dàng nhận biết: mặt có biểu hiện lệch, tê hoặc yếu một bên; tay bị yếu hoặc không nâng lên được; lời nói khó khăn, nói lắp hoặc không hiểu lời nói. Khi thấy những dấu hiệu này, cần gọi cấp cứu ngay lập tức vì thời gian vàng trong vòng sáu giờ đầu là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị. Ngoài các dấu hiệu trên, bạn cũng cần lưu ý các triệu chứng khác như đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thị lực hoặc mất thăng bằng đột ngột.

Khi gặp người bị đột quỵ, việc đầu tiên là gọi cấp cứu và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong lúc chờ đợi, không nên tự ý cho bệnh nhân sử dụng thuốc vì điều này có thể làm tình trạng xuất huyết não trở nên nghiêm trọng hơn. Người nhà cũng không nên cử động, lắc người bệnh, hoặc cho ăn uống để tránh nguy cơ sặc.

Một số quan niệm sai lầm như cạo gió hay nặn chanh vào miệng cũng không giúp ích gì, thậm chí có thể gây nguy hiểm. Để hỗ trợ bệnh nhân, cần đặt người bệnh nằm nghiêng một chỗ, nới lỏng quần áo và ghi lại thời gian xuất hiện triệu chứng cũng như các dấu hiệu của người bệnh để cung cấp cho nhân viên y tế.

Đột quỵ là bệnh lý cấp tính xảy ra đột ngột, thường để lại hậu quả nặng nề hoặc thậm chí gây tử vong. Tuy nhiên, đây là căn bệnh hoàn toàn có thể phòng tránh nếu biết cách chăm sóc sức khỏe trong mùa lạnh. Việc giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng đầu và cổ, là yếu tố rất quan trọng. Tránh để cơ thể thay đổi nhiệt độ đột ngột vì điều này có thể gây sốc nhiệt. Nếu tham gia hoạt động thể chất ngoài trời lạnh, nên mặc nhiều lớp áo để dễ dàng điều chỉnh theo nhiệt độ cơ thể.

Ngoài ra, cần kiểm soát huyết áp thường xuyên, đặc biệt với những người có tiền sử tăng huyết áp. Một chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều rau xanh, trái cây, ít chất béo, đường và muối cũng giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Việc vận động nhẹ nhàng khoảng 30 phút mỗi ngày là cần thiết, nhưng cần lưu ý không gắng sức quá mức trong điều kiện thời tiết lạnh. Hạn chế rượu bia và thuốc lá cũng là một biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để tầm soát, phát hiện sớm và điều trị các yếu tố nguy cơ, từ đó giúp ngăn ngừa đột quỵ hiệu quả trong mùa lạnh. Chúng ta hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình để tránh những hậu quả đáng tiếc.

Minh Nhật