Giấc mơ xe điện của Saudi Arabia đối mặt thực tế phũ phàng

Năm 2022, chính phủ Saudi Arabia đã ký thỏa thuận mua đến 100.000 xe điện của hãng Lucid Group (Mỹ) trong vòng 10 năm tới. Ảnh: Getty

Là một phần trong kế hoạch rộng lớn hơn của Thái tử Mohammed bin Salman, Thủ tướng Saudi Arabia, nhằm loại bỏ sự phụ thuộc của nền kinh tế vào dầu mỏ và tạo việc làm, Riyadh đã đầu tư ít nhất 10 tỉ đô la Mỹ vào hãng xe điện Lucid Motors có trụ sở tại Mỹ, thành lập Ceer, thương hiệu xe điện riêng của đất nước, và xây dựng một nhà máy sản xuất kim loại pin cho xe điện.

Quỹ đầu tư công (PIF), quỹ tài sản có chủ quyền trị giá 700 tỉ đô la của Saudi Arabia, đặt mục tiêu sản xuất 500.000 xe điện hàng năm vào năm 2030, tăng từ mục tiêu 150.000 vào năm 2026.

Tuy nhiên, đến tháng 12, nhà máy sản xuất xe điên duy nhất của Saudi Arabia, khai trương vào tháng 9-2023, chỉ mới lắp ráp lại khoảng 800 chiếc, dựa trên các linh kiện được cung cấp từ nhà máy của Lucid ở bang Arizona, Mỹ.

Trước đây, Saudi Arabia đã thất bại trong nỗ lực thu hút các nhà sản xuất xuất ô tô lớn. Toyota của Nhật Bản đã từ chối một thỏa thuận với Riyadh vào năm 2019, với lý do chi phí lao động cao, thiếu nhà cung cấp và thị trường địa phương nhỏ.

Khi thế giới dần rời xa ô tô chạy bằng dầu vốn đã cung cấp nguồn thu khổng lồ cho nền kinh tế của Saudi Arabia trong nhiều thập niên, các nhà phân tích cho rằng những trở ngại mà Tokyo chỉ ra vẫn còn, bên cạnh đó sự cạnh tranh rất gay gắt.

“Saudi Arabia sẽ phải đối mặt sự cạnh tranh khốc liệt từ các cường quốc sản xuất xe điện và từ các chuỗi cung ứng lâu đời. Rất nhiều thứ cần phải được thực hiện trước khi ngành công nghiệp xe điện hình thành và thực sự phát triển bùng nổ” , Gaurav Batra, nhà phân tích di động và sản xuất tiên tiến toàn cầu của hãng kiểm toán EY, bình luận.

Trung Quốc đang thống trị chuỗi cung ứng mới cũng như sản xuất xe điện. BYD của Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới sau khi vượt qua Tesla cuối năm ngoái. Đối với Saudi Arabia, một trong những khó khăn lớn nhất là thu hút các nhà sản xuất linh kiện ô tô, từ cửa ô tô cho đến động cơ.

Thương hiệu xe điện nội địa Ceer, liên doanh giữa PIF và Tập đoàn Foxconn của Đài Loan, có kế hoạch ra mắt mẫu xe điện đầu tiên vào năm 2025 nhưng vẫn chưa xây dựng nhà máy. Một nguồn thạo tin cho biết, khó có khả năng Ceer sẽ tung ra mẫu xe lưu thông trên đường trước năm 2026. Các nhà phân tích cũng hoài nghi về kết quả sản lượng lắp ráp 800 chiếc ban đầu của nhà máy của Lucid.

Hồi tháng 10, hãng xe Hyundai của Hàn Quốc và PIF đã công bố thành lập liên doanh nhà máy sản xuất động cơ đốt trong và xe điện. Liên doanh này cùng với Lucid và Ceer, sẽ tạo ra một cụm nhà máy tại Thành phố Kinh tế Quốc vương Abdullah, nằm ven bờ Biển Đỏ.

Nhưng Tatiana Hristova, chuyên gia của S&P Global Mobility, cho rằng, điều đó sẽ không đủ để thuyết phục các nhà sản xuất thiết bị gốc đến Saudi Arabia để tham gia chuỗi cung ứng, giúp nội địa hóa linh kiện ô tô. Vì vậy, Ceer sẽ mua linh kiện từ hãng xe BMW của Đức, bao gồm cả pin, bộ phận đắt nhất của xe điện.

Hồi tháng 12, Phó Chủ tịch toàn cầu của Lucid, Faisal Sultan nói với Reuters rằng Saudi Arabia cần sự hiện diện của các nhà cung cấp quan trọng. Ông tiết lộ nhà máy của Lucid ở Saudi Arabia chỉ lắp ráp lại những chiếc xe đã được lắp ráp và kiểm tra chất lượng trước đó tại nhà máy của công ty ở bang Arizona. Điều có thể cản trở việc mở rộng sản xuất trong nước vì Saudi Arabia sẽ tiếp tục nhập khẩu ô tô sản xuất từ nước ngoài.

Tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên hợp quốc ở Dubai (Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất) vào tháng 12 năm ngoái, gần 200 quốc gia đồng ý bắt đầu chuyển tiếp khỏi nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu sau khi Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), dẫn đầu là Saudi Arabia, phản đối loại bỏ dần than, dầu và khí đốt.

Saudi Arabia mong muốn đánh bóng các thông tin về tính bền vững mà nước này đang xây dựng và đã giúp hãng xe Lucid trở nên nổi bật tại các hội nghị cấp nhà nước. Chính phủ Saudi Arabia đồng ý mua tới 100.000 xe của Lucid trong 10 năm tới. Quỹ Phát triển công nghiệp Saudi Arabia (SIDF) đã cấp cho Lucid khoản vay không lãi suất 1,4 tỉ đô la vào năm 2022 để tài trợ cho việc xây dựng nhà máy. PIF sở hữu 60% Lucid và đã đầu tư ít nhất 5,4 tỉ USD vào hãng xe này tính đến tháng 8-2023.

“Tôi không nghĩ Lucid là một dự án mà PIF tham gia để kiếm được nhiều lợi nhuận. Đó là một mối quan hệ mang tính chiến lược nhiều hơn. Việc phát triển hệ sinh thái ô tô ở vương quốc dầu mỏ này một thắng lợi lớn đối với PIF”, Faisal Sultan nói.

Năm ngoái, các quan chức Saudi Arabia bày tỏ tham vọng đưa đất nước sẽ trở thành trung tâm sản xuất và cung cấp pin xe điện.

Nhưng để đạt được điều đó, Saudi Arabia cần nguyên vật liệu thô, đặc biệt là lithium. Thứ trưởng Bộ Công nghiệp và Tài nguyên Khoáng sản Saudi Arabiam, Khalid bin Saleh Al-Mudaifer nhấn mạnh, đây là một trong những kim loại pin mà nước ông tìm cách sản xuất, dù chưa có trữ lượng nào được công bố.

Robert Wilt, CEO của Công ty khai thác mỏ Maaden, được PIF hậu thuẫn, cho biết nỗ lực chiết xuất lithium từ nước muối cô đặc đang ở giai đoạn thử nghiệm. “Chúng tôi có một ngành công nghiệp ô tô đang phát triển và sẽ cần vật liệu pin xe điện. Chúng tôi có thể sẽ không tìm thấy trữ lượng của các khoáng sản đó kịp thời khi các nhà máy xe điện đang được xây dựng. Vì vậy, chúng tôi phải ra nước ngoài và tìm nguồn cung ứng”. Wilt nói.

Tháng 1 năm ngoái, PIF thành lập Manara Minerals, một liên doanh với Maaden, để thu mua khoáng sản kim loại ở nước ngoài.

Các lãnh đạo ngành công nghiệp ô tô quốc tế cho rằng, dù có trở ngại gì đi nữa, Saudi Arabia vẫn có thể có đủ tài chính để vượt qua. Andy Palmer, cựu CEO của hãng siêu xe thể thao Aston Martin (Anh), cho biết: “Tôi không xem thường PIF vì quỹ này có nguồn lực lớn đằng sau. Tiền có thể giải quyết được hầu hết mọi thứ, và sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn những gì mọi người nghĩ ban đầu”.

Theo Reuters

Khánh Lan