Giải bài toán 'khát' nhân lực xe điện

Việt Nam đặt mục tiêu một triệu ô tô điện vào năm 2030. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, một trong những nút thắt là cần giải bài toán thiếu hụt nhân lực về xe điện, nhất là nhân sự mảng nghiên cứu, phát triển (R&D).

Cần 20.000 - 25.000 kỹ sư xe điện

Tốt nghiệp Khoa Kỹ thuật ô tô (Trường Đại học Công nghệ giao thông vận tải), Nguyễn Hà Nam (SN 2001) đã xin việc tại một số gara tư nhân. Nhận thấy nhu cầu nhân sự cho mảng xe điện tăng, Nam nghỉ việc để học thêm về ngành kỹ thuật ô tô điện.

VinFast vừa triển khai chương trình tuyển dụng và đào tạo hơn 3.000 kỹ thuật viên ô tô và xe máy điện để đáp ứng nhu cầu cho các đại lý.

"Xe điện đang thiếu nhân lực. Một số đại lý xe điện ráo riết tìm người nhưng hầu hết chưa được đào tạo chuyên sâu. Em đi học để đón đầu cơ hội việc làm", Nam chia sẻ.

Theo số liệu ước tính của Bộ Công thương, Việt Nam hiện có 120.000 lao động trong ngành ô tô, nhưng chỉ 10-15% có khả năng đáp ứng yêu cầu công nghệ cao (điện - điện tử - phần mềm - pin - AI). Hầu hết nguồn nhân lực được đào tạo cho ô tô truyền thống (động cơ đốt trong). Dự kiến giai đoạn 2025-2030, mảng xe điện và linh kiện pin cần thêm 20.000-25.000 kỹ sư.

Thực tế cho thấy, thị trường ô tô điện ở Việt Nam tăng nhanh khoảng 3 năm gần đây. Doanh số xe điện bùng nổ, các hãng mở rộng sản xuất, gia tăng công nghiệp phụ trợ, mở mới hệ thống đại lý.

Tính riêng VinFast, đến nay, doanh số tích lũy ô tô thuần điện của hãng này đạt trên 200.000 xe. Chưa kể nhiều hãng xe điện khác như BYD, MG, Wuling, mới đây là Ford, cũng tham gia thị trường tiềm năng này.

Ngoài các mẫu xe thuần điện (EV), các loại xe lai như HEV, PHEV liên quan đến kỹ thuật điện, pin cũng tăng mạnh, nhờ chiến lược điện hóa của các hãng xe Nhật Bản, Trung Quốc.

Chuyển đổi, tái đào tạo từ xe xăng

Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo, nếu ngành xe điện EV tại Việt Nam phát triển mạnh, có thể tạo ra 6,5 triệu việc làm tới năm 2050, đặc biệt là vị trí có chuyên môn cao như: Sản xuất pin, hạ tầng sạc và nghiên cứu phát triển (R&D). Ngành xe xăng dầu có nguy cơ dư nhân lực hoặc phải tái đào tạo, chuyển đổi sang xe điện.

PGS.TS Trần Văn Như, Trưởng bộ môn Cơ khí ô tô, Đại học Giao thông vận tải cho biết, thị trường lao động ngành xe điện có nhu cầu rất lớn. Doanh số xe điện tăng trưởng nóng; lượng xe đã vận hành khoảng 3-4 năm lên đến hàng trăm nghìn xe. Vì thế phát sinh nhu cầu nhân sự cho sản xuất, lắp ráp và bảo dưỡng, sửa chữa xe điện.

"Tuy trường chưa mở riêng ngành đào tạo chuyên biệt cho xe ô tô điện nhưng chúng tôi đã kịp thời cập nhật thêm kiến thức về phần điện cao áp và pin, hệ thống điều khiển điện tử… đáp ứng tốt nhu cầu mảng thị trường lao động này", PGS.TS Trần Văn Như chia sẻ.

"Cơn khát" nhân lực ngành xe điện thể hiện rõ khi mới đây, VinFast tự tuyển dụng và đào tạo hơn 3.000 kỹ thuật viên ô tô và xe máy điện. Hãng cam kết chi trả 100% học phí, hỗ trợ chi phí sinh hoạt và trả lương trong quá trình học việc.

Đại diện VinFast cho biết: "Chương trình đào tạo kỹ thuật viên được thiết kế chuyên sâu, tập trung vào công nghệ ô tô, xe máy điện và các tiêu chuẩn dịch vụ toàn cầu, kéo dài 1-2 tháng. Sau khóa học, các học viên được đưa về đại lý của hãng làm việc".

Đào tạo gắn thực hành

Phân tích sâu hơn, PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc Chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô, (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng: "Hiện không quá thiếu nhân lực khối sản xuất, lắp ráp ô tô điện bởi có thể chuyển đổi từ nhân sự ô tô truyền thống sang. Nhưng thiếu nhân sự mảng nghiên cứu, phát triển (R&D) yêu cầu trình độ chuyên sâu và thời gian đào tạo lâu hơn".

Thị trường lao động ngành công nghiệp ô tô vừa thiếu, vừa yếu, cần tăng tốc đào tạo, tăng cường chất lượng thích ứng nhu cầu.

"Nhóm nhân sự dịch vụ, hậu mãi chuyển từ xe truyền thống sang xe điện, cần bồi dưỡng kiến thức chuyên sâu bởi hai loại xe khác nhau về cấu tạo động cơ, hệ thống điện cao áp và phần mềm", ông Phúc cho biết.

Để bắt kịp xu thế, nhiều trường đại học, cao đẳng, trường nghề đã mở riêng ngành đào tạo xe điện hoặc tích hợp kiến thức về xe điện trong chương trình đào tạo ô tô truyền thống.

Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp mở ngành Công nghệ xe ô tô điện; Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM có chương trình đào tạo về Công nghệ ô tô điện, tập trung vào ứng dụng thực tiễn…

Đại học Bách khoa Hà Nội đã xây dựng 2 chương trình đào tạo kỹ sư ô tô về R&D. Trong đó, một chương trình chuyên biệt về công nghệ thông tin, hệ thống điều khiển và một chương trình kỹ sư ô tô chuyên sâu đặc thù thiên về cơ khí.

"Việt Nam sẽ cần khoảng 5.000-10.000 nhân sự cho mảng nghiên cứu phát triển ngành ô tô điện từ nay đến năm 2050. Khó khăn là chúng ta đang thiếu cơ sở sản xuất thực tế để ứng dụng nghiên cứu", PGS.TS Đàm Hoàng Phúc thông tin.

Nhiều chuyên gia cho rằng, cơ chế đào tạo còn nhiều khoảng trống giữa trường học và doanh nghiệp. Cơ sở đào tạo cần liên kết với doanh nghiệp sản xuất để tăng thực hành, ứng dụng nghiên cứu vào thực tế sản xuất.

Đỗ Quang