Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh

Chiều 16/12, tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI cùng Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet tổ chức hội thảo “Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh”. Hội thảo diễn ra trong bối cảnh, kể từ ngày 1/1/2026 tới đây, gần 5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế khoán mà chuyển sang nộp thuế theo kê khai. Đây là sự thay đổi rất lớn trong đời sống xã hội và tác động không nhỏ tới cộng đồng kinh doanh.

Thêm vào đó, mới đây, Cục Thuế ban hành Quyết định số 3352/QĐ-CT ngày 31/10/2025 về triển khai Kế hoạch "60 ngày cao điểm chuyển đổi mô hình từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh"; tuy nhiên, trong thực tiễn việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai vẫn còn nhiều vướng mắc của hộ - cá nhân kinh doanh vốn quen với phương thức thủ công, thiếu nền tảng số, e ngại khi phải thay đổi.

Hội thảo được tổ chức lần này được kỳ vọng sẽ giúp tháo gỡ những khó khăn cho hộ kinh doanh khi chuyển đổi mô hình và kê khai thuế, làm sáng tỏ những "vùng xám" từ góc nhìn của các chuyên gia, từ đó giúp hộ kinh doanh yên tâm tuân thủ đúng quy định và phát triển bền vững. Hội thảo có hàng trăm tiểu thương trên địa bàn Hà Nội và các địa phương lân cận tham dự và tương tác sôi nổi với các hoạt động trong khuôn khổ sự kiện.

Để hộ kinh doanh phát triển bền vững, hòa nhập vào dòng chảy kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh, việc chuyển đổi mô hình kinh doanh và kê khai thuế cần thuận lợi, đơn giản và minh bạch. Ảnh: Ngọc Quỳnh/Bnews/vnanet.vn

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhấn mạnh vai trò, quy mô và đóng góp lớn của khu vực hộ kinh doanh đối với ngân sách, tăng trưởng và an sinh xã hội; đồng thời, khẳng định chuyển đổi mô hình quản lý thuế không nhằm gây khó, mà là bước đệm để hộ kinh doanh phát triển minh bạch, công bằng và bền vững hơn. Với vai trò là tổ chức quốc gia đại diện cộng đồng doanh nghiệp, VCCI luôn coi việc hỗ trợ và đồng hành cùng hộ kinh doanh là môt nhiệm vụ quan trọng, lâu dài và mang ý nghĩa chiến lược.

Ông Vinh cho rằng để hộ kinh doanh phát triển bền vững, hòa nhập vào dòng chảy kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh, thì quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh và phương pháp kê khai thuế cần được thực hiện một cách thuận lợi, đơn giản và minh bạch.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, ngành thuế liên tục tổ chức các kênh truyền thông, đối thoại và tọa đàm để giải đáp, giúp người nộp thuế hiểu rõ và chủ động thực hiện nghĩa vụ, đồng thời sẽ phân nhóm hỗ trợ phù hợp, kết nối từng nhóm hộ kinh doanh với các nhà cung cấp phần mềm kế toán, khai thuế, phù hợp với quy mô và điều kiện hoạt động.

Tại hội thảo, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI đã trình bày tham luận "Tác động của chuyển đổi mô hình kê khai thuế từ góc nhìn VCCI và khuyến nghị dành cho hộ kinh doanh".

Theo đó, VCCI đã tổng hợp ý kiến cộng đồng doanh nghiệp và rút ra kết luận, khi chuyển đổi lên kê khai, 49% hộ kinh doanh cho rằng chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng lên đáng kể.

Bên cạnh đó là các khó khăn khi tuân thủ quy định về hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền, bao gồm năng lực công nghệ số hạn chế, thói quen ghi chép thủ công, gánh nặng chi phí đầu tư và thủ tục phức tạp. Hộ kinh doanh cần thường xuyên cập nhật quy định pháp luật qua báo chí chính thống và cơ quan thuế. Đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động, lựa chọn các giải pháp phần mềm phù hợp với mô hình kinh doanh để công nghệ là “trợ thủ” - hộ kinh doanh “làm chủ”.

Giải pháp trên điện thoại giúp hộ kinh doanh phát hành hóa đơn và kê khai thuế. Ảnh: Mỹ Hạnh/Bnews/vnanet.vn

Ông Đỗ Tuấn Anh, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet, đồng tình với quan điểm của VCCI và nhận định, độ tuổi, ngành nghề và môi trường kinh doanh quyết định khả năng tiếp nhận công nghệ; nhóm truyền thống tiếp cận chậm hơn, cần hỗ trợ nhiều hơn về mặt công nghệ.

Vì vậy, sự thấu hiểu và đồng hành là yếu tố quyết định sự thành công của chuyển đổi số. Đơn vị này đã sơ đồ hóa các giai đoạn chuyển đổi số của hộ kinh doanh từ khảo sát, xác định điều kiện ban đầu cho đến khâu chăm sóc, hỗ trợ sau bán. Đồng hành với hộ kinh doanh, các đơn vị công nghệ cần làm rõ các câu hỏi, nhu cầu của hộ kinh doanh ở từng giai đoạn, giải quyết từng bài toán nhỏ để cùng đi tìm lời giải cho đề bài lớn là “chuyển đổi số”.

Kết thúc phiên 1, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam mang đến những góc nhìn mới qua tham luận với chủ đề: Giảm chi phí - Tăng minh bạch: Vai trò của tư vấn thuế và xây dựng văn hóa tự giác tuân thủ thuế trong thời đại mới. Thông qua những phân tích chặt chẽ của bà Cúc, hộ kinh doanh đã nắm rõ những lợi ích của việc chuyển đổi lên kê khai: hướng đến sự minh bạch, gia tăng sự tuân thủ và mở rộng cơ hội phát triển. Việc chuyển đổi mô hình được xem là bản lề quan trọng để thúc đẩy hộ kinh doanh nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật thuế, xây dựng văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp.

Đây được xem là chìa khóa then chốt để phát triển thị trường bền vững, giúp hộ kinh doanh ngày càng trưởng thành, đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh của nền kinh tế tư nhân.

Bà Nguyễn Thị Tuyết, Chủ hộ kinh doanh sản xuất nem nắm, nem tai, nem chua, thường thu mua lại trực tiếp của bà con nông dân các nguyên liệu như: lá chuối, lá sung, nên không có hóa đơn đầu vào đặt câu hỏi: "Trong trường hợp không có hóa đơn đầu vào thì tôi phải làm thế nào để tuân thủ đúng quy định về thuế?".

Đại diện một hộ kinh doanh khác đặt câu hỏi: "Gia đình bà đang có định hướng chuyển lên doanh nghiệp, nắm được thông tin về ưu đãi miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm đầu, vậy cần chuẩn bị những gì để việc chuyển đổi lên doanh nghiệp thuận lợi nhất, tạo điều kiện để vận hành hiệu quả trong giai đoạn đầu chuyển đổi?"...

Trước những băn khoăn, thắc mắc rất cụ thể và sát thực tiễn của các hộ kinh doanh, đại diện cơ quan thuế cùng các đơn vị liên quan đã trực tiếp giải đáp, làm rõ từng tình huống phát sinh, từ việc xử lý chi phí đầu vào không có hóa đơn, cách ghi nhận chứng từ thay thế theo quy định, cho đến các bước chuẩn bị về sổ sách, nhân sự và hạ tầng khi hộ kinh doanh chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp.

Thông qua phiên thảo luận, các diễn giả cũng nhấn mạnh rằng chủ trương chuyển đổi không nhằm gây khó khăn cho hộ kinh doanh, mà hướng tới việc chuẩn hóa hoạt động sản xuất - kinh doanh, tạo nền tảng minh bạch để các hộ phát triển bền vững hơn trong dài hạn.

Đồng thời, các hộ, cá nhân kinh doanh được khuyến nghị chủ động chuẩn bị từ sớm, từng bước làm quen với việc lưu trữ chứng từ, quản lý doanh thu - chi phí và sử dụng các công cụ hỗ trợ phù hợp, để quá trình chuyển đổi sang phương pháp kê khai hoặc lên doanh nghiệp diễn ra thuận lợi, hiệu quả và đúng quy định.

Theo các chuyên gia có mặt tại buổi hội thảo, “Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh" không chỉ là một sự kiện chuyên môn, mà còn là lời khẳng định cho tinh thần đồng hành, hợp lực của toàn ngành trong việc hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi từ mô hình thuế khoán sang kê khai thuận lợi và dễ dàng.

Trong thời điểm chỉ còn ít ngày nữa sẽ xóa bỏ hoàn toàn thuế khoán, hơn lúc nào hết, hộ - cá nhân kinh doanh cần nhiều hơn sự thấu hiểu, hướng dẫn sát sao và những giải pháp thực tiễn, để có thể tự tin thích ứng với cơ chế mới, vận hành đúng quy định, hạn chế rủi ro và từng bước chuẩn hóa hoạt động kinh doanh theo hướng minh bạch, bền vững.

Ngọc Quỳnh/Bnews/vnanet.vn