Giải pháp diệt sâu ăn lá hại cây quý

Hình ảnh thí nghiệm giải pháp quản lý, phòng trừ sâu ăn lá trên rừng trồng dầu rái.

Đặc biệt bị sâu tấn công là hai loài sao đen và dầu rái tại TPHCM và các tỉnh lân cận.

Loài sâu ăn lá tấn công cây đường phố

TS Nguyễn Thị Hải Hồng, Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Bộ và cộng sự vừa tìm ra phương pháp diệt sâu ăn lá hại cây trồng mà không ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.

TS Nguyễn Thị Hải Hồng cho biết, sao đen (Hopea odorata) và dầu rái (Dipterocarpus alatus), thuộc họ dầu (Dipterocarpaceae), là hai loài cây bản địa gỗ lớn thường xanh, có giá trị kinh tế cao, chiếm ưu thế trong rừng mưa nhiệt đới.

Hai loài này được xếp vào loại cây ưu tiên cho trồng rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng cảnh quan, đô thị và khu công nghiệp, được Bộ NN&PTNT (2005) đưa vào danh mục các loài cây chủ yếu tiên phong cho trồng rừng sản xuất.

Tại TPHCM, dầu rái và sao đen là loài cây chính được chọn lựa trồng dọc các tuyến đường lớn, trong các công viên và đặc biệt trồng rừng tập trung ở các huyện Củ Chi, Bình Chánh… đóng góp giá trị đặc biệt về cảnh quan đô thị và môi trường sinh thái thành phố.

Tuy nhiên, hiên nay, rừng trồng dầu rái và sao đen đã và đang phải đối mặt với sự tấn công của loài sâu ăn lá gây hại. Sâu ăn lá (Antheraea frithi) thuộc họ Ngài hoàng đế (Saturniidae), bộ Cánh vẩy (Lepidoptera). Loài sâu này đã gây hại nghiêm trọng đối với rừng trồng, cây đường phố, đặc biệt là hai loài sao đen và dầu rái.

Tại các khu rừng trồng dầu rái và sao đen của Sư đoàn 9, huyện Củ Chi (TPHCM), sâu ăn lá bắt đầu xuất hiện từ tháng 3/2017, lan rộng trên diện tích khoảng 5ha trong suốt mùa mưa. Nhiều cây bị sâu ăn trụi lá và chết.

Ngoài ra, sâu ăn lá còn tấn công các hàng cây sao đen, dầu rái ở đường phố tại TPHCM, Bình Dương, Vũng Tàu, Bình Phước và cây bàng ở Tiền Giang, Bến Tre… Việc phòng trừ còn gặp nhiều khó khăn vì chưa nghiên cứu đặc điểm sinh học, quy luật phát sinh phát triển và các biện pháp phòng trừ hợp lý.

Theo nhóm nghiên cứu, hiện trạng gây hại của sâu ăn lá đối với sao đen và dầu rái tại TPHCM có tỷ lệ gây hại trung bình và chỉ số bị hại bình quân thấp. Tỷ lệ cây phục hồi và mức độ phục hồi cao đối với 2 loài. Loài sâu ăn lá này xuất hiện gối lứa, đa pha trong cùng thời điểm trong năm.

Sâu trưởng thành bắt đầu xuất hiện giữa tháng 4, giao phối và đẻ trứng. Sâu non xuất hiện đầu tháng 5. Sâu ăn lá có thể hoàn thành từ 2 - 4 vòng đời trong năm. Kết quả khảo sát cũng xác định thành phần thiên địch (5 loài thiên địch ăn thịt và 3 loài thiên địch ký sinh) của sâu ăn lá (Antheraea frithi) trên cây dầu rái và sao đen.

Kết hợp các biện pháp diệt sâu

Theo TS Hải Hồng, độ ẩm và lượng mưa là hai yếu tố ảnh hưởng rõ nhất đến quá trình phát triển của sâu ăn lá. Loài này có vòng đời từ 50 - 91 ngày. Mỗi sâu trưởng thành cái trung bình đẻ 220 trứng, tập trung trên thân cây và bề mặt lá.

Sâu non có 5 tuổi, phân bố đều trên tán lá, gây hại mạnh ở tuổi 4 và 5. Nhộng được làm trên cây, bám vào cuống lá và mặt sau của lá, phân bố đều khắp tán lá. Có 3 - 4 lứa sâu/năm gối nhau gây hại từ tháng 4 đến tháng 10.

Về biện pháp phòng trừ, theo nhóm nghiên cứu, biện pháp lâm sinh đã làm giảm tỷ lệ bị hại cũng như chỉ số bị hại ở cả hai loài dầu rái và sao đen sau 3 tháng tác động. Các biện pháp lâm sinh áp dụng như bón phân, kết hợp phát dọn thực bì, vệ sinh rừng, thu gom tiêu diệt trứng, sâu, nhộng, trưởng thành… Hiệu quả của biện pháp lâm sinh ở mức tương đối với tỷ lệ bị hại 19,6 - 28,0% (sao đen - dầu rái) và chỉ số bị hại là 21,1 - 32,7% (dầu rái - sao đen).

Hiệu quả của bẫy đèn trong phòng trừ sâu ăn lá ở cây dầu rái và sao đen ở mức thấp đến trung bình, đạt 26,2 - 35,0% đối với tỷ lệ gây hại và 42,3 - 56,8% đối với chỉ số bị hại.

Biện pháp sinh học sử dụng thuốc sinh học chứa hoạt chất Emamectin benzoate có hiệu lực trừ sâu đạt 100% sau khi phun 1 ngày đối với sâu ăn lá tuổi 1 - 3 và 5 ngày đối với sâu tuổi 4 - 5 trong phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, hiệu lực của 2 loại thuốc ở hiện trường đạt 83,1 - 85,2% sau 10 ngày phun rừng trồng dầu rái và sao đen.

Biện pháp hóa học sử dụng thuốc hóa học chứa hoạt chất Deltamethrin có hiệu lực đạt 100%, tác dụng nhanh trong phòng trừ sâu ăn lá trong vòng 4 - 12 giờ phun thuốc trong phòng thí nghiệm. Ngoài hiện trường, hai loại thuốc trừ sâu hóa học chứa hoạt chất Cypermethrin đều có hiệu lực cao là 91,9 - 92,8% sau 10 ngày phun.

Biện pháp phòng trừ tổng hợp đã áp dụng kết hợp biện pháp lâm sinh, biện pháp vật lý và biện pháp sinh học cho thấy hiệu quả phòng trừ đạt trên 76%.

Nhật Phong