Giải pháp giảm ùn tắc giá rẻ, hiệu quả cao

Thiếu kiểm soát quan hệ cung - cầu

Trong nghiên cứu có tính hệ thống, toàn diện mới đây nhất, các chuyên gia của Trung tâm tư vấn phát triển Giao thông vận tải (GTVT), Trường Đại học GTVT đã chỉ ra một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến UTGT tại Hà Nội là sự mất cân bằng giữa cung - cầu trong giao thông. Trong đó “cầu” là nhu cầu di chuyển của người dân và phương tiện, còn “cung” là khả năng đáp ứng hoặc năng lực, công suất của hệ thống hạ tầng và dịch vụ giao thông.

Tình trạng UTGT tại TP Hà Nội hiện nay đang ở trạng thái “ba hội tụ” bất lợi. Thứ nhất là hội tụ về số lượng phương tiện cá nhân và sở hữu phương tiện cá nhân ở mức cao, liên tục gia tăng. Thứ hai là hội tụ về thời gian khi nhu cầu giao thông rất cao cùng tập trung vào các khung giờ cao điểm. Thứ ba, hội tụ về không gian khi lưu lượng phương tiện quá lớn đổ về các tuyến chính (đường xuyên tâm, vành đai, phố chính…) cũng như tập trung tại nhiều khu vực điểm nóng, đặc biệt là các “chất tải” mới như khu đô thị tập trung, khu tổ hợp thương mại, dịch vụ, văn phòng…

Mất cân bằng cung - cầu trong giao thông được thể hiện rõ qua tình trạng hạ tầng giao thông chưa đáp ứng được nhu cầu đi lại, nhiều tuyến có lưu lượng phương tiện vào giờ cao điểm cao hơn lưu lượng thiết kế từ 1,5 - 3,2 lần. Cá biệt có tuyến Vành đai 3 trên cao, lưu lượng xe gấp 8 lần so với lưu lượng thiết kế; đường Tố Hữu, Hoàng Quốc Việt, Huỳnh Thúc Kháng... vào các giờ cao điểm, lưu lượng phương tiện cũng vượt khoảng 1,8 lần so với lưu lượng thiết kế.

Ùn ứ giao thông vào giờ cao điểm trên trục đường Vành đai 3 trên cao. Ảnh: Phạm Hùng

Về cơ bản, quỹ đất dành cho phát triển hạ tầng giao thông phải chiếm từ 16 - 25% quỹ đất đô thị. Tuy vậy, con số này tại Hà Nội mới chỉ đạt khoảng 12%; tỷ lệ quỹ đất dành cho giao thông tĩnh chỉ đạt 0,3% (tỷ lệ yêu cầu là từ 3 - 5%). Hệ thống giao thông đô thị Hà Nội đang bị quá tải nặng nề do đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng còn cách xa so với tốc độ tăng dân số và tốc độ phát triển kinh tế - xã hội.

Lãnh đạo Sở Xây dựng Hà Nội chia sẻ, vận hành tự nhiên của hệ thống GTVT TP đang trong trạng thái mức nhu cầu quá lớn và tiếp tục gia tăng chất tải lên hệ thống hạ tầng, dịch vụ vận tải vốn còn hạn chế. Cùng với hai bất lợi hội tụ về thời gian và không gian đã và đang dẫn đến tình trạng UTGT phức tạp, có xu hướng ngày càng khó kiểm soát nếu không giải quyết một cách tổng thể, có hệ thống.

Thạc sĩ quản lý đô thị Phan Trường Thành nhận định, một trong những nguyên nhân chính khiến UTGT vẫn diễn biến phức tạp là Hà Nội chưa quan tâm đúng mức đến TDM, gắn TDM với phát triển giao thông bền vững. Nhiều đô thị phát triển trên thế giới đã tập trung vào TDM từ rất lâu, coi đây là giải pháp cốt lõi, lâu bền cho mạng lưới GTVT, giảm thiểu UTGT với chi phí rẻ, hiệu quả cao.

Có thể hiểu một cách đơn giản, Hà Nội cần các biện pháp cụ thể để điều tiết, giảm nhu cầu, mong muốn đi lại bằng phương tiện cá nhân của người dân, tăng nhu cầu sử dụng phương tiện vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) và phi cơ giới, qua đó giảm áp lực giao thông lên hạ tầng. Như vậy, thay vì chi rất nhiều tiền để xây dựng hạ tầng, chạy theo nhu cầu giao thông ngày càng gia tăng, TP sẽ thông qua TDM để giảm thiểu áp lực, giảm gánh nặng đầu tư, đồng thời hạn chế được thiệt hại do UTGT, ô nhiễm môi trường.

8 phần việc cụ thể

Lãnh đạo Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, TDM là nhóm giải pháp cốt lõi, cấp thiết và lâu dài nhằm giảm thiểu UTGT, tăng cường năng lực giao thông cho TP. Trong đó, cần tập trung vào 8 phần việc chính.

Một là xây dựng cơ sở dữ liệu về nhu cầu giao thông của cả các phương tiện cơ giới đường bộ cá nhân lẫn kinh doanh vận tải (xe buýt, taxi, xe công nghệ, giao hàng) và lưu lượng giao thông của TP… Từ việc phân loại đoàn xe, thu thập các thông số: thời gian, số chuyến, chiều dài di chuyển trung bình trong ngày, phạm vi hoạt động chủ yếu, lập bản đồ lưu lượng giao thông thời gian thực cho các tuyến trên mạng lưới, sẽ đưa ra các giải pháp quản lý cụ thể, chi tiết và phù hợp.

Hai là xây dựng các đề án, kế hoạch kiểm soát số phương tiện lưu thông; đặc biệt là kiểm soát mức độ sử dụng phương tiện giao thông cá nhân cho phù hợp với tình hình thực tế. Ứng dụng công nghệ tự động hóa trong quản lý, giám sát nhu cầu đi lại.

Ba là đưa ra chính sách hạn chế đăng ký mới phương tiện cơ giới cá nhân, nhất là phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch; khuyến khích chuyển đổi có kiểm soát sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch. Bảo đảm thuận lợi cho việc tăng cường VTHKCC bằng xe buýt và giao thông phi cơ giới.

Bốn là cụ thể hóa và cập nhật Nghị quyết của HĐND TP về ứng dụng công nghệ tự động hóa trong quản lý, giám sát. Triển khai thí điểm mô hình vùng phát thải thấp tại một số khu vực. Theo dõi, giám sát, đo lường để có đánh giá, tổng kết, làm cơ sở đề xuất mở rộng các khu vực “xanh” này áp dụng hiệu quả.

Năm là triển khai vào thực tế các quy định về khí thải xe mô tô, xe gắn máy lưu hành ở Việt Nam, trong đó cần nghiên cứu mức quy định nghiêm ngặt hơn áp dụng cho TP Hà Nội. Trên cơ sở số liệu thực tế, xây dựng kế hoạch loại bỏ dần các phương tiện cơ giới không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mới.

Sáu là thí điểm áp dụng phí dịch vụ đỗ xe tạm thời dưới lòng đường linh hoạt theo tình trạng giao thông. Tăng cao mức phí vào các khung giờ cao điểm để kiểm soát nhu cầu đỗ xe tạm thời, tránh ảnh hưởng đến lưu thông, gây UTGT. Tăng cao mức phí với đỗ xe thời gian dài để đảm bảo đáp ứng được số lượt nhu cầu nhiều hơn.

Bảy là thí điểm chính sách thu phí phương tiện cơ giới ra vào nội đô, phí UTGT tại một số khu vực. Theo dõi, giám sát, đo lường để có đánh giá, tổng kết làm cơ sở đề xuất mở rộng áp dụng hiệu quả.

Tám là rà soát điều chỉnh lộ trình thực hiện các Đề án: Phân vùng hạn chế hoạt động của xe máy phù hợp với cơ sở hạ tầng và năng lực phục vụ của hệ thống VTHKCC; Thu phí phương tiện cơ giới vào một số khu vực trên địa bàn có nguy cơ UTGT và ô nhiễm môi trường.

Các chuyên gia cho rằng, quá trình thực hiện các biện pháp kiểm soát nhu cầu giao thông cơ giới cá nhân phải đồng bộ với các giải pháp về cải thiện năng lực, dịch vụ của VTHKCC và giao thông phi cơ giới để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống của Nhân dân. Đặc biệt, lộ trình thực hiện nhóm giải pháp TDM cũng như các Đề án mà HĐND TP đã đưa ra cần bám sát, đồng bộ với tiến trình đầu tư, phát triện hệ thống đường sắt đô thị của Thủ đô.

Đặng Sơn