Giải quyết tranh chấp UNCLOS của Indonesia và Singapore

Indonesia và Singapore đang vướng mắc về một số vấn đề theo Công ước quốc tế về Luật Biển (UNCLOS) - Ảnh: AFP/AP

Bài liên quan

Bão nhiệt đới khiến ít nhất 97 người chết ở Indonesia và Đông Timor

Lũ lụt và lở đất khiến hàng chục người chết ở Indonesia và Đông Timor

Singapore và Brunei ‘quan ngại sâu sắc' về Myanmar, EU trừng phạt 11 quan chức quân đội

Việt Nam - Singapore mong muốn tình hình Myanmar sớm ổn định

Điều 51 của Công ước quốc tế về Luật Biển là gì?

Điều khoản quy định rằng "một Quốc gia quần đảo phải tôn trọng các thỏa thuận hiện có với các Quốc gia khác và sẽ công nhận các quyền đánh cá truyền thống và các hoạt động hợp pháp khác của các Quốc gia láng giềng ngay lập tức ở những khu vực nhất định thuộc vùng biển quần đảo". Singapore lập luận rằng các quyền tập trận quân sự truyền thống được bao gồm trong thuật ngữ "các hoạt động hợp pháp khác" và Indonesia có nghĩa vụ thực hiện để Singapore quyền tiến hành chúng.

Điều 51 cũng quy định rằng “các điều khoản và điều kiện để thực hiện các quyền và hoạt động đó, bao gồm bản chất, phạm vi và các lĩnh vực mà chúng áp dụng, theo yêu cầu của bất kỳ quốc gia nào liên quan, sẽ được quy định bởi các hiệp định song phương giữa chúng”. Ở đây một vấn đề khác nảy sinh.

Indonesia cho rằng cần có một điều kiện tiên quyết về ‘điều khoản và điều kiện’ đối với nghĩa vụ tôn trọng ‘các hoạt động hợp pháp khác’, vì các cuộc tập trận quân sự của nước ngoài trong vùng biển của Indonesia có thể gây nguy hiểm.

Thuật ngữ 'các hoạt động hợp pháp khác' trong Điều 51 nghe có vẻ mơ hồ, nhưng dựa trên hồ sơ của các cuộc đàm phán lịch sử - được các nhà làm luật UNCLOS Virginia ghi lại - "chúng tôi biết văn bản cuối cùng của Điều khoản ban đầu do Singapore và Indonesia cùng đề xuất".

Điều 51 là kết quả của một quá trình đàm phán lâu dài giữa hai nước từ năm 1974–1982. Singapore yêu cầu Indonesia cho phép các cuộc tập trận quân sự truyền thống trong vùng biển của mình, đổi lại nước này công nhận Indonesia là một quốc gia quần đảo theo UNCLOS. Indonesia từ chối đề xuất này vì đây là một chủ đề nhạy cảm và có thể sẽ bị quốc hội Indonesia từ chối, vì vậy họ đồng ý đưa "các hoạt động hợp pháp khác" vào văn bản và đàm phán về vấn đề quyền tập trận.

Indonesia và Singapore từng có Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng (DCA) trao cho Singapore quyền tiến hành các cuộc tập trận quân sự tại các khu vực cụ thể thuộc vùng biển quần đảo của Indonesia. Nhưng DCA hết hạn vào năm 2003 và Quốc hội Indonesia đã không thông qua phiên bản thương lượng lại vào năm 2007.

Sau đó, Indonesia lập luận rằng Singapore không thể tiến hành các cuộc tập trận quân sự trong vùng biển quần đảo của Indonesia nếu không có DCA. Mặt khác, Singapore tiếp tục khẳng định cách giải thích của riêng mình đối với Điều 51 - rằng nước này có quyền huấn luyện quân sự theo quy định tại điều này, ngay cả khi không có các điều khoản và điều kiện.

Thủ tướng Lý Hiển Long (trái) gặp Tổng thống Indonesia Joko Widodo ở Singapore vào ngày 27 tháng 4 năm 2018 - Ảnh: REUTERS

Hy vọng giải quyết bất đồng

Với các diễn giải khác nhau của Điều 51, có khả năng Singapore có thể chuyển vấn đề này lên Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS) hoặc một tòa trọng tài theo quy định tại Điều 287 (3) của UNCLOS. Singapore và Indonesia đều là thành viên của UNCLOS và cả hai đều bị ràng buộc bởi các cơ chế giải quyết tranh chấp bắt buộc. Theo Công ước, ITLOS có quyền tài phán đối với tất cả các tranh chấp liên quan đến việc giải thích hoặc áp dụng Công ước.

Indonesia đã không ngừng gửi công hàm tới Singapore để phản đối các cuộc tập trận quân sự trong trường hợp không có DCA hoặc các điều khoản và điều kiện. Trong tương lai, có khả năng không quân và hải quân Indonesia có thể đánh chặn các tàu hoặc chiến hạm của hải quân Singapore trong các cuộc diễn tập quân sự này.

Để tránh điều này, hai nước đang tìm cách giải quyết những khác biệt của họ. Bằng cách đàm phán lại DCA và đạt được thỏa thuận về việc giải thích các điều khoản và điều kiện trong Điều 51 để Singapore tiến hành các hoạt động quân sự của mình, rất có thể Jakarta có thể được Quốc hội Indonesia phê chuẩn.

Đã có một số động lực hướng tới một giải pháp. Cả hai nước đã nhất trí về một khuôn khổ đưa ra các nguyên tắc và cân nhắc cốt lõi liên quan đến huấn luyện quân sự phù hợp với UNCLOS.

Tại cuộc họp của các nhà lãnh đạo cấp cao vào tháng 10 năm 2019, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã nói với Tổng thống Indonesia Joko ‘Jokowi’ Widodo rằng ông muốn bắt đầu giải quyết vấn đề này theo cách “cởi mở và mang tính xây dựng”. Ông Jokowi cho biết Indonesia hoan nghênh khuôn khổ và khuyến khích các cuộc đàm phán 'đạt được nhanh chóng với kết quả cụ thể'.

Tình trạng lành mạnh của quan hệ song phương giữa Singapore và Indonesia sẽ giúp thúc đẩy các cuộc đàm phán tiến xa hơn. Vào tháng 3 năm 2021, một hiệp ước đầu tư song phương giữa hai nước có hiệu lực, làm nổi bật mối quan hệ kinh tế lâu đời của họ. Liên minh của Tổng thống Jokowi cũng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của quốc hội, vì vậy chính quyền sẽ dễ dàng hơn trong việc yêu cầu quốc hội phê duyệt và giải quyết vấn đề tồn tại lâu nay này.