Giải Sách Quốc gia: Quy trình chặt chẽ để tìm tinh hoa ngành xuất bản

Lễ trao giải thưởng Sách Quốc gia sẽ diễn ra tối 26/12 nhằm tôn vinh những tác phẩm hay của ngành sách. Để có thể tìm ra những tinh hoa của ngành xuất bản, nhiều nhà khoa học, các chuyên gia đã dành thời gian đọc, thẩm định, làm việc nghiêm cẩn.

Quy chế chấm giải bài bản, khách quan

PGS.TS Nguyễn An Tiêm - Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, thành viên hội đồng giải thưởng - cho biết quy trình chọn giải theo 4 bước cơ bản: Cấp cơ sở, Hội đồng Sơ khảo, Hội đồng Chung khảo, Hội đồng Sách Quốc gia.

Ở cấp cơ sở, các đơn vị làm sách tuyển chọn tác phẩm tốt gửi cho hội đồng xét giải. Sau khi phối hợp với Cục Xuất bản, In và Phát hành để xem xét tính pháp lý của sách dự giải, hội đồng xét giải thành ba cấp.

Hội đồng Sơ khảo chia thành 5 tiểu ban chấm giải (Tiểu ban sách Chính trị, kinh tế; Khoa học, tự nhiên và công nghệ; Khoa học, xã hội và nhân văn; Văn hóa, văn học và nghệ thuật; Sách thiếu nhi). Sau khi Hội đồng Sơ khảo nhận xét, thẩm định sẽ bỏ phiếu kín và gửi kết quả lên Hội đồng Chung khảo.

Hội đồng Chung khảo mời các chuyên gia bên ngoài nhận xét sách, phản biện, tiếp tục bỏ phiếu rồi chuyển cho Hội đồng Sách Quốc gia quyết định cuối cùng.

PGS.TS Nguyễn An Tiêm cho biết quy trình xét Giải thưởng Sách Quốc gia đã chặt chẽ, bài bản hơn những mùa giải trước.

“Để chọn được một cuốn sách trao giải là cả một quy trình khách quan”, GS.TS Nguyễn Khoa Sơn - Ủy viên Ban chủ nhiệm chương trình KHCN cấp Quốc gia về Vũ trụ, thành viên Hội đồng Sơ khảo - nhận xét.

GS Khoa Sơn là một trong 7 thành viên được giao nhiệm vụ chấm sách thuộc lĩnh vực Khoa học, tự nhiên và công nghệ. Trong tiểu ban Khoa học, tự nhiên và công nghệ, mỗi thành viên chấm có một chuyên ngành khác nhau như: GS Khoa Sơn ngành Toán, GS Trần Đình Long chuyên ngành về nông nghiệp, GS Bùi Công Quế về Vật lý địa cầu…

Họ làm việc khách quan, chu đáo, trên các tiêu chí được hội đồng quy định: Sách phải đảm bảo tính khoa học (chính xác, tính sáng tạo, cái mới của nội dung sách), giá trị thực tiễn của bộ sách có đóng góp gì để ứng dụng vào thực tế đời sống đất nước, thứ ba là giá trị mỹ thuật của sách (từ xử lý văn bản, in ấn đến đóng sách...).

Mỗi cuốn sách đều phải có hai chuyên gia đọc và nhận xét. Với bộ sách lớn, tiểu ban có ba chuyên gia đọc, mời các chuyên gia ngoài tiểu ban đọc sách và cho nhận xét. Sau khi có ít nhất 4 người đọc thẩm định một cuốn sách, tiểu ban mới họp, mỗi người trình bày nhận xét của mình về sách. Trên cơ sở ấy, tiểu ban xét giải bỏ phiếu. Cuốn sách nào đạt giải A phải đạt bình quân trên 90 điểm của các thành viên.

“Theo tôi Giải thưởng Sách Quốc gia năm nay đã có một quy chế bài bản, quy trình làm việc khách quan”, GS Khoa Sơn đánh giá.

Những điểm mới của Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ 2

Để có được quy chế này, Hội đồng Giải thưởng đã làm việc khách quan, nghiêm cẩn. Tuy 2019 mới là lần thứ hai Giải thưởng Sách Quốc gia được tổ chức, quy chế giải có sự kế thừa của 11 lần chấm Giải thưởng Sách Việt Nam trước đây.

Ông Hoàng Vĩnh Bảo - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam - cho biết ngoài quy chế chấm giải nâng cấp, mùa giải năm nay có những điểm mới.

Về cơ cấu giải thưởng, trước đây giải rất cồng kềnh, tôn vinh tới gần 100 cuốn sách với nhiều hạng mục giải. Trước đây giải thưởng có 7 lĩnh vực sách, nay Giải cơ cấu lại thành 5 lĩnh vực chính.

Một số tác phẩm đạt Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ nhất.

Những mùa giải trước, giải thưởng phân ra hạng mục Sách hay và Sách đẹp, nay gộp lại, thống nhất chỉ trao cho sách hay về nội dung, tốt ở thẩm mỹ.

Ở những mùa giải trước, có tới 4 hạng mục trao giải: Giải vàng, bạc, đồng, khuyến khích. Đến nay giải thưởng chỉ còn 3 hạng mục: Giải A, giải B và giải C.

Điều này buộc các hội đồng xét giải phải làm việc nghiêm cẩn, sàng lọc kỹ lưỡng để tìm ra những cuốn sách tinh hoa của các lĩnh vực. Chọn đúng tác giả, tác phẩm xuất sắc để tôn vinh cũng là một trong những mục tiêu lớn của Giải. Từ đó, giải thưởng có thể lan tỏa tới công chúng những công trình, tác phẩm đặc sắc, mang giá trị thực tiễn.

Tuy cơ cấu giải thay đổi theo hướng tinh gọn, nhưng phần thưởng cho giải lại tăng lên rất nhiều. Giá trị giải thưởng của giải A cao gấp 5 lần những mùa giải trước. Tuy nhiên, với ông Hoàng Vĩnh Bảo, tiền thưởng không phải điều gì lớn lao. Quan trọng nhất là Giải tìm ra những cuốn sách chất lượng để lan tỏa tới bạn đọc.

Giải thưởng Sách Quốc gia là giải thưởng của Nhà nước được tổ chức hàng năm, trao giải cho những cuốn sách (bộ sách) có giá trị nổi bật về nội dung tư tưởng, tri thức, thẩm mỹ nhằm tôn vinh tác giả, dịch giả, các nhà khoa học và những người làm công tác xuất bản, góp phần phát hiện, lưu giữ, quảng bá những tác phẩm có giá trị đến với đông đảo bạn đọc; thúc đẩy sự nghiệp xuất bản phát triển theo đúng hướng và phù hợp với xu thế hội nhập.

Thu Hiền