Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 6 - 2025: Sôi động không khí sáng tạo cho thiếu nhi

Tôn vinh sự nghiệp của nhạc sĩ Phạm Tuyên

Mùa giải thứ 6, năm 2025 được khởi động từ 14/3/2025, đã xem xét, thẩm định 97 tác phẩm viết cho thiếu nhi tiêu biểu được sáng tác, hoàn thiện trong khoảng thời gian 2024-2025 (cụ thể, từ 1/1/2024 - 20/4/2025).

Nhạc sĩ Phạm Tuyên được trao giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” ở tuổi 96.

Ban tổ chức cho biết, các tác phẩm này đến từ 2 nguồn: từ các tác giả trực tiếp gửi dự thi và từ sự đề cử của các nhà xuất bản, những nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ, những người yêu mến nghệ thuật thiếu nhi và luôn theo dõi sát sao những hoạt động sáng tác. Từ những tác phẩm này, qua 2 vòng chấm, bộ phận thường trực của hội đồng giám khảo đã chọn ra 10 tác phẩm, chùm tác phẩm xuất sắc nhất vào chung khảo.

Từ danh mục này, hội đồng giám khảo đã tìm ra chủ nhân của giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” năm nay là nhạc sĩ Phạm Tuyên vì đã cống hiến cả cuộc đời và sự nghiệp cho thiếu nhi với những tác phẩm âm nhạc vượt thời gian, trong đó có cuốn “Về quê - Khúc đồng dao của bé” (đồng tác giả Phạm Hồng Tuyến) lọt vào chung khảo mùa giải năm nay.

Như vậy, trải qua 5 mùa giải, lần đầu tiên giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” được trao cho một nhạc sĩ. Trước đó, đã có 3 giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” lần lượt được trao cho các nhà văn: Nguyễn Nhật Ánh (2020), Trần Đức Tiến (2023), Lý Lan (2024) vì những cống hiến to lớn của họ cho văn học thiếu nhi. Theo tiêu chí của giải thưởng, giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” là phần thưởng cao quý nhất, được xét “phong tặng” cho tác giả có những cống hiến to lớn cho thiếu nhi trong cả cuộc đời và sự nghiệp của mình, đồng thời có tác phẩm xuất sắc lọt vào vòng chung khảo của năm xét giải.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên là một tên tuổi lớn, đã trở nên quá đỗi thân thuộc với thiếu nhi Việt Nam. Trong hơn 700 ca khúc để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống âm nhạc, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã có gia tài hơn 200 bài viết cho thiếu nhi. Những ca khúc gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ thiếu nhi như “Chiếc đèn ông sao”, “Cánh én tuổi thơ”, “Tiến lên Đoàn viên”... đã trở thành một phần ký ức tuổi thơ không quên của bao thế hệ.

Thế nhưng, ít ai biết rằng, ông còn có một “kho báu” đặc biệt: 41 bài đồng dao cổ được ông phổ nhạc, ẩn chứa vẻ đẹp hồn hậu và gần gũi của cảnh sắc thiên nhiên, con người, văn hóa dân gian Việt Nam. Sau bao năm nằm im trong cuốn sổ nhạc, “kho báu” ấy đã được giới thiệu qua dự án sách “Khúc đồng dao của bé” mà chính con gái ông - nhà báo Phạm Hồng Tuyến - là người kể chuyện.

Với dấu ấn của dự án sách “Khúc đồng dao của bé” cùng sự nghiệp sáng tác với số lượng tác phẩm dành cho thiếu nhi rực rỡ, nhạc sĩ Phạm Tuyên, ở tuổi 96, được trao giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” để tôn vinh toàn bộ sự nghiệp sáng tác của ông...”.

Văn học vẫn chiếm ưu thế

Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn do Báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) sáng lập và tổ chức thường niên từ năm 2020, nhằm trao cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật xuất sắc "của thiếu nhi" (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc "vì thiếu nhi" (thiếu nhi là đối tượng phục vụ).

Ở mùa giải năm nay, hội đồng giám khảo do nhà thơ Trần Đăng Khoa - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - làm chủ tịch hội đồng; cùng các thành viên là: họa sĩ Thành Chương, PGS.TS. Ngô Văn Giá, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh, nhà báo Nguyễn Thiện Thuật. Bộ phận thường trực với các gương mặt như nhà thơ Huỳnh Trọng Khang, nhà báo Nguyễn Thanh Bình, giảng viên Nguyễn Hoàng Dương, nhà thơ Yên Khương, giám tuyển Hà Văn Bảy...

Ở hạng mục “Khát vọng Dế Mèn”, 5 giải thưởng được trao cho các tác phẩm: “Bộ tranh của họa sĩ nhí” của Phạm Hải Nguyên (13 tuổi); “Có một Trái Đất phẳng trong mắt em” (bản thảo tập thơ của Lý Thăng Long); “Cuốn cổ thư của một mẫu thần” (truyện của Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, NXB Kim Đồng); “Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu” (Đốm Đốm vẽ, NXB Kim Đồng) và "Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố" (Thanh Vũ vẽ, NXB Kim Đồng) của Dy Duyên; “Trang trại cuối rừng” (truyện của Phạm Công Luận, NXB Kim Đồng).

Ngoài ra, ban tổ chức đã trao Chứng nhận lọt vào Vòng chung khảo Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn cho 4 tác phẩm: “120 năm lưu lạc của rùa xám đen Hy Lạp” (bản thảo truyện dài của Đặng Chương Ngạn); “À ơi” (bản thảo tập thơ của Vũ Thị Thanh Tâm, minh họa: Windy Trúc Hoàng); “Cuộc phiêu lưu của thuyền trưởng Sinbad: Đại chiến nàng tiên cá” (truyện tranh của nghệ sĩ Quang Thảo và Comicola Studio, NXB Dân trí); “Khu tập thể đường tàu” (truyện vừa của Đặng Ngọc Hưng, NXB Trẻ).

Các tác giả nhận giải thưởng ở hạng mục “Khát vọng Dế Mèn”.

Như đã thành truyền thống của Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn, mùa giải nào cũng tìm được những gương mặt thiếu nhi xuất sắc để trao giải. Năm nay giải thưởng vinh danh bộ tranh của họa sĩ nhí Phạm Hải Nguyên (13 tuổi) đến từ Lạng Sơn. Ở bộ tranh này, họa sĩ nhí Phạm Hải Nguyên đã sớm bộc lộ thế giới quan có phần trưởng thành so với tuổi 13 của mình qua các tác phẩm acrylic như: “Tham vọng”, “Cơn ác mộng”, “Lao động”...

Họa sĩ Thành Chương - thành viên hội đồng giám khảo bày tỏ sự ngạc nhiên về họa sĩ nhí này: “Tôi không nghĩ ở lứa tuổi ấy mà các em đã có thể vẽ nên những tác phẩm già dặn đến như vậy. Có lẽ, bởi đời sống bây giờ phát triển hơn, trẻ em được tiếp xúc nhiều với môi trường sống đa dạng, hiện đại, với thông tin và văn hóa từ khắp nơi trên thế giới một cách rất nhanh, sớm và đầy đủ. Vì vậy, dù tranh của các em vẫn giữ được nét hồn nhiên, nhưng đồng thời lại mang theo sự chín chắn trong tư duy, có chiều sâu, thậm chí là những triết lý rất trưởng thành. Tôi cho rằng, đó là dấu hiệu tốt, thể hiện sự phát triển của thế hệ trẻ...”.

Nhìn vào các tác phẩm được trao giải và tặng thưởng năm nay, có thể thấy rõ rằng, văn học vẫn là lĩnh vực chiếm ưu thế đặc biệt trong các loại hình sáng tác nghệ thuật dành cho thiếu nhi (chiếm 8/10 hạng mục). Giải thưởng cũng đã vinh danh một loạt tác giả trẻ, mới viết cho thiếu nhi với 3/5 giải “Khát vọng Dế Mèn” đều là những tác giả trẻ, những cây bút mới viết cho thiếu nhi đó là: Dy Duyên, Lý Thăng Long, Nguyễn Hoàng Diệu Thủy. Đây đồng thời cũng là những tín hiệu vui đối với văn học thiếu nhi với sự tham gia của ngày càng nhiều những cây bút trẻ trung, tâm huyết và tràn đầy năng lượng.

PGS.TS, nhà phê bình Ngô Văn Giá - thành viên hội đồng giám khảo đánh giá cao tác giả Dy Duyên với 2 tác phẩm đoạt giải và nhận định rằng: “Tập truyện “Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố” kết hợp được giữa cái hồn nhiên trẻ thơ và cái sâu xa nhân tính, trong khi đó, “Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu” lựa chọn lối viết đồng thoại, viết thế giới loài vật với khả năng tưởng tượng tốt. Thông qua những câu chuyện nhỏ trong tính liên hoàn (nhân vật, không gian, sự việc...), 2 tập truyện mở ra một vẻ đẹp thiên nhiên, hệ sinh thái nhất quán, trong trẻo, góp phần vun bồi những hiểu biết, tình yêu cho trẻ thơ hướng về thiên nhiên, đồng ruộng, loài vật, không gian...”.

Hà Anh