Giảm áp lực tài chính, mở rộng độ bao phủ bảo hiểm

Cán bộ Bảo hiểm Agribank nhanh chóng xuống hiện trường triển khai công tác giám định thiệt hại khi bão, lũ vừa rút.

Thiên tai cuối năm 2024-2025 tiếp tục để lại những tổn thất nặng nề cho người dân và nền kinh tế, phơi bày khoảng trống lớn trong cơ chế bảo vệ tài chính. Thống kê của Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng chống thiên tai cho thấy 525 người chết và mất tích, hơn 26.000 căn nhà bị hư hỏng, gần 90.000ha hoa màu và hơn 330.000ha lúa bị ngập úng trong 10 tháng năm 2025, gây thiệt hại hơn 78.000 tỷ đồng. Riêng đợt lũ cuối năm tại Nam Trung Bộ tiếp tục gây thêm 13.000 tỷ đồng thiệt hại.

Trong bối cảnh đó, bảo hiểm lẽ ra phải trở thành một “tấm khiên tài chính” giúp người dân vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia bảo hiểm ở Việt Nam vẫn thấp. Tổng phí bảo hiểm chỉ chiếm khoảng 2% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 4% của khu vực và 9% của thế giới. Riêng bảo hiểm nhân thọ, lớp bảo vệ tài chính dài hạn cho mỗi gia đình hiện mới có khoảng 11-11,7% dân số tham gia, với khoảng 11,7 triệu hợp đồng còn hiệu lực, thấp xa so với các nước trong khu vực như Philippines (38%), Malaysia (50%) hay Singapore (80%).

Còn ở mảng bảo hiểm phi nhân thọ, các sản phẩm bảo hiểm tài sản, cháy nổ, kỹ thuật… tuy đã có bước tăng trưởng về doanh thu, với khoảng 14.296 tỷ đồng phí bảo hiểm, chiếm hơn 28% tổng doanh thu thị trường phi nhân thọ và bồi thường hơn 3.272 tỷ đồng trong thời gian gần đây; nhưng nếu so với quy mô tài sản toàn xã hội, số tài sản và nhà cửa thực sự được bảo hiểm vẫn còn khiêm tốn.

Đáng chú ý, khu vực chịu rủi ro cao nhất, là nông nghiệp, nông thôn và nông dân, lại có mức tham gia thấp nhất. Sau ba năm triển khai chính sách hỗ trợ bảo hiểm nông nghiệp, cả nước mới có hơn 16.700 hộ tham gia, quá nhỏ so với hơn 9 triệu hộ sản xuất nông nghiệp. Phần lớn cây trồng, vật nuôi vẫn chưa được bảo vệ bởi bảo hiểm, khiến nông dân dễ rơi vào vòng xoáy “nghèo hóa” sau thiên tai.

Ở khía cạnh tài sản hộ gia đình, bảo hiểm xe cơ giới dù bắt buộc ở một số phần nhưng vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Nhiều người chỉ mua bảo hiểm theo quy định, không lựa chọn gói bảo hiểm vật chất xe, dẫn đến thiệt hại hàng chục triệu đồng sau mỗi đợt ngập lụt.

Khi bảo hiểm chưa phát huy vai trò, gánh nặng khắc phục hậu quả dồn lên ngân sách Nhà nước, hệ thống ngân hàng và chính người dân. Ông Đỗ Minh Hoàng, Thành viên Hội đồng Quản trị Bảo hiểm Agribank chia sẻ, nếu hệ thống bảo hiểm được mở rộng và triển khai hiệu quả, phần lớn gánh nặng này hoàn toàn có thể được san sẻ.

Bảo hiểm nông nghiệp giúp bảo vệ cây trồng, vật nuôi và thu nhập của người dân; bảo hiểm tài sản bảo vệ nhà cửa, kho tàng; bảo hiểm con người hỗ trợ khi xảy ra tai nạn, thương tật do thiên tai. Nhờ đó, người dân có thể yên tâm sản xuất, nhanh chóng phục hồi sau bão lũ, giảm áp lực lên ngân sách, ngân hàng và các tổ chức cộng đồng. Đây là công cụ thiết thực giúp xã hội ứng phó hiệu quả hơn với thiên tai, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng bền vững cho cộng đồng nông thôn.

Bên cạnh đó, giới chuyên gia cho rằng mở rộng độ bao phủ bảo hiểm là giải pháp thiết thực để giảm áp lực tài chính và tăng khả năng phục hồi sau thiên tai. Yêu cầu thiết kế ra các sản phẩm thực sự phù hợp với người dân cũng được đặt ra cho các doanh nghiệp bảo hiểm. Đơn cử như tại Quảng Ninh, nơi tâm bão Yagi hồi năm 2024 đi qua, hay như tại Nha Trang (Khánh Hòa) qua đợt mưa lũ vừa rồi, nhiều hộ nuôi trồng thủy sản chịu thiệt hại rất lớn.

“Để bảo vệ tài sản này trong tương lai, các doanh nghiệp bảo hiểm có sản phẩm bảo hiểm nào toàn diện cho họ, cho tất cả các hoạt động kinh tế - xã hội và đời sống thường ngày hay không?”, Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng nêu vấn đề.

Ngoài ra, để bảo hiểm thực sự trở thành “lá chắn tài chính”, các chuyên gia cũng cho rằng cần hoàn thiện hành lang pháp lý, mở rộng hỗ trợ phí bảo hiểm cho nông dân, gắn bảo hiểm với hệ sinh thái tín dụng nông nghiệp, tăng truyền thông về vai trò của bảo hiểm, và phát triển các sản phẩm bảo hiểm vi mô phù hợp với người thu nhập thấp. Các sản phẩm nhỏ, dễ tham gia sẽ giúp mở rộng diện bảo vệ, bảo đảm “lá chắn tài chính” lan tỏa đến từng hộ gia đình.

Trên thực tế, cứu trợ chỉ mang tính ngắn hạn, trong khi bảo hiểm mới là công cụ giúp tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế. Khi khu vực "tam nông" và hàng triệu hộ dân được bảo vệ tốt hơn, Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới mô hình phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

HỒNG ANH