Giám đốc Điều hành UNODC: Ký Công ước Hà Nội là ký vào 'một tương lai an toàn hơn'

Giám đốc Điều hành UNODC cho biết, sau hơn 420 giờ đàm phán chính thức cùng vô số giờ thương lượng không chính thức, với sự tham gia của hơn 160 bên liên quan từ các tổ chức quốc tế, giới học thuật, khu vực tư nhân và xã hội dân sự, Công ước đã trở thành bằng chứng rõ ràng rằng chủ nghĩa đa phương vẫn đang vận hành hiệu quả, và cộng đồng quốc tế “thực sự nghiêm túc trong việc đối phó với tội phạm mạng”.

Bà Ghada Waly bày tỏ lời cảm ơn Chính phủ Việt Nam vì đã đăng cai tổ chức Hội nghị tại Thủ đô Hà Nội xinh đẹp, cũng như vì vai trò chủ động trong việc thúc đẩy đối thoại quốc tế và hợp tác toàn cầu. “UNODC tự hào được hỗ trợ Việt Nam tổ chức hội nghị này và sẽ tiếp tục đồng hành cùng Việt Nam trong việc đưa Công ước mới vào thực tiễn,” bà nói.

Bà Ghada Waly phát biểu tại Lễ mở ký.

Theo người đứng đầu UNODC, thế giới đang bước vào một kỷ nguyên mới của tội phạm mạng khi những tiến bộ về phần mềm và trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại quy mô, phạm vi và mức độ tinh vi của các mối đe dọa an ninh mạng.

Từ những cuộc tấn công bằng mã độc tống tiền (ransomware) có thể làm tê liệt chuỗi cung ứng, đến các chiến dịch lừa đảo tự động bằng AI - tất cả đang khiến tội phạm mạng trở nên tinh vi hơn bao giờ hết. Cùng với đó, tiền mã hóa và mô hình “dịch vụ tội phạm mạng thuê” (cybercrime-as-a-service) đang khiến bất kỳ kẻ tội phạm nào cũng có thể mua các công cụ tấn công chỉ bằng một khoản phí, làm thay đổi hoàn toàn diện mạo tội phạm có tổ chức.

Bà Waly cảnh báo, các hình thức bóc lột và lạm dụng tình dục trẻ em trực tuyến đang gia tăng mạnh mẽ, với số vụ được báo cáo tăng tới 87% trong giai đoạn 2019-2023, theo dữ liệu của Liên minh WeProtect. Tội phạm mạng không còn bị giới hạn bởi biên giới. Một trung tâm lừa đảo ở Đông Nam Á có thể nhắm vào nạn nhân ở châu Âu, sử dụng lao động bị buôn bán từ nơi khác; một nhóm tin tặc ở châu Âu có thể tấn công ngân hàng ở Mỹ Latinh chỉ trong vài mili giây,” bà nói.

Báo cáo của IBM năm 2024 cho thấy chi phí trung bình của một vụ rò rỉ dữ liệu lên tới gần 5 triệu USD. “Chúng ta đang chứng kiến tội phạm mạng khiến các tập đoàn đa quốc gia gục ngã, xóa sổ các doanh nghiệp nhỏ và biến các nước đang phát triển thành bãi thử nghiệm cho công nghệ tấn công mới,” bà nhấn mạnh.

Theo bà Waly, phản ứng toàn cầu hiện nay còn phân mảnh và thiếu đồng bộ, trong khi tội phạm mạng phát triển nhanh hơn năng lực ứng phó. “Đó là lý do vì sao Công ước Liên hợp quốc chống tội phạm mạng đánh dấu một bước ngoặt mang tính mô hình (paradigm shift) - và đây chính là bước ngoặt mà thế giới cần,” bà khẳng định.

Bà Ghada Waly phát biểu tại Lễ mở ký.

Công ước mới này được đánh giá là lấp đầy những khoảng trống khẩn cấp trong phản ứng toàn cầu đối với tội phạm mạng, đồng thời thiết lập nền tảng pháp lý thống nhất cho hành động tập thể.

Theo đó, Công ước mang lại 4 kết quả chính: Thiết lập các tiêu chuẩn pháp lý chung, xóa bỏ “vùng an toàn” cho tội phạm mạng và bảo đảm nhân quyền; tạo khuôn khổ toàn cầu cho việc thu thập, bảo quản, trao đổi và sử dụng bằng chứng điện tử giữa các quốc gia; hình thành nền tảng hợp tác quốc tế, chia sẻ thông tin tình báo, hỗ trợ tư pháp và nâng cao năng lực kỹ thuật; và cung cấp căn cứ pháp lý để hình sự hóa các hành vi nhắm vào nhóm dễ bị tổn thương - đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi - như phát tán hình ảnh riêng tư không đồng thuận, lạm dụng và bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến, cùng các hình thức lừa đảo kỹ thuật số.

Giám đốc Điều hành UNODC cho rằng, Công ước Liên hợp quốc chống tội phạm mạng là cơ hội mang tính lịch sử, nhưng để hiện thực hóa, các quốc gia cần đạt được hai mục tiêu trọng tâm.

Đó là bảo đảm Công ước sớm có hiệu lực thông qua việc ký kết và phê chuẩn và xây dựng nền tảng triển khai đầy đủ và hiệu quả, bao gồm pháp luật, hợp tác đối tác và năng lực kỹ thuật.

“Điều này đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ cả về chính trị lẫn tài chính, đặc biệt là trong việc hỗ trợ các quốc gia đang phát triển,” bà nói, đồng thời kêu gọi sự tham gia của khu vực tư nhân và xã hội dân sự để phát huy tối đa tiềm năng của Công ước.

Nhắc lại lời Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres: “Không ai an toàn cho đến khi tất cả đều an toàn”, bà Waly khẳng định UNODC sẵn sàng đồng hành cùng các quốc gia trong giai đoạn tiếp theo. UNODC đã xây dựng phương pháp phê chuẩn linh hoạt, hỗ trợ kỹ thuật chuyên biệt và triển khai các chương trình đào tạo, điều tra, truy tố tội phạm mạng ở hơn 60 quốc gia.

Trong hai năm tới, UNODC sẽ tiếp tục hỗ trợ các cuộc thảo luận xây dựng quy tắc thủ tục và nghị định thư bổ sung của Công ước, tạo nền tảng pháp lý bền vững cho hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng.

Kết thúc bài phát biểu, bà Ghada Waly gửi lời kêu gọi tới các quốc gia thành viên: “Ngay tại hội nghị này, quý vị có thể đặt bút ký vào một tương lai an toàn hơn - cả trên không gian mạng lẫn ngoài đời thực - một tương lai nơi tội phạm mạng không còn nơi ẩn náu trong bóng tối kỹ thuật số hay lỗ hổng pháp lý”.

“Tôi hy vọng các quốc gia sẽ ủng hộ, đầu tư và triển khai Công ước Liên hợp quốc chống tội phạm mạng, để biến tương lai đó thành hiện thực”, bà nhấn mạnh.

Hồng Vân - Đức Thanh