Giám đốc HV Nông nghiệp Việt Nam: Cần làm rõ mô hình bí thư kiêm hiệu trưởng

Chiều 22/10, tại phiên thảo luận tổ 1, Đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội đã nêu ý kiến về dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi). GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, có đóng góp nhằm hoàn thiện dự thảo, trong đó nhấn mạnh việc tăng cường tự chủ thực chất và làm rõ mô hình quản trị đại học hiện đại.

Trước hết, GS.TS Nguyễn Thị Lan đánh giá cao nỗ lực và tính chủ động của cơ quan soạn thảo. Bà nhấn mạnh, dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) được xây dựng trong bối cảnh toàn ngành thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW, do đó việc sửa đổi Luật là rất kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược để tạo hành lang pháp lý cho đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học.

GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi).

Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam nhận định dự thảo lần này thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ, nhất quán và có tính kế thừa; đồng thời đã tiếp thu nhiều ý kiến từ thực tiễn quản trị đại học giai đoạn 2018–2024. Bà đánh giá cao các điểm đổi mới nổi bật như:

Thể chế hóa Nghị quyết 71-NQ/TW (2025): Cụ thể hóa chủ trương tăng cường vai trò của tổ chức Đảng, bỏ Hội đồng trường công lập (trừ trường có thỏa thuận quốc tế) và đã hướng tới mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở.

Làm rõ nguyên tắc quản trị hiện đại: Phân định rõ vai trò Đảng lãnh đạo – Nhà nước quản lý – Cơ sở giáo dục tự chủ, tạo khuôn khổ pháp lý minh bạch, tinh gọn hơn.

Tăng cường tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình: Nhấn mạnh tự chủ học thuật, tổ chức, tài chính đi đôi với kỷ cương và minh bạch.

Đổi mới cơ chế bổ nhiệm: Hiệu trưởng, giám đốc được xác định là người chịu trách nhiệm toàn diện, đại diện pháp luật duy nhất, phù hợp yêu cầu quản trị tập trung.

GS.TS Nguyễn Thị Lan đưa ra 6 nhóm kiến nghị cụ thể để hoàn thiện hơn.

Cần luật hóa "bí thư kiêm hiệu trưởng" và giao quyền cho hiệu trưởng bổ nhiệm cấp phó

Đây là hai trong số những kiến nghị quan trọng nhất về mô hình quản trị.

Thứ nhất, bà đề nghị bổ sung quy định rõ ràng hơn về mô hình “bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học công lập” theo tinh thần NQ71-NQ/TW. Theo bà, việc này sẽ tạo bước đột phá giúp tập trung thống nhất và nâng cao hiệu lực lãnh đạo, trong đó bí thư - hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm toàn diện. Việc quy định rõ bằng văn bản luật sẽ giúp thống nhất nhận thức và đảm bảo tính khả thi khi triển khai.

Song song với đó, cần cụ thể hóa cơ chế kiểm tra, giám sát và trách nhiệm giải trình của người đứng đầu để tránh rủi ro lạm quyền. Bà cũng đề nghị làm rõ lộ trình chuyển tiếp đối với các cơ sở đang hoạt động theo mô hình Hội đồng trường hiện hành, tránh gây gián đoạn hoạt động.

Thứ hai, góp ý vào Khoản 2, Điều 16 (về bổ nhiệm), GS.TS Nguyễn Thị Lan đề nghị Ban soạn thảo xem xét bỏ quy định “cơ quan quản lý trực tiếp bổ nhiệm phó hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập”.

Bà phân tích, việc này là để bảo đảm tính thống nhất với Quy định số 142-QĐ/TW, Nghị quyết 71-NQ/TW, phù hợp thông lệ quốc tế và nâng cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Thay vào đó, luật nên giao cho người đứng đầu (hiệu trưởng/giám đốc) chọn cấp phó trong cơ sở giáo dục của mình, đảm bảo khách quan, minh bạch theo quy chế nội bộ và báo cáo kết quả với Bộ chủ quản.

Tổ 1, Đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi).

Không nên quy định riêng về "Đại học Vùng" trong Luật

Góp ý đối với Điều 11 và Điều 12, GS.TS Nguyễn Thị Lan đồng ý với đại biểu Nhị Hà và đề nghị Ban soạn thảo xem xét nội dung quy định về Đại học Vùng.

Bà lập luận, theo nguyên tắc lập pháp, luật cần có tính phổ quát, ổn định lâu dài và áp dụng chung cho toàn hệ thống. Do đó, không nên quy định riêng cho một mô hình cụ thể như “Đại học Vùng”, nhất là khi cả nước chỉ có ba đơn vị theo mô hình này.

Việc nêu cụ thể trong luật có thể làm giảm tính khái quát và linh hoạt của văn bản. Bà đề nghị cân nhắc chuyển nội dung về “Đại học Vùng” sang văn bản dưới luật (như nghị định hoặc thông tư) để bảo đảm tính linh hoạt và giữ cho Luật có phạm vi điều chỉnh rộng, ổn định hơn.

Bổ sung các quy định về Đổi mới sáng tạo và vai trò của doanh nghiệp

GS.TS Nguyễn Thị Lan đề nghị rà soát Điều 15, 27 và 28 để bảo đảm sự thống nhất với Luật số 93/2025/QH15 về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Cụ thể:

Điều 15 (Cơ cấu tổ chức): Bổ sung cụm “các doanh nghiệp khoa học và công nghệ” để tạo cơ sở pháp lý cho các trường đại học thành lập hoặc tham gia doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Điều 27 (Hoạt động Khoa học và Công nghệ): Bổ sung nội dung “Hợp tác trong nước và quốc tế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đăng ký, bảo hộ và khai thác tài sản trí tuệ”.

Điều 28 (Phát triển tiềm lực Khoa học và Công nghệ): Bổ sung cụm “mô hình khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo” (như nhà lưới, nhà kính, trung tâm đổi mới sáng tạo...) vào phạm vi đầu tư hạ tầng.

Điều 31: Bổ sung quy định cho phép các cơ sở giáo dục đại học có viện, trung tâm nghiên cứu được "tuyển dụng và công nhận chức danh nghề nghiệp nghiên cứu viên”.

Ngoài ra, bà cũng góp ý về Điều 18, cho rằng quy định thành phần Hội đồng khoa học và đào tạo có cả “doanh nghiệp, nhà tuyển dụng, cựu sinh viên, chính quyền địa phương” là chưa phù hợp lắm. Theo bà, các nhóm này nên tham gia "Bộ phận tư vấn độc lập" do Hiệu trưởng thành lập để phản biện thực tiễn, và chỉ nên mang tính khuyến khích, không bắt buộc là thành viên chính thức của Hội đồng khoa học.

Cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn để Luật đi vào cuộc sống

Cuối cùng, GS.TS Nguyễn Thị Lan góp ý về tính "khung" của dự thảo. Bà nhận thấy dự thảo có nhiều điều khoản (ước tính 18 điều) giao Chính phủ hoặc Bộ GD&ĐT quy định chi tiết.

Bà nhìn nhận, cách thiết kế này giúp tăng tính linh hoạt. Tuy nhiên, việc giao quá nhiều nội dung cho văn bản dưới luật có thể làm giảm tính minh bạch, ổn định của luật, khiến các cơ sở giáo dục đại học phải chờ hướng dẫn, ảnh hưởng tới tiến độ thực thi.

Vì vậy, bà đề nghị Ban soạn thảo rà soát, chỉ giao quy định chi tiết các vấn đề kỹ thuật. Đồng thời, bà đề nghị Chính phủ và Bộ GD&ĐT, sau khi luật được ban hành, cần khẩn trương xây dựng đầy đủ các nghị định, thông tư hướng dẫn để luật đi vào cuộc sống ngay, không gây gián đoạn hoạt động của các trường.

Hà An