'Giảm hại' - Chiêu bài tiếp thị tinh vi của ngành thuốc lá

Tuy nhiên, theo các chuyên gia y tế, đây không phải là một nỗ lực vì sức khỏe cộng đồng mà là một chiến lược tinh vi nhằm duy trì lợi nhuận và kéo dài vòng đời sản phẩm.

Đầu lọc và thuốc lá điện tử : "Cạm bẫy cảm giác"

Theo TS. Nguyễn Thu Hương, chuyên gia của tổ chức mạng lưới giám sát ngành công nghiệp thuốc lá toàn cầu (STOP) khái niệm "giảm hại" trong ngành thuốc lá thực chất không phải là một hướng đi mới. Từ giữa thế kỷ trước, khi bằng chứng khoa học ngày càng chứng minh rõ tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe, các tập đoàn thuốc lá đã nhanh chóng xoay trục. Họ bắt đầu tung ra những sản phẩm được quảng bá "ít độc hại hơn", như thuốc lá điếu có đầu lọc, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, đây chỉ là một nỗ lực nhằm tiếp tục duy trì người dùng và thu lợi nhuận dưới một hình thức khác.

Một số sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ảnh: T.Trang

Trong nhiều thập kỷ, ngành công nghiệp thuốc lá đã xây dựng một chiến lược tiếp thị phức tạp và tinh vi, vượt xa các chiến dịch quảng cáo công khai. Chiêu bài cốt lõi mang tên "giảm hại" (harm reduction) đã được sử dụng một cách khéo léo để lôi kéo người dùng, đặc biệt là giới trẻ, vào một vòng lặp mới. Từ những đầu lọc tưởng chừng vô hại đến các loại thuốc lá điện tử thời thượng, tất cả đều là một phần trong "cạm bẫy cảm giác" được thiết kế để duy trì lợi nhuận.

Vào những năm 1950, một hãng thuốc lá đã quảng bá đầu lọc có khả năng đổi màu để tạo cảm giác "chất độc hại đã được giữ lại". Nhưng trên thực tế, đầu lọc chỉ giúp người hút cảm thấy êm hơn ở cổ họng, khiến họ hít khói sâu và nhiều hơn, từ đó làm tăng nguy cơ phơi nhiễm độc chất. Tương tự, thuốc lá điện tử, dù không theo cách truyền thống, vẫn cung cấp nicotine vào cơ thể, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến não bộ và tim mạch. Đặc biệt, với giới trẻ, việc tiếp xúc sớm với nicotine có thể dẫn đến sự lệ thuộc lâu dài.

"Giăng bẫy" giới trẻ bằng chiến lược tinh vi

Ngành thuốc lá từ lâu đã coi giới trẻ là mục tiêu hàng đầu, TS. Nguyễn Thu Hương cho biết đại diện lãnh đạo một tập đoàn thuốc lá đa quốc gia từng thừa nhận từ năm 1957 rằng thanh thiếu niên dễ bị ảnh hưởng và sẽ trở thành khách hàng trung thành của thương hiệu đầu tiên họ sử dụng. Chiến lược này được đẩy mạnh hơn với thuốc lá điện tử, khi sản phẩm được thiết kế bắt mắt như đồ chơi, với hàng loạt mùi vị hấp dẫn như kẹo, trái cây, sữa chua, tạo cảm giác vô hại.

Bên cạnh đó, việc tiếp thị qua mạng xã hội, sử dụng những người nổi tiếng và các video "bắt trend" đã biến sản phẩm này thành một "phong cách sống" thay vì một chất gây nghiện. Sự ngụy trang tinh vi của các thiết bị nhỏ gọn như thỏi son, bút viết hay USB khiến người lớn, bao gồm cả cha mẹ và thầy cô, khó lòng phát hiện.

Các nghiên cứu độc lập đã chứng minh rằng thuốc lá điện tử không hề hiệu quả trong việc hỗ trợ cai thuốc. Ngược lại, chúng còn có thể trở thành "cửa ngõ" dẫn người trẻ đến với thuốc lá truyền thống. Mục tiêu cuối cùng của ngành thuốc lá không phải là giúp người dùng bỏ thuốc, mà là giữ chân họ bằng cách duy trì sự lệ thuộc vào nicotine dưới bất kỳ hình thức nào.

Ngoài ra, tác động môi trường của ngành thuốc lá cũng là một vấn đề nghiêm trọng. Chuỗi sản xuất và tiêu thụ thuốc lá gây ô nhiễm nặng nề. Đầu lọc và pin từ thuốc lá điện tử đều là rác thải độc hại, khó phân hủy. Các chiến dịch quảng bá sản phẩm "sinh học" hay "tái chế" chỉ là một phần của chiến lược "tẩy xanh", làm đẹp hình ảnh công ty mà không thực sự giải quyết bản chất gây hại.

Để ứng phó, theo bà Hương điều đầu tiên là phải nhận diện rõ rằng "giảm hại" chỉ là một chiêu bài tiếp thị. Người tiêu dùng, đặc biệt là phụ huynh và giới trẻ, cần trang bị kiến thức để không bị đánh lừa bởi vẻ ngoài hào nhoáng của các sản phẩm mới. Bên cạnh đó, các nhà hoạch định chính sách cũng cần thận trọng trước những đề xuất "hợp pháp hóa" hoặc "nới lỏng kiểm soát" dưới danh nghĩa "giảm hại". Nếu không, chúng ta sẽ vô tình trở thành công cụ để một ngành công nghiệp vốn tồn tại dựa trên sự lệ thuộc tiếp tục mở rộng ảnh hưởng, với cái giá phải trả là sức khỏe con người và môi trường.

V.A