Giảm nghèo nhanh và bền vững tại các địa phương khi các mô hình giảm nghèo phát huy hiệu quả

Trồng khoai tây liên kết giúp nhiều hộ nghèo có thu nhập ổn định. Ảnh TTXVN

Giai đoạn 2021–2025, hơn 10.500 mô hình được triển khai, góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo đa chiều của Việt Nam giảm xuống còn 1,93%.

Hiệu quả từ các mô hình giảm nghèo

Xây dựng các mô hình giảm nghèo được đánh giá là kênh chính để tạo việc làm, sinh kế và tăng thu nhập cho hộ nghèo, từ đó góp phần giảm nghèo nhanh và bền vững. Thực tế cho thấy, việc duy trì và phát triển các mô hình này là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của Việt Nam chỉ còn 1,93%, giảm mạnh so với mức 5,2% của năm 2021. Thành quả này gắn liền với việc triển khai đồng bộ các mô hình giảm nghèo, hỗ trợ người dân phát triển sản xuất, tăng thu nhập và ổn định đời sống.

Các mô hình giảm nghèo hiện nay khá phong phú, từ đa dạng hóa sinh kế, hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề, tạo việc làm đến các chương trình vay vốn ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức xã hội. Điểm chung là huy động được sự tham gia của của cộng đồng, doanh nghiệp, người dân hình thành mạng lưới hỗ trợ sinh kế rộng khắp.

Tác động của các mô hình không chỉ dừng lại ở hiệu quả kinh tế mà thay đổi tư duy cho người dân. Ở nhiều địa phương, sản xuất nhỏ lẻ được thay thế bằng tư duy làm ăn quy mô lớn, gắn với chuỗi giá trị. Người dân chuyển từ tâm lý "làm đủ ăn", chủ động thoát nghèo, khát vọng làm giàu thay vì trông chờ hỗ trợ.

Tại Tọa đàm “Xây dựng mô hình giảm nghèo – góc nhìn từ địa phương”, ông Nguyễn Lê Bình – Phó Chánh văn phòng Giảm nghèo Quốc gia cho biết, giai đoạn 2021–2025, cả nước đã triển khai khoảng 10.500 mô hình giảm nghèo, vượt xa mục tiêu ban đầu là 1.000 mô hình, trong đó 9.816 mô hình nông nghiệp và 771 mô hình phi nông nghiệp.

Hơn 200.000 hộ nghèo được huy động tham gia, với sự đồng hành ngày càng rõ nét của doanh nghiệp và chủ động của người dân. Các mô hình giảm nghèo không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn tạo chuyển biến về kỹ thuật sản xuất, liên kết tiêu thụ và tư duy phát triển kinh tế hộ. “Muốn giảm nghèo bền vững, trước hết phải tập trung vào sinh kế”, ông Bình nhấn mạnh.

Đáng chú ý, tính đến giữa năm 2025, khoảng 85% mô hình được đánh giá đạt hiệu quả tốt hoặc khá; trong đó, 58% hộ tham gia có thu nhập tăng từ 1,5 - 2 lần so với thời điểm bắt đầu. Đó là kết quả của hướng tiếp cận giảm nghèo hiệu quả nhờ các mô hình giảm nghèo.

Đòn bẩy cho mục tiêu giảm nghèo đa chiều giai đoạn 2026 – 2030

Mô hình trồng dưa hữu cơ ở Quảng Ninh. Ảnh: Quang Thọ

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, công tác giảm nghèo giai đoạn 2021–2025 vẫn đối mặt với không ít thách thức. Nhiều mô hình còn nhỏ lẻ, vốn bị chia nhỏ, mức hỗ trợ chỉ tạo được “cú hích ngắn hạn” và không bền vững. Một số mô hình phụ thuộc nhiều vào hỗ trợ bên ngoài, thiếu đầu ra ổn định; khi cán bộ rút đi, người dân lại lúng túng trong việc duy trì sinh kế, trong khi khả năng tự vươn lên của người nghèo còn hạn chế.

Theo ông Nguyễn Trần Lâm – Quỹ Quốc tế về phát triển nông nghiệp, Việt Nam có rất nhiều mô hình giảm nghèo đa dạng với sự tham gia đáng kể của các tổ chức quốc tế và xã hội. Dù vậy, hiệu quả lâu dài phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trước hết là chính sách Nhà nước cần linh hoạt, hiệu quả; cách bố trí nguồn lực và năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở.

Cùng với đó, các đoàn thể như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, cán bộ khuyến nông, y tế thôn bản… đóng vai trò then chốt vì họ là lực lượng sát dân. Việc nâng cao năng lực cho người dân thông qua tập huấn, mô hình T.O.T, tham quan, trao đổi kinh nghiệm… góp phần nhân rộng cách làm từ những mô hình hay, nâng cao hiệu quả trong việc giảm nghèo.

Bước sang giai đoạn 2026–2030, chính sách giảm nghèo đang được thiết kế theo hướng chuyển từ hỗ trợ mô hình nhỏ lẻ sang phát triển sinh kế gắn với chuỗi giá trị. Các mô hình liên kết doanh nghiệp – hợp tác xã – hộ nghèo được kỳ vọng sẽ bảo đảm đầu ra ổn định, nâng cao năng suất và thu nhập bền vững. Những lĩnh vực như nông nghiệp công nghệ cao, du lịch cộng đồng, kinh tế biển, kinh tế xanh, cùng mô hình thích ứng biến đổi khí hậu… được ưu tiên.

Một giải pháp then chốt khác là đa dạng hóa mô hình việc làm, tập trung đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế, đặc biệt kỹ năng số, phi nông nghiệp và lao động xuất khẩu. Các trung tâm dịch vụ việc làm địa phương sẽ được nâng cấp thành nền tảng tư vấn nghề nghiệp đa kênh, giúp người nghèo tiếp cận thông tin thị trường lao động và lựa chọn công việc phù hợp.

Dự kiến đến cuối năm 2025, cả nước sẽ có thêm 70.000 hộ nghèo thoát nghèo bền vững, trong đó 90% số hộ tham gia mô hình giảm nghèo tiếp tục duy trì sinh kế sau 2 năm.

PV